Tarhunt

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Tarhunt (Tarhun[1]) — hettian momaqaldiroq xudosi. Boshqa tillarda Anatoliy Taru (xatt), Tarhu(wa)nt(a)-(luvian), DEUS TONITRUS (luvian[1] ierogliflarini uzatish), Zaparwa (Palais), Trqqas/Trqqiz (Likiya) va Trquδe (dat. P.) (jigarrang)[1].

Mesopotamiyada uning ekvivalentlari Adad (Shumer), Xadad / Xadad (Akkad)[2] va Teshub (xurrit) edi[3].

Funksiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarhunt momaqaldiroq, yomgʻir, bulutlar va boʻronlar kabi turli ob-havo hodisalari uchun mas’ul boʻlgan momaqaldiroq xudosidir. Bundan tashqari, u osmon va togʻlarni boshqaradi. Tarhunt qaror qilganidek, hosil yoki qurgʻoqchilik va ochlik boʻladi, u xet panteonining[4] boshida turadi[5].

Tarjunt xudosi Xet qiroliga xudolar nomidan Hatti mamlakatini „boshqarish“ mavqeini berdi[6]. Qirollik hukumatiga qoʻshimcha ravishda, uning vakolatiga boshqa davlat muassasalari va chegaralar va yoʻllarning oʻtishi kiradi[7][8].

Oila[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarhunt-Quyosh maʼbudasi Arinnaning turmush oʻrtogʻi. Ularning farzandlari Telepina va Kammamma[9] xudolari, Metsulla[9] va Inara[9] maʼbudalari, shuningdek, Tsippaland va Nerik shaharlarining momaqaldiroq xudolari[9].

Tasvirlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarxunt Xetlarning oliy xudosi boʻlib, Yazilikaydagi qoyadagi maʼbadda erkak xudolarni boshqargan. U Namni va Hazzi togʻlarining egilgan xudolari ustida turgan, oʻtkir qalpoqli va tayoqli soqolli odam sifatida tasvirlangan. U qoʻlidauchta chaqmoqdan qilingan bir bogʻlamni ushlab turadi. Ibroniycha barelefda Tarhunt ikki shoxli tojda, uzun tor burunli poyabzal, don quloqlari va uzum dastalari bilan tasvirlangan. Keyinchalik tasvirlar uni Tesla shaklidagi jangovar bolta bilan koʻrsatadi[10][11].

Temir davrida Tarhunt, Yangi Xet qirolliklarida Tarhunt nomi bilan hurmatga sazovor boʻlgan[11]. Likiyaliklar uni Trqqas/Trqqiz[11] nomi bilan bilishar edi. Karian qurbonlik formulasida trquδe „Tarhuntu“ shakli qayd etilgan[1][10]. Hatto janubiy Anadoluda Rim davrida ham Tarhunt ga tegishli Trokondas shaxsiy ismi tasdiqlangan[12].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Maciej Popko: Völker und Sprachen Altanatoliens. Wiesbaden 2008, S. 107.
  2. Volkert Haas, Heidemarie Koch: Religionen des alten Orients: Hethiter und Iran. Göttingen 2011, S. 230.
  3. Volkert Haas, Heidemarie Koch: Religionen des alten Orients: Hethiter und Iran. Göttingen 2011, S. 230.
  4. Volkert Haas, Heidemarie Koch: Religionen des alten Orients: Hethiter und Iran. Göttingen 2011, S. 228.
  5. Piotr Taracha: Religions of Second Millennium Anatolia. Harrassowitz, Wiesbaden 2009, S. 107 (Tarhunt Google Booksda).
  6. Piotr Taracha: Religions of Second Millennium Anatolia. Harrassowitz, Wiesbaden 2009, S. 46 f. ( v „Knigax Google)
  7. Volkert Haas, Heidemarie Koch: Religionen des alten Orients: Hethiter und Iran. Göttingen 2011, S. 211 f.
  8. Piotr Taracha: Religions of Second Millennium Anatolia. Harrassowitz, Wiesbaden 2009, S. 58 (Tarhunt Google Booksda).
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Piotr Taracha: Religions of Second Millennium Anatolia. Harrassowitz, Wiesbaden 2009, S. 91 ( v „Knigax Google).
  10. 10,0 10,1 Calvert Watkins: How to Kill a Dragon. Aspects of Indo-European Poetics. Oxford University Press, New York u. a. 1995, ISBN 0-19-508595-7, S. 430 (Seitenansicht in archive.org).
  11. 11,0 11,1 11,2 Calvert Watkins: The Golden Bowl: Thoughts on the New Sappho and its Asianic Background. In: Classical Antiquity Bd. 26, 2007, S. 321 f.
  12. Tyler Jo Smith: Votive Reliefs from Balboura and Its Environs. In: Anatolian Studies. Band 47, 1997, S. 3-49, hier S. 36; Philo H. Houwink TenCate: The Luwian Population Groups of Lycia and Cilicia Aspera during the Hellenistic Period (= Documenta et Monumenta Orientis Antiqui. Band 10). Brill, Leiden 1961, S. 125 ff. (Doktorarbeit 1961, Universität Amsterdam).

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Gerhard J. Bellinger: Knaurs Lexikon der Mythologie. 3100 Stichwörter zu den Mythen aller Völker von den Anfängen bis zur Gegenwart. Droemer Knaur, München 1989, ISBN 3-426-26376-9.
  • Volkert Haas: Die hethitische Literatur. Texte, Stilistik, Motive. Gruyter, Berlin u. a. 2006, ISBN 3-11-018877-5.
  • John David Hawkins: What does the Hittite Storm-God hold? In: Diederik J. W. Meijer (Hrsg.): Natural Phenomena. Their Meaning, Depiction and Description in the Ancient Near East (= Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afd. Letterkunde. Verhandelingen. NR Band 152). North-Holland, Amsterdam u. a. 1992, ISBN 0-444-85759-1, S. 53-82.
  • Einar von Schuler: Kleinasien: Die Mythologie der Hethiter und Hurriter — Der Hauptwettergott. In: Hans Wilhelm Haussig (Hrsg.): Götter und Mythen im Vorderen Orient (= Wörterbuch der Mythologie. Abteilung 1: Die alten Kulturvölker. Band 1). Klett-Cotta, Stuttgart 1965, S. 208—212, hier S. 209—210.
  • Piotr Taracha: Religions of Second Millennium Anatolia (= Dresdner Beiträge zur Hethitologie. Band 27). Harrassowitz, Wiesbaden 2009, ISBN 978-3-447-05885-8 Tarhunt Google Booksda.
  • Volkert Haas, Heidemarie Koch: Religionen des alten Orients: Hethiter und Iran. Vandenhoek & Ruprecht, Göttingen 2011, ISBN 978-3-525-51695-9.
  • Попко, Мацей: Völker und Sprachen Altanatoliens. Harrassowitz Verlag: Wiesbaden 2008. ISBN 978-3-447-05708-0.
  • Calvert Watkins: The Golden Bowl: Thoughts on the New Sappho and its Asianic Background. In: Classical Antiquity Bd. 26, 2007, S. 305—324.