Tachypnea
| Tachypnea | |
|---|---|
| Mutaxassislik | Respirology |
Taxipnea, shuningdek, taxipnoe deb ham ataladi, nafas olish tezligi odatdagidan yuqori boʻlib, gʻayritabiiy darajada tez va sayoz nafas olishga olib keladi.
Voyaga etgan odamlarda dam olish holatida har daqiqada 12-20 ta nafas olish tezligi klinik jihatdan normal hisoblanadi, taxipnea esa bundan yuqori boʻladi. Bolalarda nafas olish tezligi sezilarli darajada yuqori boʻlib, hayotning dastlabki uch yilida tez pasayadi, keyin esa 18 yoshgacha barqaror. Taxipnea bolalarda pnevmoniya va boshqa oʻpka kasalliklarining dastlabki belgisi boʻlishi mumkin va koʻpincha miya shikastlanishining natijasidir.
Boshqa nafas olish atamalaridan farqi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turli manbalar nafas olish atamalari uchun turli tasniflarni ishlab chiqaradi.
Jamoatchilikning bir qismi taxipniyani har qanday tez nafas olish deb taʼriflagan. Keyinchalik giperventilyatsiya alveolalar ventilyatsiyasining kuchayishi (nafas olish tezligining oshishi yoki chuqurligi yoki ikkalasining aralashmasi orqali sodir boʻlishi mumkin) deb taʼriflanadi, bu yerda ventilyatsiyaning oʻsishiga nisbatan metabolik karbonat angidrid miqdori kamroq koʻtariladi. Boshqa tomondan, giperpnea nafas olish tezligining koʻpayishi yoki havo hajmini oshishi bilan nafas olish deb taʼriflanadi.
Baʼzilar boshqa tasnifni beradi: taxipnea har qanday tez nafas olish kabi, giperventiliya — dam olishda nafas olish tezligining oshishi, giperpnea — metabolizm tezligining oshishi bilan mos ravishda proportsional boʻlgan nafas olishning koʻpayishi.[1].
Uchinchi paradigma: taxipnea gʻayritabiiy darajada tez va sayoz nafas olishdir (garchi baʼzilar buni notoʻgʻri deb taʼkidlashi mumkin, chunki nafas olish nafas olishdan farq qiladi), giperventilyatsiya — nafas olish tezligi yoki chuqurligining anormal darajaga koʻtarilishi, qondagi karbonat angidrid miqdorining pasayishiga olib keladi va giperpnea nafas olish tezligi yoki chuqurligi har qanday oʻsishidir[2].
Chegara taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oddiy nafas olish tezligi yoshga qarab oʻzgarganligi sababli, taxipneaning taʼrifi ham yoshga qarab oʻzgaradi[3].
| Yosh | Daqiqada nafas olish chegarasi |
|---|---|
| 0 — 2 oy | > 60 |
| 2-12 oy | > 50 |
| 1-5 yil | > 40 |
| 5-12 yil | > 30 |
| > 12 yil | > 20 |
Sabablari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tachypnea fiziologik yoki patologik sabablarga ega boʻlishi mumkin. Ushbu toifalarning ikkalasi ham individual sabablarning katta roʻyxatini oʻz ichiga oladi.
Fiziologik sabablar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tachypneaning fiziologik sabablariga mashqlar kiradi. Agar haddan tashqari koʻp boʻlmasa, bu tur odatda tashvishga sabab boʻlmaydi.
Patologik sabablar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Taxipniyaning patologik sabablari orasida sepsis, diabetik ketoatsidoz yoki boshqa metabolik atsidoz uchun kompensatsiya, pnevmoniya, plevral efüzyon, uglerod oksidi bilan zaharlanish, oʻpka emboliyasi, astma, KOAH, laringopatiya, nafas qisilishi . shish, begona jismning aspiratsiyasi, traxeobronxomalaziya, konjestif yurak etishmovchiligi, bezovtalik holatlari, qon ketish yoki boshqa koʻplab tibbiy muammolarni misolqilib keltirish mumkin.
Etimologiya va talaffuz[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tachypnea soʻzi (/ˌtækɪpˈniːə/) tachy- + -pnea shakllarini birlashtirgan holda „tez nafas olish“ ni keltirib chiqaradi. Dispnada talaffuz maʼlumotlariga qarang.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Nafas olishni nazorat qilish
- Gipoventiliya
- Oʻpka hajmi va faolligi atamalar roʻyxati
- Bradipnea
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Oxford concise medical dictionary, 6th, Oxford University Press, 2003 — 333–4 bet. ISBN 0-19-860753-9.
- ↑ "tachypnea". Dorland's Medical Dictionary for Health Consumers. Saunders. 2007. https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/tachypnea.
- ↑ „Clinical Features, Virus Identification, and Sinusitis as a Complication of Upper Respiratory Tract Illness in Children Ages 4-7 Years“,The Journal of Pediatrics, Fifth, Elsevier, 2016-yil aprel — 133–9.e1 bet. DOI:10.1016/b978-0-323-40181-4.00021-9. ISBN 978-0-323-40181-4.