Surkh-Rōd tumani

Surx-Rōd (Pushtu/forscha: سرخ‌رود/ سره رود), shuningdek, Surkh-Rūd yoki Sorkh-Rūd deb ham ataladi. Sra-rod yoki Sra-yoʻl deb ham ataladi. Afgʻonistonning Nangarhor viloyati shimolidagi tuman. Tuman markazi — Sultonpur shahri. U unumdor yerlarning koʻpligi tufayli mahalliy aholiga yaxshi maʼlum, ammo hozirda tuman suv tanqisligiga duch kelmoqda. 

Tuman oʻz nomini tuman hududidan oqib oʻtuvchi Surxob deb ham ataladigan Surx Rod daryosi nomidan olgan. Tuman sra rod yoki Sra yoʻli deb ham ataladi. Pushtu tilidagi sra forscha qizil degan maʼnoni anglatib, u surx deb ataladi. Rod daryo yoki kanalni bildiradi. Tolibon davrida tumanning rasmiy nomi Sra rod edi.

Boshqaruv

Tuman rahbariyati

• 2009-yil 12-fevraldan Surx Rod tumani hokimi Said Ali Akbar.

Taʼlim

Afgʻonistonning Surx Rod tumanidagi Shamsha Pur qishlogʻidagi „Ona umidi“ nomli maktabda 400 dan ortiq oʻquvchi taʼlim-tarbiya oladi.

Demografiyasi

Tuman aholisining kamida 99 foizini pushtunlar (40 foizi Shamsa Pur, Sulton Pur va Baxtan qishloqlarida istiqomat qiluvchi dariy tilida soʻzlashuvchi pushtunlar) va 1 foizini boshqa sharqiy-eron guruhlari (asosan tojiklarning kichik guruhlari) tashkil qiladi. Aholisining umumiy soni 2002-yilda 124 161 kishini tashkil etgan. Tumanda XX asr oxiridagi mojaro davrida qochgan va 2002-yilga kelib qaytib kelmagan kichik hindu ozchilik guruhi ham bor edi.

Infratuzilma

2009-yil 16-iyunda Nangarhordagi PRT Qalay Durani piyoda koʻprigi qurildi. PRT qurilish maydonchalarini koʻzdan kechirish va mahalliy aholiga PRT loyihalari boʻyicha yangiliklarni taqdim etish uchun tumanga tashrif buyurdi. Nangarhor viloyati rekonstruksiya guruhi tomonidan moliyalashtirilgan koʻprik qishloq aholisiga maktab va poliklinikalar kabi ijtimoiy xizmatlarga borish uchun daryodan oʻtish imkonini berdi. Piyodalar koʻprigi, shuningdek, hududdagi qishloq aholisi uchun daryodan xavfsiz oʻtish yoʻlini yaratadi.

Savdo-sotiq

Toʻliq ayollar tomonidan boshqariladigan va sanitariya sertifikatiga ega boʻlgan Surx rod qadoqlash korxonasida 2008-yilning iyulidan sentabriga qadar jami turli qiymatli meva va sabzavotlarni Kobul va boshqa bozorlar uchun 61 525 kg mahsulot qayta ishlandi. Ob’ektni xususiylashtirishga tayyorgarlik koʻrilmoqda. Oxirgi chorakda ob’ekt maqbul reytingga ega boʻldi. Yangi meva va sabzavotlarni saqlash va tarqatish uchun Qurolli Kuchlar xaridlari sanitariyasi tomonidan tasdiqlangan oziq-ovqat korxonasi maʼlumotnomasiga kiritilgan. Hisobot davrida ob’ekt tomonidan 61524 kg ishlov berilgan turli qiymatli sabzavotlar Jalolobod meva-sabzavot ulgurji savdo uyushmasi savdogarlari uchun ishlab chiqarildi. Surx rodlik ayollarning yana bir asosiy daromad manbai — munchoq sanoati boʻlib, u yerda ayollar mahalliy Sara daraxti urugʻlarini qayta ishlab, munchoq zargarlik buyumlariga aylantirmoqdalar.

Qishloq xoʻjaligi

Surxroddagi sugʻorish tizimi Surxrod daryosining oʻnta suv inshootidan foydalanadi. Mazkur tizim Surxrod tumanidagi uchta asosiy qishloq xoʻjaliklariga xizmat qiluvchi 180 gektar yerni sugʻorishga moʻljallangan. Bu tizimda yetishtiriladigan asosiy ekinlar bugʻdoy va mavsumiy sabzavotlardir. Qadimgi sugʻorish tizimi daryo boʻyidagi vaqtinchalik suv oʻtkazgichlardan va ikkilamchi kanallar tarmogʻidan iborat edi. Loyiha doirasida amalga oshirilgan ishlar 10 ta burilish eshiklari boʻlgan suv qabul qilish inshootlari va yangi temir eshikli distribyutor konstruktsiyalarni qurish imkonini berdi. Shuningdek, bitta beton kanalli truba qurildi.

Afyun

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Giyohvand moddalar va jinoyatchilikka qarshi kurash boshqarmasi tomonidan oʻtkazilgan soʻrovda Surx Rod tumanida koʻknori yetishtirish 2002-yildagi 1440 gektardan 2003-yilda 118 gektargacha (-92 %) sezilarli darajada kamaygani qayd etilgan.

Tabiiy ofatlar

2006-yilning 10-noyabrida Afgʻoniston sharqidagi Nangarhor viloyati (Jalolobod viloyati)ning Surx-Rod tumanida kuchli yomgʻir oqibatida yuzaga kelgan suv toshqinlari sodir boʻldi. Bu voqea Jalolobod shahridan 35 km gʻarbda joylashgan Ziarak qishlogʻida (Surx rod tumani) sodir boʻldi. Suv toshqini 18 oilaga taʼsir qildi, bir kishi jarohatlandi, 100 dan ortiq chorva mollari nobud boʻldi va taxminan 247 acre (1.00 km²) qishloq xoʻjaligi yerlari vayron boʻldi.

Inson huquqlari

Qochqinlar

2008-yil holatiga koʻra, birgina Surx Rod tumanida 1250 dan ortiq qaytib kelgan oilalar Champtala lagerlarida boshpana, ichimlik suvi va kanalizatsiya kabi oddiy sharoitlardan ham foydalana olmagan. Bu oilalarning barchasi yordam agentliklari tomonidan ajratilgan chodirlarda istiqomat qilishmoqda. UNICEF va UNHCR vaqti-vaqti bilan aholini toza ichimlik suvi bilan taʼminlaydi, lekin koʻpincha aholi lagerdan ancha uzoqda joylashgan mahalliy suv manbalariga tayanishi kerak boʻlmoqda. Qaytgan fuqarolarning baʼzilari 30 km uzoqlikdagi lagerdan Jalolobod shahriga ishchi sifatida ish izlab borishadi. Biroq, ularning aksariyatida bu masofalarni bosib oʻtish uchun mablagʻlari yoʻq. Ushbu qaytganlarga CWS, HealthNet International (HNI) va Afgʻoniston Sogʻliqni saqlash vazirligi (MoPH) tomonidan cheklangan tibbiy yordam koʻrsatilmoqda.

Xavfsizlik

2007-yil 30-iyulda Afgʻonistonda minalarga qarshi kurash dasturi (MAPA) doirasida birgina iyul oyida 31 ta mina va jangovar vazifalarni bajarib, butun mamlakat boʻylab 100 dan ortiq jamoalarga, jumladan Surx Rod tumaniga ham foyda keltirdi. 2007-yil 21-sentabrda Xalqaro tinchlik kunini qoʻllab-quvvatlash maqsadida MAPA tozalangan yerlarni, jumladan, qishloqlar, yoʻllar va yaylovlarni hamjamiyat aʼzolariga topshirdi. Bu yerdan dehqonchilik va uy-joy qurish uchun foydalanish, Afgʻonistonda tinchlik va taraqqiyotga hissa qoʻshish mumkin boʻldi. Tozalash paytida MAPA piyodalarga qarshi minalar, tanklarga qarshi minalar va portlamagan oʻq-dorilar (PHS) boʻlaklarini yoʻq qildi.

Taniqli odamlar

• Hamidulla Qalandarzay, Xost viloyati hokimi.
• Fazlulloh Vohidiy, Kunar viloyati hokimi.
• G'ozi Bismillohxon