Sre
Sre (koho, keho) — Vyetnamning Lamdong provinsiyasida yashovchi yirik etnik guruh. Ular mon-kxmer xalqlari guruhiga kiradi. Ushbu guruhning barcha aʼzolari singari, ular Xmer togʻliklari deb hisoblanadilar, garchi ular Xmer togʻlarining qolgan qismiga qaraganda koʻproq Xmer tekisliklariga yaqinroq boʻlsalar ham. Ular orasida jamoa va qabila birlashmalarining qoldiqlari hanuzgacha saqlanib qolgan. Umuman olganda Sre hali ham Vyetnamdagi aksariyat etnik guruhlar singari anʼanalarning juda kuchli taʼsiriga ega. „Sre“ va „keho“ soʻzlari ham alohida xalqni, ham xalqlar birikmasini (lazya, telop, tela, tring, til, tola, nop) bildiradi[1].
Tili[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koho (Vyetnamda rasmiy til sifatida ishlatiladi: vyetnamcha: Người Cơ Ho) — Markaziy platoning janubidagi bir guruh xalqlarning tyam nomi, Sre esa dialekt[2].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keho aholisining umumiy soni Vyetnamda 207500 kishini, Fransiya va AQShda bir necha ming kishini tashkil etadi[3]. Koʻpchilik Keho Markaziy platoning janubida, Lamdong provinsiyasida, baʼzilari qoʻshni viloyatlarda alohida aholi punktlarida yashaydi[3]. Bu yerlarning relyefi murakkab: bu yerda balandligi 2200 m boʻlgan Langbian togʻi, Dading vodiysi bilan ajratilgan Dalat va Dilin platolari joylashgan; Dilin platosining janubida balandligi 1000 m gacha boʻlgan togʻlar bor. Shu bilan birga, hududning qizil vulqon tuproqlari yuqori hosil beradi[3].
Fransuz mustamlaka maʼmuriyati XIX asr oxiridan Yaqin Sharq bilan yaqin aloqada boʻlgan; Sre yerlarida 20 milliy avtomagistrali yotqizilgan va u yerda Dalat kurorti[3] ham tashkil etilgan.
Mamlakat birlashgandan soʻng, vyetnamliklarni togʻli provinsiyalarga koʻchirish boʻyicha rasmiy siyosat tufayli Lamdongdagi aholining ulushi tez oʻsishni boshladi[3].
Vyetnam urushi paytida Keho yerlarida katta janglar boʻlmagan. Biroq urush yillarida Amerika hukumati koʻplab keholiklarni majburan „strategik qishloqlar“ ga koʻchirdi va keyin rasman tarqatib yuborilgan qishloqlarni erkin yongʻin zonasi deb eʼlon qildi. Oʻz ota-bobolari zaminida qolganlarning koʻpchiligi halok boʻldi[3].
Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dehqonchilik, chorvachilik, kulolchilik yaxshi rivojlangan. Sre hayotida sholichilik madaniyati muhim oʻrin tutadi.
Dini[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlabki eʼtiqodlar — animizm va agrar kultlar; XIX asrdan boshlab Sre avval fransuzlar, keyin esa amerikaliklar tomonidan nasroniylikni qabul qilgan[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Чеснов 1999.
- ↑ Погибенко 2013.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Olsen 2015.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Т. Г. Погибенко. Австроазиатские языки: Проблемы грамматической реконструкции. Институт Востоковедения РАН, 2013. ISBN 978-5-89282-518-4.
- Neil H. Olsen „Kơho-Sre“,. The handbook of Austroasiatic languages. Brill, 2015 — 746—788 bet. ISBN 978-90-04-28295-7.
- Я. В. Чеснов „Срэ“,. Народы и религии мира. Большая Российская Энциклопедия, 1999 — 229 bet.
- Manley TM Rev.: TM Manley tomonidan Sre tuzilishining konspekti. Okean tilshunosligi boʻyicha maxsus nashrlar №. 12, 1972, bet. 1, 3-100, 102-239
- Deopik D. V. Vyetnam: tarix, anʼanalar, zamonaviylik. M.: „Sharq adabiyoti“, 2002-yil
- Togʻli Xmerlar // Katta rus entsiklopediyasi, 16-jild. M.: „Katta rus entsiklopediyasi“ ilmiy nashriyoti, 2010-yil.
- Chesnov Ya.V. Togʻli Xmer // Dunyo xalqlari. Tarixiy va etnografik maʼlumotnoma. M.: „Sovet entsiklopediyasi“, 1989-yil.