Sotsiometriya
Sotsiometriya — bu ijtimoiy munosabatlarni aniqlashning sifatli usuli. U psixoterapevt Jeykob L. Moreno va Xelen Xoll Jennings tomonidan ijtimoiy tuzilmalar va psixologik farovonlik oʻrtasidagi munosabatlarni oʻrganishda ishlab chiqilgan va korreksion taʼlim jarayonida ishlatilgan.
Taʼrifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sotsiometriya atamasi uning lotincha etimologiyasiga, socius va metrum soʻzlaridan olingan. Yakob Moreno sotsiometriyani „guruhlarning evolyutsiyasi va tashkil etilishini hamda ulardagi individlarning holatini oʻrganish“ deb taʼriflagan. [1] "Sotsiometrik tadqiqotlar guruhdagi yashirin tuzilmalarni ochib beradi: ittifoqlar, kichik guruhlar, yashirin eʼtiqodlar, taqiqlangan kun tartibi, mafkuraviy kelishuvlar, guruh „yulduzlari va hokazolar“. [2] "
Moreno sotsiometriyani yangi rivojlanayotgan ijtimoiy fanlardan biri sifatida ishlab chiqdi. U shunday taʼkidlaydi: „Sotsiometriyaning asosiy metodologik vazifasi eksperimental metodni ijtimoiy hodisalarga samarali qo‘llash uchun qayta ko‘rib chiqish edi“. (Moreno, 2012:39) [3]
Metodning amaliyotida ishtirokchilar tomonidan belgilangan natijalarga eʼtibor qaratildi: "Mezonlarga asoslangan, ochiq va keng tanlovlar qilish orqali Moreno, odamlar oʻz-oʻzidan paydo boʻlishiga, tashkilotlar va guruhlar tuzilmalari yangi, aniq va jonli boʻlishiga umid qilgan. "
Morenoning sotsiometriyadagi yangiliklaridan biri sotsiogrammani ishlab chiqish edi, bu odamlarni nuqtalar yoki tugunlar va ular orasidagi munosabatlarni chiziqlar yoki yoylar sifatida grafik tasvirlashning tizimli usulidir. [4] Oʻzining tafakkuri, ilovalari va topilmalarini keng yozgan Moreno „ Sotsiometriya“ jurnaliga ham asos solgan.
- Morenoʻs sociograms
-
1-sinf -
2-sinf -
3-sinf -
4-sinf -
5-sinf -
6-sinf -
7-sinf -
8-sinf
Sotsiologiyada sotsiometriya ikkita asosiy tarmoqqa ega: tadqiqot sotsiometriyasi va amaliy sotsiometriya. Tadqiqot sotsiometriyasi — bu muayyan mezonlardan foydalangan holda munosabatlarning ijtimoiy-emotsional tarmoqlarini oʻrganuvchi guruhlar bilan harakat tadqiqotidir. Bu guruhdan kimni ish jarayonida yoningizda olib oʻtirmoqchisiz? Ish muammosi boʻyicha maslahat uchun guruhda kimga borasiz? Guruhda kim kutilayotgan loyihada qoniqarli yetakchilikni taʼminlayotganini koʻryapsiz? Baʼzan tarmoq tadqiqotlari deb ataladigan tadqiqot sotsiometriyasi kichik (individual va kichik guruh) va kattaroq populyatsiyalar, masalan, tashkilotlar va mahallalardagi munosabatlar tizimlari bilan bogʻliq. Amaliy sotsiometriya odamlar va guruhlarga oʻzlarining mavjud psixo-ijtimoiy munosabatlar tarmoqlarini koʻrib chiqish, kengaytirish va rivojlantirishga yordam berish uchun bir qator usullardan foydalanadilar. Sotsiometriyaning ikkala sohasi ham ularni qoʻllash, ham shaxslar, ham guruhlarning ijodkorligi orqali ishlab chiqarish uchun mavjud.
Morenoning sotsiometrik testlar uchun mezonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Moreno „ Sotsiometriya, eksperimental usul va jamiyat fani: yangi siyosiy yoʻnalishga yondashuv“ (1951) asarida „sotsiometrik“ usul boʻlishi uchun guruh qanday birlashishi kerakligini tasvirlaydi. Uning uchun atama sifatli maʼnoga ega edi va agar guruh jarayonining baʼzi mezonlari bajarilmasa, qoʻllanilmaydi. Ulardan biri jarayon dinamikasi va manifest mazmun oʻrtasidagi farqni tan olishdir. Morenoning soʻzlaridan iqtibosda shunday deyilgan: „rasmiy va aʼzolarning yashirin xatti-harakatlari oʻrtasida chuqur tafovut mavjud“. [5] :39Morenoning taʼkidlashicha, har qanday „ijtimoiy dastur“ taklif qilinishidan oldin, sotsiometrist „guruhning haqiqiy konstitutsiyasini hisobga olishi“ kerak. [5] :39
Boshqa mezonlar adekvat motivatsiya qoidasini oʻz ichiga oladi: "Har bir ishtirokchi eksperiment oʻz maqsadiga bogʻliqligini his qilishi kerak. Bu uning (yoki) oʻziga tegishli masalalarda faol agent boʻlish imkoniyati ekanligini his qilishi kerak. [5] :116
Antropologik tadqiqotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sotsiometriya guruhlarga boʻlgan sadoqat va boʻlinishlar bilan bogʻliqligini hisobga olsak, etnik munosabatlar va shaxslarning etnik guruhlar bilan identifikatsiya qilish usullarini oʻrganishda sotsiometrik usullardan foydalanilgan boʻlsa ajab emas. [6] Misol uchun, sotsiometrik tadqiqotlardan foydalangan holda, Joan Krisvell AQSh sinflarida oq-qora munosabatlarini, [7] Gabriel Veymann Isroildagi etnik munosabatlarni, [8] Jeyms Peyj Tinch okeanidagi millatlararo identifikatsiyani oʻrganib chiqdi. [9]
Boshqa yondashuvlar va dasturiy taʼminot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Soʻnggi oʻn yilliklarda ijtimoiy tarmoqlarni tahlil qilish yoki ijtimoiy xaritalash kabi boshqa yondashuvlar ishlab chiqilgan. Bepul dasturlar, shuningdek, Gephi, Pajek, Keyhubs yoki InFlow kabi guruhlar va ularning tuzilishini tahlil qilish uchun tijorat dasturlari ishlab chiqilgan. Ushbu yondashuvlarning barchasi sotsiometriya bilan oʻzlarining asosiy tamoyillarining katta qismini oʻrtoqlashadi. Facebook ijtimoiy tarmoq xizmati va veb-sayt boʻlib, u asosan foydalanuvchilarning sotsiometriyasiga asoslanadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Moreno. Who Shall Survive, 1934.
- ↑ Williams, Antony. Forbidden Agendas - Strategic Action In Groups. Routledge, 1991 — 127–8 bet. ISBN 0-415-04402-2.
- ↑ J.L. Moreno. Sociometry, Experimental Method and the Science of Society. An Approach to a New Political Orientation. The North-West Psychodrama Association, U.K. (Pdf edition) Lu Lu Press. Earlier ed 1951 Beacon House, Beacon, New York
- ↑ Moreno (1934), Who Shall Survive?
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Moreno, Jacob Levy. Sociometry, Experimental Method and the Science of Society: An Approach to a New Political Orientation. Beacon House, 1951.
- ↑ Jennings, H.H. 1987. Sociometry in Group Relations. 2nd ed. Westport: Greenwood.
- ↑ Criswell, J. 1937. Racial Cleavages in Negro-White Groups. Sociometry. 1(1): 87-89; and 1939 A Sociometric Study of Racial Cleavages in the Classroom Psychology Archives Series, #235. New York: Columbia University Press.
- ↑ Weimann, G. 1983. The Not-So-Small World: Ethnicity and Acquaintance Networks in Israel. Social Networks. 5(3): 289-302.
- ↑ Page, J. 1988/9. Education and Acculturation on Malaita: An Ethnography of Intra-ethnic and Inter-ethnic Affinities. Journal of Intercultural Studies. 15/16:74-81. Online: http://eprints.qut.edu.au/3566/
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- BeyondLuna, sotsiogrammalarni yaratish va tahlil qilish uchun foydalaniladigan tijorat dasturi.
- Buhobox (Wayback Machine saytida 2022-09-07 sanasida arxivlangan), sotsiogrammalarni yaratish va tahlil qilish uchun foydalaniladigan tijorat dasturi.
- Sometics, sotsiogrammalar yaratish uchun foydalaniladigan tijorat dasturi.
- cliq, sotsiometrik soʻrovlarni yaratish, amalga oshirish, baholash va boshqarish uchun veb-vosita.