Slovakiyada jinoyatchilik
Slovakiya (aholisi 5,4 million) Markaziy Yevropa joylashgan davlat boʻlib, jinoyatchilik darajasi nisbatan past. 1989-yilgi inqiloblardan keyin jinoyatchilik yanada keng tarqalgan boʻlsa-da, boshqa koʻplab post-kommunistik mamlakatlar bilan solishtirganda pastligicha qolmoqda.
Slovakiyada jinoyatchilikka qarshi kurashda koʻplab huquq-tartibot idoralari va maxfiy xizmatlar ishlaydi, ammo oʻtkazilgan koʻplab soʻrovlarga koʻra, Politsiya va Maxfiy xizmatlarga mamlakatda yetarlicha ishonch bildirilmaydi[1][2].
Jinoyat turlari boʻyicha[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qotillik[tahrir | manbasini tahrirlash]
2018-yilda Slovakiyada qotillik darajasi har 100 000 aholiga 1,37 ni tashkil qilgan[3]. 2016-yilda Slovakiyada jami 57 ta qotillik sodir etilgan[4].
Zoʻravonlik va oʻgʻrilik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vaqti-vaqti bilan mafiya otishmasidan tashqari, Slovakiyada qurolli zoʻravonlik kam uchraydi. Slovakiyada har yili taxminan 3000-4000 uy oʻgʻrilikgi va 7000-8000 avtomobil oʻgʻrilash sodir boʻladi. Slovakiyada har yili 15 000 ga yaqin zoʻravonlik bilan bogʻliq jinoiy harakatlar (jabrlanuvchining hayoti yoki sogʻligʻiga zarar yetkazish) sodir boʻladi.
Slovakiyada giyohvand moddalarning noqonuniy savdosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Slovakiya Respublikasi Birlashgan Millatlar Tashkilotining 1988-yildagi Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi konvensiyasi, 1961-yilgi BMTning Giyohvandlik vositalari toʻgʻrisidagi konvensiyasi, 1972-yilgi Protokol va BMTning 1971-yildagi Psixotrop moddalar toʻgʻrisidagi konvensiyasi ishtirokchisidir. Ayrim dori vositalarini ishlab chiqarish va sotishgina emas, balki ularni saqlash ham noqonuniy hisoblanadi. Slovakiya qonunchiligi dorilar boʻyicha hukmlar nazariy jihatdan umrbod qamoq jazosi kabi qattiq boʻlishi mumkin.
1990-yillarning oʻrtalariga qadar Slovakiyada giyohvand moddalar bilan bogʻliq vaziyat biroz barqaror edi; kichik hajmdagi noqonuniy amfetamin ishlab chiqarish, ko‘knori yetishtirilmagan, shaxsiy issiqxonalarda minimal miqdorda nasha yetishtirilgan va mamlakat Osiyo geroinini G‘arbiy Yevropaga Ukraina orqali hamda Turkiyadan „Bolqon yo‘li“ orqali olib o‘tish uchun asosiy tranzit nuqtasi bo‘lgan[5]. Shu paytgacha kokainning musodara qilinishi kam uchragan va hozirda Slovakiya Gʻarbiy Yevropaga yangi yoʻnalishlarni qidirayotgan kokain savdogarlari uchun yana bir chorrahaga aylandi (Kolumbiya savdogarlari 1991-yildan beri qoʻshni Chexiya orqali kokain olib oʻtishgan). Bu vaqtda Slovakiyadagi bank sektori hali yangi bosqichda boʻlganligi sababli, giyohvand moddalar bilan pul yuvish operatsiyalari cheklangan edi.
1995-yil noyabr oyida Slovakiyada mustaqil milliy giyohvandlik xizmati tashkil etildi va hukumat giyohvand moddalar savdosi va undan foydalanishga qaratilgan yangi keng qamrovli antinarkotik rejani ishlab chiqdi va jinoyat kodeksiga giyohvand moddalar bilan bogʻliq oʻzgarishlar kiritdi. 1995-yilda Slovakiya politsiyasi tomonidan eng katta operatsiya natijasida 123,5 kilogramm geroin va 25 kilogramm kokain musodara qilingan. Kimyoviy nazorat qoidalari va qonunchiligining amalga oshirilishi mamlakatning yaxshi rivojlangan kimyo va farmatsevtika sanoatining noqonuniy dori vositalari yoki prekursorli kimyoviy moddalarni ishlab chiqarish uchun qisman foydalanilishining zaifligi haqida tashvish uygʻotmoqda.
Uyushgan jinoyatchilik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Slovak mafiyasi Slovakiyada turli uyushgan jinoiy guruhlarni tashkil etadi. Slovakiya mafiyasining xalqaro ahamiyati yoʻq va hatto Slovakiyada ham ularning faoliyati kuchli rus mafiyasi (jumladan, Ukraina va Chechen mafiyasi) va geroin savdosining katta qismini nazorat qiluvchi turli Bolqon guruhlari tomonidan belgilangan chegaralar bilan cheklangan[6].
Slovakiya mafiyasi ayniqsa xavfsizlik biznesi, qurilish va restoran va tungi klublarga egalik qilishda faol[6]. Qoʻshma Shtatlar Mudofaa vazirligiga koʻra, „Slovakiyada ham mahalliy, ham xorijiy uyushgan jinoiy guruhlar yaxshi oʻrnatilgan“[7]. Slovakiya qonunchiligiga koʻra, uyushgan jinoiy guruh tuzish yoki uni qoʻllab-quvvatlash jinoyat hisoblanadi.
Korrupsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Transparency Internationalning 2013-yilgi Global korrupsiya barometri korrupsiya Slovakiyada jiddiy muammo boʻlib qolayotganini koʻrsatadi[8].
Jinoyatchilik dinamikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1990-yillarda Slovakiyada har 100 000 fuqaroga 2300 jinoyat qayd etilgan. Qoʻshni davlatlar bilan taqqoslaganda — Vengriyada 3,200, Polshada 3,400, Chexiyada 4,100 va Avstriyada 6,100 ni tashkil etgan[9].
1989-yildan 1999-yilgacha jinoyat sodir etganlar soni 1989-yilda 35 000 dan 1999-yilda deyarli 45 000 ga koʻtarildi.
2000-yillarda yana jinoyatchilar sonining biroz oʻsishi va iqtisodiy jinoyatlarning keskin oʻsishi kuzatildi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Správa z výskumu verejnej mienky“. Mod.gov.sk. Qaraldi: 2017-yil 15-dekabr.
- ↑ „Dôveryhodnosť inštitúcií :: Ministerstvo obrany SR“. Mosr.sk. Qaraldi: 2017-yil 15-dekabr.
- ↑ "Homicide rate | dataUNODC". dataunodc.un.org. Retrieved 2020-05-17.
- ↑ „UNODC: Global Study on Homicide“. Unodc.org. Qaraldi: 2017-yil 15-dekabr.
- ↑ „INTERNATIONAL NARCOTICS CONTROL STRATEGY REPORT, MARCH 1996: THE SLOVAK REPUBLIC“. Hri.org. Qaraldi: 2017-yil 15-dekabr.
- ↑ 6,0 6,1 „Nation & World | Ex-communist thugs find home in Slovakiaʼs mob | Sea…“. archive.ph (2012-yil 14-iyul). 2012-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Slovakia“. 2011-yil 28-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 24-oktyabr.
- ↑ „Slovakia Corruption Profile-Political Climate“. Business Anti-Corruption Portal. Qaraldi: 2013-yil 17-dekabr.
- ↑ „Kriminalita na Slovensku a v bli??om euroregi?ne“. 2011-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 22-sentyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- 2009-yilda Slovakiya Respublikasida hududlar boʻyicha roʻyxatga olingan jinoiy huquqbuzarliklar jami — Slovakiya Respublikasi Statistika boshqarmasining rasmiy maʼlumotlari
- Jinoyat natijasida yetkazilgan zararlar (1989-2005) — Slovakiya Respublikasi Statistika boshqarmasining rasmiy maʼlumotlari
