Sirt sathi

Sirt sathi Geodeziyada ― bu har bir joyda osma chiziqlarga perpendikulyar boʻlgan sirt. Ushbu sirtlarda, taʼrifga koʻra, tangensial kuch komponentlari mavjud emas hamda ularda joylashgan massalar barqaror muvozanat holatidadir. Xususan, suyuqlikning oqib ketish jarayoni kuzatilmaydi^[1].

Bu sirt tinch holatda hamda materiklar ostida davom etgancha dunyo okeani sathiga toʻgʻri kelishi mumkin^[2]^[3]. Mexanika nuqtai nazaridan, sirt sathi tortishish kuchi teng boʻlgan sirtdir va tortishish va markazdan qochma kuchlar taʼsirida hosil boʻlgan suyuqlik yoki yopishqoq aylanadigan jismning muvozanat figurasidir^[3].

Agar boshidan hisoblash uchun sirt sathi olinadigan boʻlsa, u holda nuqtalarning balandliklari nisbiy deyiladi. Qurilishda turar-joy binosining birinchi qavatining yoki tashkilotning polini sirt sathi sifatida belgilab olinadi. Bu polning sof sirti deyiladi, undan boshlab oʻlchangan balandliklar esa shartli hisoblanadi^[3].

Sirt sathi xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yer sathiiga erkin tushishning real tezlashuvining qiymati g ikki komponent bilan aniqlanadi: gravitatsion (zichlikning sferik simmetrik bogʻliqligini Yer markazigacha boʻlgan masofaga yaqinlashishida), *g ₀ =* *GM/r2* ga teng, markazdan qochma, *ō ² a* ga teng, bu erda G — tortishish doimiysi, M — Yerning massasi, r — Yer sathidagi nuqtadan tortishish markazigacha boʻlgan masofa, a — Yerning aylanish oʻqi gacham masofa, ō — Yer aylanishning burchak tezligi.

Sirtlar sathi quyidagi xususiyatlarga ega:

sirt sathlari turli balandliklarda amalga oshirilishi mumkin, ularning barchasi yopiq va deyarli bir-biriga parallel;
bir nuqtadan faqat bitta sirt sathi oʻtadi;
sirt sathining normal yoʻnalishi tortishish kuchi yoʻnalishiga yaʼni osma chizigʻi bilan^[3]. toʻgʻri keladi (lekin markazdan qochma kuchning taʼsirini hisobga olmaydigan tortishish kuchidan farq qiladi)

Sirt sathining shakli aniq matematik ifodaga ega emas. U Yer tanasida turli xil zichlikdagi massalarning taqsimlanishiga bogʻliq boʻlishi kerak^[4].

Sirt sathiga misol qilib muvozanat holatidagi suyuqlik yuzasini keltirish mumkin. Yerning tortishish maydonining sirt sathlaridan biri — geoid — tahminan Dunyo okeanining oʻrtacha suv sathiga toʻgʻri keladi^[3].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yer figurasi
Geoid
Kvazigeoid

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Grushinskiy N. P. Osnovi gravimetrii. — M.: „Nauka“, 1983. — S. 19-20. — 351 s.
↑ Smolich S.V., Verxoturov A.G., Saveleva V.I. Injenernaya geodeziya. Uchebnoe posobie dlya studentov stroitelnix spesialnostey VUZov. — 1. — ChitGU, 2009. — S. 8. — 185 s.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Anopin V. N. Geodeziya: uchebno-metodicheskoe posobie — 1.— Volgograd : VolgGTU, 2017. — S. 11, 17—27, 32—33. — 126 s. — ISBN 978-5-9948-2516-7.
↑ „Лекция 9. Квазигеоид Молоденского. Астронет > Теория фигуры Земли“. Астронет. Qaraldi: 2019-yil 30-dekabr.

[1] Grushinskiy N. P. Osnovi gravimetrii. — M.: „Nauka“, 1983. — S. 19-20. — 351 s.

[2] Smolich S.V., Verxoturov A.G., Saveleva V.I. Injenernaya geodeziya. Uchebnoe posobie dlya studentov stroitelnix spesialnostey VUZov. — 1. — ChitGU, 2009. — S. 8. — 185 s.

[:0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Anopin V. N. Geodeziya: uchebno-metodicheskoe posobie — 1.— Volgograd : VolgGTU, 2017. — S. 11, 17—27, 32—33. — 126 s. — ISBN 978-5-9948-2516-7.

[4] „Лекция 9. Квазигеоид Молоденского. Астронет > Теория фигуры Земли“. Астронет. Qaraldi: 2019-yil 30-dekabr.

[1]

[2]

[3]

[4]