Shamxazay
Shamxazay (ivritcha: שמהזאי; Samaazay yoki Tamxazay[1]; Samxazay; Shamaxzay; Semiaz; Semiaza; inglizcha: Samyaza; Semjâzâ; shuningdek, ivritcha: עזה; Aza, Azza[1]) ― Apokriflar qahramoni, obroʻsini yoʻqotgan farishta[2].
Osmondan ketganlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ionafan taxallusli (Ionatan taxallusli) Targum maʼlumotlariga koʻra Bit. 6:4 da „nefilim“ (devlar) deganda „oʻsha kunlarda“, yaʼni toshqin paytida osmondan yerga ketgan Shamhazay va uning sherigi Azazel (Azael yoki Uzzael) nazarda tutiladi.
Midrashit afsonasiga koʻra, toshqindan oldingi kunlarda Alloh odamlarning butlarga sigʻinishlari sababli ulardan noroziligini bildirgan. Shunda Shamhazay va Azazel Allohga u dunyoni yaratayotgan paytda ham Yaratganning eʼtiboriga loyiq boʻlmagan odamlarning kamchiliklarini Unga koʻrsatganliklarini eslatdilar. Bunga Alloh agar Shamhazay va Azazel yer yuzida yashasalar, ular ham ehtiroslarining quliga aylanar edilar deb eʼtiroz bildirdi. Shunda ikkala farishta ham Alloh nomini ulugʻlash uchun yer yuzida joylashishga Allohdan izn soʻradi.
Yer yuzida Shamhazay Ishtar ismli ayolni sevib qoldi; u ayoldan uning sehrining kuchidan ozod qilishni soʻraganida, u undan osmonga borishi mumkin boʻlgan Xudoning ismini (Shem ga-Meforash) aytishini talab qildi. U ayolga Xudoning ismini aytganida, u bu ismni aytadi va osmonga koʻtariladi. Shundan soʻng Shamxazay unga oʻgʻli Xiya (Axiya), Bibliya shohlari Sigon va Ogning boʻlajak otasini tugʻgan boshqa ayolga uylandi[3].
Yenox kitobi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yenox kitobiga koʻra, Shamxazay — kitobda Semiaz (Semiaza; Semyaza[4]) nomi bilan tilga olingan — oʻzi Xudoni ulugʻlash uchun osmondan tushmagan, balki Azazel va boshqa 200 ta farishta bilan birga ayollarga qiziqib qolganligi uchun u yerdan haydalgan. Arxangel Mihail uni bogʻlab, togʻlar ostiga qamab qoʻydi (Yenox kit., VI, 3; X, 10[5]). Jabroil esa boshqa uchta bosh farishta bilan birga Semiaza va uning sheriklarini ushlab, olovga tashladi (Yenox kit., LIV, 6).
Yenox kitobining bir parcha matniga koʻra, qoʻzgʻolonning rahbari va ayollarning buzilishida asosiy aybdor Azazel edi. Boshqacha qilib aytganda, Shamxazay fusunkorlarning boshi edi. Uning atrofida, markaz sifatida, koʻplab Talmud afsonalari birlashtirilgan. Yenox kitobida aytilgan afsonadan maʼlum boʻlishicha, bu ikki qoʻzgʻolon boshligʻi qoʻmondonligi ostida Xermon togʻida samoviy hukumatni agʻdarish uchun qasamyod qilganlarida, oʻnta yuqori va yuzta past farishta boʻlgan. Ular bosh farishtalar Mixail, Gavriil, Rafail va Uriel (Yenox, IX, 1) tomonidan jazolanadi.
Shamhazay va Azazel yashirincha shoh Sulaymonga samoviy sirlarni yetkazishadi. Keyinchalik koʻplab farishtalar odamlarga parda ortidan eshitgan turli samoviy sirlarni aytib berishda ayblanadi (מאחורי הפרגוד, Ber., 186) va buning uchun ular oʻz joylaridan olib tashlanadi (Beresch. rab., XVIII).
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Ангелология // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913.
- ↑ Шамхазай // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913.
- ↑ Гавриил, архангел // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1908—1913.
- ↑ V per. Smirnova, Aleksandra Vasilevicha (izd. 1888; tekst)
- ↑ Ssilki dani soglasno ЕЭБЕ, oni ne analogichni perevodu teksta A. Smirnovim v Vikiteke