San José Mogote
San-Jose Mogote — Kolumbiyagacha boʻlgan Zapotek arxeologik yodgorligi, hozirgi Meksikaning Oaxaka shtati hududida gullab-yashnagan Mesoamerikan madaniyati. San-Jose Mogote Monte -Albandagi mashhur Zapotek saytining asoschisi boʻlgan San-Jose Mogote Mesoamerika madaniy rivojlanishining ilk va oʻrta shakllanish davrida (miloddan avvalgi 1500-500-yillar) Oaxaka vodiysidagi eng katta va eng muhim aholi pQalin matnunktlaridan bir edi[1][2].
San-Jose Mogote Oaxaca vodiysidagi eng qadimgi doimiy qishloq xoʻjaligi qishlogʻi va, ehtimol, bu hududda kulolchilik ishlatadigan birinchi aholi punkti hisoblanadi. Shuningdek, u „Meksikaning eng qadimgi maʼlum boʻlgan mudofaa palisadlari va tantanali binolarni (miloddan avvalgi 1300-yil), taxtadan erta foydalanishni boshlagan davrda (miloddan avvalgi 850-yil), Zapotek ieroglif yozuvining birinchi dalilini (miloddan avvalgi 600-yil) va meʼmoriy teraslar, hunarmandchilikning dastlabki namunalarini ishlab chiqargan, ixtisoslashuv va sugʻorish esa (miloddan avvalgi 1150-850-yillarda)yuzaga kelgan ekan“[3][4].
Mintaqaviy tartibi[tahrir | manbasini tahrirlash]
San Pablo Huitzo, Santa Marta Etla, Hacienda Blanca, Tomaltepec, Zaachila, Abasolo, Mitla, Tilcajete, Zegache va Santa Ana Tlapacoyan eng rivojlangan, shimolda joylashgan San-Jose-Mogoteni qoʻllab-quvvatlagan kichik aholi punktlaridan bir nechtasi edi. Oaxaca vodiysining markaziy hududi hisoblanadi[5].
Oaxaca vodiysida sivilizatsiyaning rivojlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Saytdagi turar-joy San-Jose-Mogotedagi asosiy ijtimoiy birliklarni tashkil etuvchi bir qator alohida uy xoʻjaliklaridan iborat. San-Jose- Mogotedagi odatiy uy-roʻzgʻor birligida mangallar, pishirish uchun tuproqli pechlar yoki oʻchoqlar, maydalash uchun tosh manos va metatlar va qoraygan sopol idishlar mavjud edi. Oziq-ovqat, shu jumladan makkajoʻxori, qoʻngʻiroq shaklidagi va uy devorlaridan tashqarida joylashgan chuqurlarda saqlangan. Keyinchalik bu chuqurlarga axlat tashlandi va oʻrta konlarni hosil qildi. Qabrlar va boshqa faoliyat joylari ham uy tuzilmalariga tutash hududlarda joylashgan. Marosimning dalili dafn marosimi bilan bogʻliq odamlar va hayvonlarning haykalchalarini oʻz ichiga oladi. Uzoq masofali savdoning asosiy koʻrsatkichlari obsidian yonma tosh artefaktlarni oʻz ichiga olgan ekan. Obsidian — bu Oaxaca vodiysida mavjud boʻlmagan material sanaladi yaʼni u yerda yoʻq[6].
Siyosiy tashkiloti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ushbu nisbatan qisqa vaqt ichida mintaqada paydo boʻlgan Zapotek sivilizatsiyasi ijtimoiy reytingning oʻzgarishini boshdan kechirdi — avtonom, teng huquqli qabila jamoasidan ijtimoiy tabaqalangan jamiyatga oʻtish — tarixda „belgilovchi moment“ boʻlib, u butun dunyoda aks ettiriladi. Mesoamerikan dunyosi Paso de la Amada va San Lorenzo Tenochtitlán kabi saytlarda va boshqalarda aniq koʻrinib turadi.
Innovatsiyalar va sanʼat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yodgorlik 3[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Evans (2004, p. 122)
- ↑ University of Michigan Museum of Anthropology. „Current Research (Kent V. Flannery)“ (n.d.). 2007-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-noyabr 2005-yil.
- ↑ Quotation from University of Michigan Museum of Anthropology (n.d.)
- ↑ Price and Feinman (2005, p. 320).
- ↑ „San José Mogote“. https://www.britannica.com/place/San-Jose-Mogote. Qaraldi: 1-noyabr, 2022-yil.
- ↑ „San José Mogote“. https://www.pinterest.it/guidARCHEO/san-jos%C3%A9-mogote-zapotec-cult-oaxaca-m%C3%A9xico/. Qaraldi: 1-noyabr, 2022-yil.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Evans, Susan T.. Ancient Mexico and Central America: Archaeology and Culture History. London: Thames and Hudson, 2004. ISBN 0-500-28440-7. , p. 122.
- Price, T. Douglas. Images of the Past, Fourth, New York: McGraw-Hill, 2005. ISBN 0-07-286311-0.
- Marcus, Joyce. Zapotec Civilization: How Urban Society Evolved in Mexico's Oaxaca Valley. London: Thames and Hudson, 1996. ISBN 0-500-05078-3.