Salavat Yulayev byusti
Salavat Yulayev byusti — Salavat Yulayev nomi bilan atalgan Salavat shahridagi uning haykaltaroshlik tasviri.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Haykaltarosh, BASSR xalq rassomi Tamara Pavlovna Nechayeva[1] tomonidan Salavat Yulaev byusti birinchi marta 1955-yil 23-oktabrda Salavatdagi Salavat Yulaev nomidagi bogʻda ochilgan. Yodgorlik etagida gulzor bor edi. Yodgorlik atrofida ulkan temir panjara oʻrnatilgan.
T. P. Nechayeva 1945-yildan beri Salavat obraziga koʻp marta murojaat qilgan. U uni bronzada, gipsda yoki chinnida gavdalantirgan va har safar unda tobora koʻproq yangi xususiyatlarni ochib bergan.
Salavat obrazining milliy xususiyatlari haykaltaroshga artist Arslon Muborakovning oʻziga xos qiyofasini yetkazishga yordam berdi, uning haykaltaroshlik portretida rassom ham oʻsha paytda ishlagan. Salavat va Arslonning yuzlari oʻrtasidagi oʻxshashlikni osongina taxmin qilish mumkin.[2]
2004-yilda byust Salavat Yulaev bulvariga koʻchirildi. Poydevor balandrogʻiga almashtirildi.
Kompozitsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yodgorlik Salavat Yulaev byustidir. Yodgorlik bronzadan yasalgan. Poydevor temir-betondan yasalgan, oq rangga boʻyalgan.
Yodgorlikda „Salavat Yulaev“ deb yozilgan.
Bogʻdagi yodgorlik postamentida Salovatning jangchi va shoir ekanligini koʻrsatuvchi oʻram va ruchkali, qilich va kamonli barelyef oʻrnatilgan.
Qiziqarli faktlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Yodgorlik Salavat shahrida birinchisi hisoblanadi, ayniqsa, u Boshqirdistonning milliy qahramoni Salavat Yulaevga uning nomi bilan ataluvchi shaharda oʻrnatilgani uchun alohida hurmatlanadi.
- Haykalning bir nechta versiyalari yaratilgan. 1952-yilda gipsli maketdan 3 ta bronza tasvir ishlangan. Xuddi shu yili ulardan ikkitasi Ufada (1952-yil 25-iyul)[3] va Boshqirdistonning Salavat viloyatidagi qahramonning vatanida oʻrnatildi. Uchinchi yodgorlik 1955-yilda Pushkin koʻchasidagi Salavat nomli bogʻda ochildi. Bir qancha gipsli byustlar yasalgan.
Nechayevning Salavat haykali qahramonning tugʻilgan joyida juda mashhur. Salavat tumani markazi Maloyazdan tashqari uning nusxasi Yulayevo qishlogʻida ham bor. 1998-yilda „Yangantau“ oromgohi hududida ilgari Ufadagi Salavat nomli bogʻda turgan qahramon byusti oʻrnatildi[4].
- Yodgorlik tasviri tushirilgan SSSR markasi bor.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Kalimullin B. G., Salavat. Planirovka i zastroyka goroda, red. N. A. Pekareva; Akad. stroitelstva i arxitekturi. SSSR M. Gosstroyizdat, 1962. 60 s.
- „Lyubimiy gorod Salavat“, 2009 god, 2000 eks. K 60-letiyu goroda Salavat.
- „Salavat“. Seriya „Goroda nashey respubliki“. Ufa. Bashkirskoe knijnoe izdatelstvo. 1965.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Янчг Усднфмхйнб Пеяосакхйх Аюьйнпрнярюм. Хяйсяярбн Аюьйхпхх. Стю. Фхбнохяэ, Цпютхйю, Яйскэорспю, Дейнпюрхбмн-Опхйкюдмне Хяйсяярбн, Реюрпюкэмн-Дейнпюжхнммне Хяйсяярбн, Хяйсяярб…“. 3-fevral 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-dekabr 2011-yil.
- ↑ „Образ Салавата Юлаева в изобразительном искусстве Башкортостана | Istoriya i Kultura Bashkortostana“. 11-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-dekabr 2011-yil.
- ↑ „Архивированная копия“. 21-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-noyabr 2012-yil.
- ↑ „Виктор СИДОРОВ. Первый бюст Салавата. Русское поле“. 27-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyun 2012-yil.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Pamyatnik Salavatu v parke imeni Salavata Yulaeva http://img-fotki.yandex.ru/get/5311/16389044.25/0_67e22_79391082_orig
- В. М. Сорокина. „Памятники Салавату Юлаеву“ (deadlink). БАШКИРСКАЯ ЭНЦИКЛОПЕДИЯ. ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия» (2013). 2017-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-aprel 2017-yil.