Sakkiya Nayanar
Sakkiya Nayanar | |
|---|---|
 | |
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
| Tavalludi | VII asrda |
| Dini | Hinduism |
Sakkiya Nayanar (tax. 7th century CE; xalq tilida Chakkiya Nayanar, Sakkiya, Chakkiya, Sakkiyar, Chakkiyar va Sakkiyanar nomi bilan tanilgan) Hinduiylik|hinduizmning Shayva mazhabida hurmatga sazovor boʻlgan Nayanar avliyosi edi. U odatda 63 Nayanar roʻyxatida oʻttiz toʻrtinchi hisoblanadi. U kripto-hindu boʻlib, oʻzini buddist sifatida koʻrsatib, Shayvamni yashirincha mashq qilgan[1]. Xabarlarga koʻra, u oʻzining homiysi xudosi Shiva|Shivaga sajda qilgan, ikonografiyasiga tosh otgan.
Agiografik hisob[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sakkiya Nayanarning hayoti Sekkijar (XII asr) tomonidan Periya Puranamda tasvirlangan, bu 63 Nayanarlarning hagiografiyasidir[2]. Sakkiya Tondai Nadu mintaqasidan boʻlgan oltita Nayanarlardan biri boʻlib, Pallava sulolasi bu hududni boshqargan davrda yashagan[3]. U miloddan avvalgi VI asrning tarixiy shaxsi hisoblanadi, Appar Tirunavukkarasar va Sambandardan oldingi, ikkalasi ham milodiy VII asrdan[2].
Sakkiya Nayanar Hindistonning Tamilnadu shtati, Nagapattinam tumanidagi zamonaviy Tamilnad|Sangaramangai Tiru Changa Mangai qishlogʻida tugʻilgan. Oʻsha paytda qishloqda Tamil buddistlari, Pallava shahzodasi Bodxidxarmaning zamondoshlari hukmronlik qilgan. Bu davrda diniy qarama-qarshiliklar nizolar boʻlib, hindularga hujumlar muntazam ravishda sodir boʻlib kelgan. Sakkiya va uning oilasi hind vellalar millatiga mansub qishloq xoʻjaligi yerlari egalari boʻlishgan, garchi ular oʻz xavfsizligi uchun assimilyatsiya qilingan boʻlsalar ham, oʻzlarini buddistlardek koʻrsatishni boshladilar. Buddistlarning qolgan qismiga mos ravishda, shuningdek, maʼnaviyatga qonuniy qiziqish bilan u Kanchipuramga borib, monastirda oʻqidi va oxir-oqibat Buddist rohib (Bhikshu) boʻldi. Sakkiya buddaviy ilohiyot va falsafani yaxshi bilgan. Bu, shuningdek, uning Sakkiya ismining kelib chiqishi, Shakyaning Shakya|tamilcha kelib chiqishi, Budda urugʻining nomi. Biroq buddizm ilm va maʼrifatga chanqogʻini soʻndirmadi. Shunday qilib, u shaivizmni qabul qildi, ammo u buddist rohibning kiyimidan voz kechmadi va oʻzini anglash uchun tashqi koʻrinish muhim emasligiga amin boʻlganligi sababli zaʼfaron kiyimlarida kiyinishni davom ettirdi. Keyin Sakkiya shaivizm najotning haqiqiy yoʻli ekanligini tushundi va Shiva xudosining fidoyisi boʻlib, oxir-oqibat shaivizmni qabul qildi. U Shayva falsafasining „ish, bajaruvchi, uning taʼsiri va taʼsir boshqaruvchisi“ eng toʻgʻri ekanligini va Shiva u izlayotgan haqiqat ekanligini tushundi[2][4].
Sakkiya Shivaning anik ramzi boʻlgan Lingamga sigʻinishni boshladi. Bir kuni u ongsiz ravishda katta fidoyilik bilan lingamga tosh otadi. Ertasi kuni Sakkiya Shivaning ilohiy istagi ekanligini his qildi, u Shivaga sajda qilish uchun har kuni lingamga tosh otib, qurbonlik keltirdi. Sakkiya Xudo unga berilgan har qanday nazrni katta fidoyilik bilan qabul qilishini tushundi. Sakkiya har kuni lingamga tosh otmasa ovqat boʻlmasdi. Bir kuni Sakqiya har kungi toshga sigʻinishni unutib, ovqatlanmoqchi boʻlibdi. Biroq, u oʻzining kundalik burchini esladi va ochlikni bilmasdan, maʼbadga yugurdi va lingamga tosh otdi. Xursand boʻlgan Shiva uning oldiga kelib, uni duo qildi va uni xudoning abadiy qarorgohi boʻlgan Kaylas|Kaylashga olib bordi deyilgan, ular esa bu soʻzlarga ishonishgan[2][5].
Xotira[tahrir | manbasini tahrirlash]
Eng koʻzga koʻringan Nayanarlardan biri Appar Tirunavukkarasar (VII asr) turli azizlarning ishlari esga olinadigan Shiva madhiyasida Sakkiyani eslatadi. Madhiyada aytilishicha, Shiva Sakkiyani kanji (boʻtqa) ichishdan oldin tosh otib, Unga sajda qilishga va guruch isteʼmol qilishdan voz kechishga majburlagan. Shiva, shuningdek, Sakkiyaga shaivit sifatida xizmat qilish imkonini berdi deya ishonilgan[6].
Sakkiya Nayanar yuqori tugunli yoki toʻlqinli mat sochlari va qoʻllari buklangan holda tasvirlangan (qarang: Anjali mudra). Uning sharafiga muqaddas kun Margaji tamil oyining yigirma oltinchi kunida nishonlanadi, odatda 10-yanvarga toʻgʻri keladi[2]. Oy bu kuni Pūrva Ashadha nakshatraga (oy qasri) kiradi. U 63 Nayanarning bir qismi sifatida jamoaviy ibodatni qabul qiladi. Ularning piktogrammalari va uning qilmishlari haqida qisqacha maʼlumotlar Tamil Nadudagi koʻplab Shiva ibodatxonalarida joylashgan. Ularning suratlari festivallarda namoyish etiladi[1].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Roshen Dalal. Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books India, 2011 — 281 bet. ISBN 978-0-14-341421-6.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Vidya Dehejia. Slaves of the Lord: The Path of the Tamil Saints. Munshiram Manoharlal, 1988 — 155–6 bet. ISBN 978-81-215-0044-9.
- ↑ P. V. Jagadisa Ayyar. South Indian Shrines: Illustrated. Asian Educational Services, 1982 — 85 bet. ISBN 978-81-206-0151-2.
- ↑ Sixty-three Nayanar Saints, 4, Sivanandanagar: The Divine Life Society, 1999.
- ↑ Sixty-three Nayanar Saints, 4, Sivanandanagar: The Divine Life Society, 1999.
- ↑ Swami Parmeshwaranand. Encyclopaedia of the Śaivism. Sarup & Sons, 2004 — 51 bet. ISBN 978-81-7625-427-4.