Rosmerta

Rosmerta — Gall-Rim mifologiyasida unumdorlik va toʻkin-sochinlik maʼbudasi. Uning timsoli farovonlik shoxidir. Rosmerta haqida haykallar va yozuvlar saqlanib qolgan. U Galliyada koʻpincha Rim xudosi Merkuriyning rafiqasi sifatida u bilan birga tasvirlangan, lekin baʼzida yolgʻiz holda uchraydi.

Ikonografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Auteun (qadimgi Augustodunum, Aedui kelt qabilasining shahar jamoasi) relyefida Rosmerta va Merkuriy ilohiy juftlik sifatida tasvirlangan. Ular relyefda birga oʻtirgan holatda aks etadi. U qoʻlida farovonlik timsoli bilan tasvirlangan, Merkuriy undan chap tomonidagi qoʻlida patera tutib turadi.

Ayzenbergdan olingan barelyefda^[1] bir xil holatda er-xotin tasvirlangan boʻlib, yozuvda Rosmerta aniq qayd qilingan. U oʻng qoʻlida qop, chap qoʻlida patera ushlab turgan holda tasvirlangan.

Parijda topilgan er-xotin juftlik aks etgan haykalda Rosmerta toʻkin-sichinlik timsoli va mevali savatchaga ega.

Rosmerta Fin d’Annencie (Haute-Savoie)da topilgan bronza haykalda tasvirlangan. U qoyada qoʻlida qop ushlagan holda oʻtiradi. Ajablanarli jihati shundaki, Rosmerta gʻayrioddiy ravishda Merkuriyning qanotlarini ham boshida koʻtarib turadi. Eskolev Sent-Kamil^[2] dagi tosh barelyefda u qoʻlida patera va farovonlik timsoli bilan tasvirlangan.

Yozuvlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rosmerta haqidagi yigirma yettita yozuvlar Ufer va Luginbühl^[3] tomonidan roʻyxatga olingan boʻlib, ular Fransiya, Germaniya va Lyuksemburgda keng tarqalgan. Yozuvlar, asosan, Rimning Galliya Belgica va Yuqori Germaniya provinsiyalarida topilgan. Yana ikkita yozuv maʼlum boʻlib, ulardan biri Rim Dakiyasiga oid.

Metz yozuvi Merkuriy va Rosmerta baravar bagʻishlangan (votum). Ayzenberg yozuvining yana biri dekuriondan er-xotinga berilgan vaʼdani bajarish uchun qilingan: Deo Mercu (rio)/et Rosmer (tae)/M (arcus) Adiuto/rius Mem/{m}yoki d (ecurio) c (ivitatis) St () / [po]s (uit) l (ibens) m (erito) „Mark Auditorium Memor, decurion of civitas St[…] [bu qasamni] munosib boʻlgani bois oʻz ixtiyori bilan topshirdi“). Keltlar jamoasining nomi boʻlgan Civitas aniq emas. Oxirgi ibora aslida votum solvit libens merito jumlasining varianti boʻlib, unda tashabbuskor „qasamini oʻz ixtiyori bilan bajarganini“ eʼlon qiladi, koʻpincha qisqartma ot shaklida V.S.L.M. sifatida keladi.

Rosmerta Gallia Belgica provinsiyasidagi ikkita yozuvda „muqaddas“ sacra sifati bilan vasflanadi. Vasserbilligdagi (Gallia Belgica) birmuncha uzunroq yozuvda ilohiy juftlik ziyoratgohlar (aedes), „mehmondoʻstlik“ marosimlari bilan bogʻlanadi^[4].

Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rosmerta nomi Gallcha boʻlib, morfologik jihatdan ro-smert-a tarzida boʻlinadi. Smert „non beruvchi, boquvchi“ yoki „vasiy, homiy“ degan maʼnolarni anglatadi. Shuningdek, Ad-smerio, Smertu-litani, Smerius (Smerius), Smertae, Smertus kabi boshqa gallcha ismlarda ham uchraydi^[5]. Ro — „juda“, „buyuk“ yoki „eng“ maʼnosini anglatuvchi boshqaruvchi mazmunida boʻlib, u tilda Ro -bili („eng yaxshi“) yoki Ro-kabalus („buyuk ot“)^[6] tarzida uchraydi. -a oxiri bosh kelishikda, ayol jinsini anglatadi. Buning maʼnosi „Buyuk Boquvchi“ demakdir.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Deyts, p. 119.
↑ Deyts, pp. 120—121.
↑ Jufer and Luginbühl, p. 60.
↑ Deo Mercurio [et deae Ros]/mertae aedem c[um signis orna]/mentisque omn[ibus fecit] / Acceptus tabul[arius VIvir] / Augustal[is donavit?] / item hospitalia [sacror (um) cele]/brandorum gr[atia pro se libe]/risque suis ded[icavit 3] / Iulias Lupo [et Maximo co (n)s (ulibus)].
↑ Delamarre p. 277.
↑ Delamarre, pp. 261-2.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Anne Epigraphique jildlari 1967, 1987, 1998
Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL), 13-jild, Tres Galliae („Uch Gallia“)
Delamar, X. (2003). Gauloise de la Langue lugʻati. 2-nashr. Parij, Editions Errance. ISBN 2-87772-237-6
Deyts, S. (1992) Tasvirlar des dieux de la gaule. Parij, Editions Errance. ISBN 2-87772-067-5
Jufer, N. va T. Luginbühl (2001) Repertuar des dieux gaulois. Parij, Editions Errance. ISBN 2-87772-200-7

[1] Deyts, p. 119.

[2] Deyts, pp. 120—121.

[3] Jufer and Luginbühl, p. 60.

[4] Deo Mercurio [et deae Ros]/mertae aedem c[um signis orna]/mentisque omn[ibus fecit] / Acceptus tabul[arius VIvir] / Augustal[is donavit?] / item hospitalia [sacror (um) cele]/brandorum gr[atia pro se libe]/risque suis ded[icavit 3] / Iulias Lupo [et Maximo co (n)s (ulibus)].

[5] Delamarre p. 277.

[6] Delamarre, pp. 261-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]