Rissiera di San Sabba konslageri
Risiera di San Sabba konslageri (italyancha: Risiera di San Sabba — natsistlarning konslageri. 1943-yil sentyabr oyida Italiyaning shimolidagi Trieste shahrida, bugungi Sloveniya bilan chegaraga yaqin joyda tashkil etilgan. Urush yillarida bu lagerda 25 000 ga yaqin odam boʻlgan, ulardan 3 000 dan 5 000 gacha qiynoqqa solingan va oʻldirilgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bino 1913-yilda qurilgan. 1943-yilning kuzida fashistlar bu yerda yahudiylar, partizanlar, siyosiy va boshqa mahbuslar uchun lager tashkil qilishdi. Lagerning markaziy binosida Germaniya, Ukraina va Italiyadan kelgan SS askarlari uchun kazarma bor edi[1].
Koʻpgina mahbuslar boshqa lagerlarga deportatsiya qilindi: Dachau, Mauthauzen, Osvensim. Risierda oʻldirilganlar soni 3000 dan 5000 kishigacha baholanadi. 1944-yil 4-aprelda Risiera konslagerida krematoriy paydo boʻldi, unda operatsiyaning birinchi kunida Opicina shahrida bir kun oldin otib tashlangan 70 kishining jasadlari yoqib yuborildi.
1945-yil 29-apreldan 30-aprelga oʻtar kechasi fashistlar partizanlar hujumidan chekinib, oʻz jinoyatlari izlarini yashirish uchun krematoriy binosini portlatib yubordilar. Vayronalar ostidan kul va suyaklar bilan to‘ldirilgan uchta qog‘oz sement qop topildi[2].
Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan 30 yil oʻtib, 1976-yil aprel oyida Risiera di San Sabba konslageri rahbarlari ustidan sud jarayoni yakunlandi. Biroq, asosiy ayblanuvchilar, gamburglik advokat Ditrix Allers va myunxenlik pivo ishlab chiqaruvchisi Yozef Oberxauzer Italiyaga ekstraditsiya qilinishi mumkin emas edi, chunki ekstraditsiya shartnomasi faqat 1948-yildan keyin sodir etilgan jinoyatlarga nisbatan qoʻllaniladi. Allers 1975-yil mart oyida hukm chiqarilishidan oldin vafot etdi. Oberxauzer sirtdan umrbod qamoq jazosiga hukm qilindi va uch yarim yildan soʻng 1979-yil noyabr oyida Myunxenda vafot etdi.
1965-yilda Risiera binosi milliy yodgorlik deb eʼlon qilindi va 1975-yildan beri qamoqxona hududida Risiera di San Sabba shahar muzeyi faoliyat koʻrsatmoqda[1].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „La Storia – Risiera di San Sabba“ (it). Risiera di San Sabba Monumento Nazionale. Qaraldi: 2022-yil 6-avgust.
- ↑ The Museum. „Risiera di San Sabba. History and Museum.“ 1–7. International Committee of the Nazi Lager of Risiera di San Sabba, Trieste (2009). 2012-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 1-may.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Rissiera di San Sabba rasmiy veb-saytida
- Suratlar: Risiera di San Sabba, I, Xolokost boʻyicha oʻqituvchilar uchun qoʻllanma, Janubiy Florida universiteti
- Risiera di San Sabba, deathcamps.org(ingl.) )