Quray
Quray (boshqird ҡuray, tatar quray), — ikkita uchli-yetti teshigi boʻlgan, uzun ochiq nay, boshqirdlar va tatarlarning milliy cholgʻu asbobidir. Mazkur cholgʻu asbobi surning bir turi hisoblanadi. 2018-yil 1-martda quray Boshqirdistonning hududiy brendi sifatida roʻyxatga olingan. Rossiya Federatsiyasi Intellektual mulk federal xizmatidan patent ham olgan[1][2].
Qurayning eng keng tarqalgan turi — urals edgepistil yoki Kamchatka pleurospermum (Pleurospermum uralense) deb atalib, u soyabonli oʻsimlikning poyasidan tayyorlanadi. Quray oʻsimligining poyasi 2–3 metr (6 feet 7 inches–9 feet 10 inches) uzunlikka ega boʻladi. U iyulda gullaydi, keyin avgust-sentyabrga borib qurib qoladi. Sentyabr oyida kesilib, quruq va qorongʻi joyda saqlanadi. Birinchi teshik oʻsimlikning eng yuqorisidan toʻrt barmoq uzoqlikda, keyingi uchta teshik bir-biridan ikki barmoq masofada, beshinchisi orqa tomonda, toʻrtinchi teshikdan uch barmoq narida joylashishi kerak.
Qurayning uzunligi taxminan 510–810 millimetr (20–32 inches) ni tashkil qiladi. Quray diapazoni uch oktavadan iborat. Quraydan yakkaxon va ansambl cholgʻusi sifatida foydalaniladi. Bugungi kunda shpon oʻsimligidan ham quray yasashmoqda. Uning tovushi tabiiy quray tovushiga juda oʻxshaydi.
Quray oʻsimligidan tayyorlangan asbobdan boshqa, qurayning boshqa turlari ham maʼlum:
- sor-quray — tabiiy quray oʻsmaydigan dashtda yashagan boshqirdlar tomonidan yasalgan quray. U dasht oʻtidan qilingan boʻlib, uzunligi bir metrdan oshmaydi, lekin diametri boʻyicha u kengroqdir. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, u qoʻngʻiroq signallari uchun ishlatilgan.
- mis quray — misdan yasalgan quray. Biroq, mutaxassislar bunday quraydan foydalanishni taqiqlashadi, chunki u sogʻliq uchun zararli.
Kubagush-sasan, Baik-sasan, I. Murzaqoev, G. Arginboev, Y. Icyanboev, I. Dilmuxametov, G. Sulaymonov, K. Diyarov, R. Rahimov, A.Aitqulov, R.Yoʻldoshev, Y. Gaynetdinov singari koʻzga koʻringan quraychilar bor.
Koʻplab quray ijrochilari Xalqaro musiqa xalq festivallari, Xalqaro talabalar va yoshlar festivallari, nodir cholgʻu asboblari ijrochilarining Butunrossiya tanlovlari laureatlari va diplom sovrindorlari hisoblanadi.
Boshqirdiston davlat bayrogʻi va davlat gerbida quray gulining tasviri bor.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Лейла Аралбаева. „Курай зарегистрировали в качестве территориального бренда Башкортостана“. Башинформ (2018-yil 1-mart). Qaraldi: 2018-yil 2-mart.
- ↑ „Patent of Russia“. 2018-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-mart.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Seryogina. „Musician's Seven Kurais“. Culture. BASHvest (2007-yil 24-oktyabr). — „Music performed on this wonderful Bashkir national instrument is understandable and dear to all.“. 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 26-dekabr.
- Belaiev, Victor (1963). "The Formation of Folk Modal Systems". Journal of the International Folk Music Council 15: 4–9. doi:10.2307/836227.