Qoʻgʻirchoq hukmdor

Qoʻgʻirchoq hukmdor — bu siyosiy hokimiyatga ega boʻlgan, ammo tashqi kuchlar yoki guruhlarga sodiq yoki ular boshqaradigan shaxs. Chet el hukumati bunday tashqi nazoratni qoʻllaganda, qoʻgʻirchoq hukmdor boshqarayotgan hudud qoʻgʻirchoq davlat deb ataladi. Ichki omillar, masalan, saylanmagan amaldorlar ham qoʻgʻirchoq monarx ustidan hokimiyatni amalga oshirishi mumkin. Muqaddas monarx qonuniylik va ehtimol ilohiy hukmronlik ramzi boʻlgani uchun tarixda koʻplab sharoitlarda va joylarda boshqaruv shakli boʻlgan.

Qoʻgʻirchoq monarxlarning ikkita asosiy shakli farqlanadi. Birinchisi mamlakatda nominal hukmdor oʻrniga hukmronlik qiluvchi boshqa shaxs yoki guruhning qoʻgʻirchogʻi boʻlgan bosh monarx, ikkinchisi esa chet el davlati qoʻl ostidagi qoʻgʻirchoq hukumat. Birinchi turga Yaponiya syogunlarining qoʻgʻirchoqlari boʻlgan imperatorlar, Franklar qirolligidagi saroy merining qoʻgʻirchoqlari boʻlgan qirollar misol boʻla oladi. Rim respublikasi va Rim imperiyasi nazorati ostidagi qoʻgʻirchoq qirolliklar hamda Britaniya imperiyasining 1950-yillarda Misr qiroli Foruq bilan mustamlakachilik munosabatlari ikkinchi turga misol boʻla oladi.

Qoʻgʻirchoq qirollar va qirolichalar roʻyxati

Klassik antik davr

• Qin Er Shi — Xitoyning Sin sulolasi imperatori. Amalda amaldor Chjao Gao hukmronlik qilgan.
• Xitoy imperatori Xian — amalda sarkarda Dong Chjo va uning vorislari Li Jue, Guo Silar hukmronlik qilgan. Nihoyat, Cao Pi imperatorni taxtdan voz kechishga majbur qilib, Vey qirolligiga asos solgan.
• Soʻnggi Salavkiylar davri hukmdori, Suriya qiroli Filipp II Filoromey — Rim respublikasi va Pompeyning qoʻgʻirchoq hukmdori boʻlgan.

Soʻnggi antik davr

• Lev I — Aspar tomonidan tayinlangan Rim imperatori. Keyinchalik uning taʼsiridan qutulgan.
• Libius Severus — Ricimer tomonidan tayinlangan ikkinchi Rim imperatori.
• Olybrius — Ricimer tomonidan tayinlangan uchinchi Rim imperatori.
• Glycerius — Ricimerning nabirasi Gundobad tomonidan tayinlangan Rim imperatori.
• Romulus Augustulus — general otasi Orestes tomonidan tayinlangan Rim imperatori.

Postklassik davr

• Egbert I — Danlarning qoʻgʻirchoq rahbari.
• Bolduin I — toʻrtinchi salib yurishidan keyin Lotin imperiyasini Venetsiya respublikasi nomidan boshqarish uchun tayinlangan.
• John — 1213-yildan keyin papa Innokentiy III vassali boʻlib nominal hokimiyatni boshqargan.
• Shotlandiya qiroli John Balliol — Angliya qiroli Eduard Ining qoʻgʻirchoq qiroli.
• Musaxon moʻgʻul Forsining qoʻgʻirchoq elxoniy hukmdori.

Qoʻgʻirchoq hukumatlar

Qoʻgʻirchoq milliy hukmdor yoki hatto shaxs boʻlishi shart emas. Misol uchun, Oscar K. Allen Luiziana gubernatori boʻlgan paytda Huey Longning qoʻgʻirchogʻi deya tan olingan. Man chjouGo hukumatini esa Yaponiya hukumati nazorat qilgan.