Purkine tolalari

Purkine tolalari
	lotincha: Fibris purkinese
Sistema	Yurak oʻtkazuvchi tizimi
Kataloglar
	D011690; 9492; A12.1.06.008;
	Purkine tolalari

Purkine tolalari — (inglizcha: /pɜːrˈkɪndʒi/ pur-KIN-jee; Czech: [ˈpurkɪɲɛ] Purkinje toʻqimasi yoki subendokardial shoxlari) yurakning ichki qorin devorlarida^[1], endokard ostida, subendokardial deb ataladigan boʻshliqda joylashgan. Purkine tolalari elektr qoʻzgʻaluvchan hujayralardan tashkil topgan maxsus oʻtkazuvchan tolalardan iborat^[2]. Ular kamroq miofibrillari va koʻp mitoxondriyalari boʻlgan kardiomiyositlardan kattaroqdir. Ular yurak taʼsir potensiallarini yurakning elektr oʻtkazuvchanligi tizimidagi boshqa hujayralarga qaraganda tezroq va samaraliroq oʻtkazadilar^[3]. Purkine tolalari yurakning oʻtkazuvchanlik tizimiga uning qorinchalarining sinxron qisqarishini yaratishga imkon beradi va yurak ritmini barqaror ushlab turish uchun zarur hisoblanadi^[4].

Gistologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Purkine tolalari yurakning yagona oxirgi oʻtkazuvchan qismi hisoblanadi. Keyingi gistologik tekshiruv shuni koʻrsatadiki, bu tolalar qorinchalar devorlarida yana boʻlinadi. Atrial Purkine tolalarining elektr kelib chiqishi sinoatriyal tugundan keladi.

Aberrant kanallar boʻlmasa, Purkine tolalari bir-biridan kollagen yoki yurak skeleti tomonidan aniq himoyalangan boʻladi.

Purkine tolalari impulslarni tez oʻtkazishga ixtisoslashgan (koʻp tez kuchlanishli natriy kanallari va mitoxondriyalarga ega va atrofdagi mushak toʻqimalariga qaraganda kamroq miofibrillarga ega). Purkine tolalari boshqa yurak hujayralariga qaraganda nisbatan kamroq miofibrillalarga ega boʻlganligi sababli atrofdagi mushak hujayralaridan farqli ravishda taʼsirni tezroq qavbul qilib oladi. Yadro atrofida glikogen mavjudligi Purkine tolalarini yurakda, qoʻshni hujayralariga qaraganda yengilroq va kattaroq boʻlib, boʻylama yoʻnalish boʻylab (yurak vektoriga parallel) joylashishiga olib keladi. Ular koʻpincha ikki yadroli hujayralar hisoblanadi^[5].

Funktsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yurak urish tezligi avtonom asab tizimi tomonidan koʻplab taʼsirlar bilan boshqariladi. Purkine tolalari yurak urish tezligini oʻrnatishda maʼlum rolga ega emas, agar SA tugunlari buzilgan boʻlsa (ular yurak stimulyatori hujayralari sifatida harakat qila oladi) taʼsir qilishi mumkin^[6]. Ularga sinoatrial tugunning elektr zaryadi taʼsir qiladi.

Impulsni tashish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yurak siklining qorincha qisqarishi paytida Purkine tolalari qisqarish impulsini chap va oʻng toʻplam shoxlaridan qorinchalar miokardiga oʻtkazib beradi^[4]. Bu qorinchalarning mushak toʻqimalarini qisqarishiga olib keladi. Bu yurakdan qonni oʻng qorinchadan kichik qon aylanishiga yoki chap qorinchadan tizimli qon aylanishiga chiqarish uchun yetarlicha kuch hosil qiladi^[7].

Elektrokardiostimulyatorni almashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Purkine tolalari, agar yuqori oqim oʻtkazuvchanligi yoki yurak stimulyatori qobiliyati buzilgan boʻlsa, daqiqada 20-40 urish tezligida otish qobiliyatiga ega^[8]. Bundan farqli oʻlaroq, normal holatda SA tugunlari daqiqada 60-100 urish tezligida yonishi mumkin^[8]. Muxtasar qilib aytganda, ular harakat potentsiallarini hosil qiladi, ammo sinoatrial tugunga qaraganda sekinroq tezlikda amalga oshiradi^[8]. Bu qobiliyat odatda ritmik sekinlashtiriladi. Shunday qilib, ular boshqa yurak stimulyatori ishlamay qolganda oxirgi chora boʻlib xizmat qiladi. Purkine tolasida impuls oshib ketganda, u qorinchalarning erta qisqarishi yoki PVX deb ataladi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Purkine tolalari 1839-yilda ularni kashf etgan chex olimi Yan Evangelista Purkyně nomi bilan atalib kelinadi^[9].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Voyaga etgan inson tanasidagi alohida hujayra turlari roʻyxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Feher, Joseph (2012-01-01), Feher, Joseph (muh.), „5.5 - The Cardiac Action Potential“, Quantitative Human Physiology (inglizcha), Boston: Academic Press, 458–466-bet, doi:10.1016/b978-0-12-382163-8.00049-9, ISBN 978-0-12-382163-8, qaraldi: 2020-11-13
↑ Stocum, David L. (2012-01-01), Stocum, David L. (muh.), „Chapter 7 - Regeneration of Cardiac Muscle and Hematopoietic Tissues“, Regenerative Biology and Medicine (Second Edition) (inglizcha), San Diego: Academic Press, 161–182-bet, doi:10.1016/b978-0-12-384860-4.00007-1, ISBN 978-0-12-384860-4, qaraldi: 2020-11-13
↑ "Purkinje fiber." The American Heritage® Medical Dictionary. 2007. Houghton Mifflin Company 23 Oct. 2016 http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Purkinje+fiber
↑ ^4,0 ^4,1 Brooker, Graham (2019-01-01), Segil, Jacob (muh.), „Chapter Fourteen - Pacemakers“, Handbook of Biomechatronics (inglizcha), Academic Press, 567–589-bet, doi:10.1016/b978-0-12-812539-7.00014-3, ISBN 978-0-12-812539-7, S2CID 239396730, qaraldi: 2020-11-13 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
↑ Paxton. „histology of purkinje fibres“ (2003).
↑ Christenson, Jeff (2019-01-01), Segil, Jacob (muh.), „Chapter Three – Sensors and Transducers“, Handbook of Biomechatronics (inglizcha), Academic Press, 61–93-bet, doi:10.1016/b978-0-12-812539-7.00003-9, ISBN 978-0-12-812539-7, S2CID 117312416, qaraldi: 2020-11-13
↑ Podrid, Philip J.. Cardiac Arrhythmia, Mechanism, Diagnosis and Management, 2010.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Baura, Gail D. (2012-01-01), Baura, Gail D. (muh.), „Chapter 2 – Electrocardiographs“, Medical Device Technologies (inglizcha), Oxford: Academic Press, 39–57-bet, doi:10.1016/b978-0-12-374976-5.00002-5, ISBN 978-0-12-374976-5, qaraldi: 2020-11-13
↑ „Jan Evangelista Purkinje | Czech physiologist | Britannica“. Britannica.com. Qaraldi: 2021-yil 16-yanvar.

Tashqi havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Anatomy photo: Circulatory/heart/purkinje/purkinje1 — Comparative Organology at University of California, Davis — „Mammal heart, purkinje fibers (LM, Medium)“
Anatomy Atlases — Microscopic Anatomy, plate 05.78
MedEd at Loyola Histo/practical/cardio/hp8-21.html
Human Cardiac Muscle, histology slides at UC San Diego
Cardiac Muscle Tissue with Purkinje Fibers, Lonestar College North Harris Biology

[1] Feher, Joseph (2012-01-01), Feher, Joseph (muh.), „5.5 - The Cardiac Action Potential“, Quantitative Human Physiology (inglizcha), Boston: Academic Press, 458–466-bet, doi:10.1016/b978-0-12-382163-8.00049-9, ISBN 978-0-12-382163-8, qaraldi: 2020-11-13

[2] Stocum, David L. (2012-01-01), Stocum, David L. (muh.), „Chapter 7 - Regeneration of Cardiac Muscle and Hematopoietic Tissues“, Regenerative Biology and Medicine (Second Edition) (inglizcha), San Diego: Academic Press, 161–182-bet, doi:10.1016/b978-0-12-384860-4.00007-1, ISBN 978-0-12-384860-4, qaraldi: 2020-11-13

[3] "Purkinje fiber." The American Heritage® Medical Dictionary. 2007. Houghton Mifflin Company 23 Oct. 2016 http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Purkinje+fiber

[:0-4] 4,0 ^4,1 Brooker, Graham (2019-01-01), Segil, Jacob (muh.), „Chapter Fourteen - Pacemakers“, Handbook of Biomechatronics (inglizcha), Academic Press, 567–589-bet, doi:10.1016/b978-0-12-812539-7.00014-3, ISBN 978-0-12-812539-7, S2CID 239396730, qaraldi: 2020-11-13 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content

[5] Paxton. „histology of purkinje fibres“ (2003).

[6] Christenson, Jeff (2019-01-01), Segil, Jacob (muh.), „Chapter Three – Sensors and Transducers“, Handbook of Biomechatronics (inglizcha), Academic Press, 61–93-bet, doi:10.1016/b978-0-12-812539-7.00003-9, ISBN 978-0-12-812539-7, S2CID 117312416, qaraldi: 2020-11-13

[7] Podrid, Philip J.. Cardiac Arrhythmia, Mechanism, Diagnosis and Management, 2010.

[:1-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Baura, Gail D. (2012-01-01), Baura, Gail D. (muh.), „Chapter 2 – Electrocardiographs“, Medical Device Technologies (inglizcha), Oxford: Academic Press, 39–57-bet, doi:10.1016/b978-0-12-374976-5.00002-5, ISBN 978-0-12-374976-5, qaraldi: 2020-11-13

[9] „Jan Evangelista Purkinje | Czech physiologist | Britannica“. Britannica.com. Qaraldi: 2021-yil 16-yanvar.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]