Kontent qismiga oʻtish

Perudagi siyosiy noroziliklar (2022—2023)

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Perudagi siyosiy noroziliklar (2022—2023)
Perudagi siyosiy inqiroz (2007—hozirgacha) bir qismi

Yuqoridan pastga, chapdan oʻngga:
12-dekabr kuni Limada namoyishchilar Peru bayrogʻi va Vifalalarni koʻtarib norozilik bildirishmoqda. 9-dekabrda Huankayodagi namoyishlar. Kastilyo qamoqda saqlanayotgan joy tashqarisidagi namoyishchilar
Sana 7 dekabr 2022 – hozirgacha (2022-12-07 – hozirgacha)
(752 kun)
Joy
Sababi Pedro Kastilyoning impichmenti va oʻzini hokimiyatdan chetlatishga urinishdan keyin qamoqqa olinishi.
Maqsadlari
Usullari
Holati

Davom etmoqda

Fuqarolik nizosining tomonlari

Hukumatga qarshi namoyishchilar

Qoʻllovchilar:
Yetakchilar
Markazlashmagan yetakchilik (turli ijtimoiy rahbarlar)
Raqamlarda
Qurbonlar va yoʻqotishlar
Qurbonlar
Oʻlim(lar)

48 nafar tinch aholi[18]

1 nafar ofitser[18]
Jarohatlanganlar 600+[19][20]
Qoʻlga olinganlar 193[21]

2022–2023-yillarda Peruning agʻdarilgan prezidenti Pedro Kastilyo[22][23][24] tarafdorlari Dina Boluarte hukumati va Peru Kongressiga qarshi bir qator siyosiy norozilik namoyishlarini oʻtkazdilar. Namoyishlarni ijtimoiy tashkilotlar va mahalliy xalq uyushtirdi. Ular oʻzlarini siyosiy huquqlaridan mahrum boʻlganliklarini maʼlum qildilar[25][26][27][28]. Norozilik namoyishlari aniq boshqaruvga ega emas, aksincha ommaviy harakatlar tomonidan uyushtirilgan[29]. Kastilyo lavozimidan olinishi, Kongress tarqatilishi, davlat apparatining aralashuvi va oʻz-oʻzini toʻntarishga urinish sifatida tavsiflangan „favqulodda hukumat“ oʻrnatilishini eʼlon qilgani uchun hibsga olinganidan keyin hokimiyatdan chetlatilgan edi. Namoyishchilarning asosiy talablari orasida Kongressni tarqatib yuborish, amaldagi prezident Dina Boluartening isteʼfoga chiqishi, umumiy saylovlar oʻtkazish, Kastilyoni ozod qilish va taʼsis majlisini chaqirish kabilar bor[26][30]. Namoyishchilarning baʼzilari oʻzlarini qoʻzgʻolonchi deb eʼlon qilgani ham xabar qilingan[31][32][33].

Oʻng qanot guruhlari va Boluarte hukumati norozilik namoyishlariga qarshi chiqishdi. Ular namoyishchilarga qarshi Perudagi ichki mojarodan foydalanmoqchi boʻlgan muxoliflarni terrorchi deb eʼlon qilish uchun baʼzi irqchilik guruhlarining siyosiy taktikasi boʻlgan terrukeodan foydalanishdi[34]. Namoyishchilarni terrorchi deb eʼlon qilish uchun terrukeodan foydalanish hukumatni jazosiz qoldirdi va zoʻravonlik xavfini oshirdi[34][35]. Boluarte hukumati 14-dekabrda milliy favqulodda holat eʼlon qilib, 30 kunlik muddatda fuqarolarning baʼzi konstitutsiyaviy huquqlarni, jumladan, armiyaning shaxsiy uylar va binolarda boʻlishiga toʻsqinlik qiluvchi huquqlarni, harakatlanish erkinligini, yigʻilish va mitinglar erkinligini va „shaxsiy erkinlik va xavfsizlikni“ bekor qildi[36][37]. Boluarte boshchilik qilayotgan Peru hukumatining bunaqa keskin javobi inson huquqlari nohukumat tashkilotlari tomonidan tanqid qilindi[38][39]. Bu vaqt davomida mamlakatda ikki qirgʻin sodir boʻlgan edi. Bular Ayacucho qirgʻini va Juliaca qirgʻini. Hukumatning Peru Qurolli Kuchlarini noroziliklarni bostirishga jalb qilishi ham armiyaning namoyishchilarni oʻldirish xavfi tufayli tanqid qilindi[19]. Qurolli kuchlarning siyosiylashuvi, shuningdek, Peruda rivojlanayotgan fuqarolik-harbiy hukumatning ham xavotirlarini kuchaytirdi[40][41].

Rasmiylar sodir etgan zoʻravonlik harakatlari ortidan bir qator norozilik namoyishlari davomida Boluarte hukumatidagi bir nechta vazirlar isteʼfoga chiqdi[42][43]. Peru Bosh prokurori Patrisiya Benavides 2023-yil 10-yanvarda prezident Dina Boluarte, bosh vazir Alberto Otarola, ichki ishlar vaziri Viktor Roxas va mudofaa vaziri Xorxe Chavesga qarshi genotsid, og‘irlashtirilgan qotillik va og‘ir tan jarohati olishga sabab boʻlish jinoyatlari bo‘yicha tergov boshlanganini eʼlon qildi[44].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ [protestas-en-peru-en-vivo.html „Así te hemos contado la jornada de protestas en Perú“]. El Pais (2023-yil 20-yanvar). 2023-yil 19-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 20-yanvar.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Cusco, Arequipa y Puno anuncian movilizaciones: "Exigimos nuevas elecciones"“ (es-ES). infobae (2022-yil 11-dekabr). 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-dekabr.
  3. ↑ „CGTP reitera movilización para este jueves 15 de diciembre en demanda de adelanto de elecciones“ (es-PE). La República (2022-yil 13-dekabr). 2022-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-dekabr.
  4. ↑ „El 29 aniversario de la CUT PERU nos encuentra en momentos sumamente críticos para el país.“ (es-PE). facebook (2022-yil 13-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 15-dekabr.
  5. ↑ „LA SANGRE DERRANADA EL PUEBLO NUNCA OLVIDA“ (es-PE). facebook (2022-yil 16-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 17-dekabr.
  6. ↑ „EL PCP LLAMA A MOVILIZARSE EL JUEVES 15 DE DICIEMBRE“ (es-PE). facebook (2022-yil 14-dekabr). 2022-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-dekabr.
  7. ↑ „CIERREN EL CONGRESO ADELANTO DE ELECCIONES“ (es-PE). facebook (2022-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 17-dekabr.
  8. ↑ „¡MASACRE EN PROTESTAS!“. Facebook (2022-yil 19-dekabr). 2023-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-dekabr.
  9. ↑ „Pronunciamiento“ (es-PE). facebook (2022-yil 15-dekabr). 2022-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-dekabr.
  10. ↑ „Basta de represión y abajo el estado de emergencia“ (es). patriaroja.pe (2022-yil 14-dekabr). 2022-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-dekabr.
  11. ↑ „Protestas en Perú: diversas regiones marchan por tercer día exigiendo el cierre del Congreso y nuevas elecciones generales“ (es-PE). Radio Programas del Perú (2022-yil 10-dekabr). 2022-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 18-yanvar.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „Acumulan pruebas en Comisión de Ética contra legisladores acusados de instigadores por la PNP“ (es-ES) (2022-yil 15-dekabr). 2022-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-dekabr.
  13. ↑ „Adriana Tudela: "Protestas violentas han sido planificadas para que haya elecciones inmediatas"“ (2022-yil 20-dekabr). 2022-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-dekabr.
  14. ↑ „PPC respalda autoridad política, a las Fuerzas Armadas y a la Policía Nacional“. Perú.21 (2022-yil 16-dekabr). 2022-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-dekabr.
  15. ↑ „Paro nacional de hoy EN VIVO: movilizaciones en el Cercado de Lima en rechazo al gobierno de Dina Boluarte“ (es-ES). infobae (2023-yil 13-yanvar). 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 14-yanvar.
  16. ↑ „Decenas de miles de peruanos llegan a Lima para pedir la renuncia de Boluarte“ (es). ABC (2023-yil 19-yanvar). 2023-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 19-yanvar.
  17. ↑ „Ronderos paralizarán la región La Libertad a partir del lunes y piden que población se abastezca de alimentos | Perú | EDICION“ (es). Diario Correo (2023-yil 12-yanvar). 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-yanvar.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Perú: las muertes no cesan en protestas contra el gobierno“ (es-US). Los Angeles Times (2023-yil 13-yanvar). 2023-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-yanvar.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Crisis en Perú: Fuerzas Armadas causaron 167 muertes durante protestas realizadas entre 2003 y 2020“ (es-ES). infobae (2022-yil 26-dekabr). 2023-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-dekabr.
  20. ↑ „Protestas en Perú: cifra de muertos, heridos y hospitalizados por manifestaciones en el país“ (es). Infobae (2022-yil 19-dekabr). 2022-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-dekabr.
  21. ↑ Miranda, Elena. „Crisis en Perú: Policía detuvo a 193 personas en las movilizaciones de protesta a nivel nacional“ (es). Convoca.pe – Agenda Propia (2022-yil 27-dekabr). 2022-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-dekabr.
  22. ↑ „Continúan marchas en la ciudad exigiendo Elecciones Generales“ (es). Diario El Pueblo. 2022-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  23. ↑ „Seguidores de Pedro Castillo se manifiestan en Lima: "Lo que vemos ahora es una dictadura"“ (es-CL). 24 Horas. 2022-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  24. ↑ Pari. „Manifestantes en Panamericana Sur de Arequipa indican ser autoconvocados y no tienen dirigentes“ (es). La República (2022-yil 9-dekabr). 2022-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  25. ↑ Cabrera. „La izquierda se moviliza para minimizar la responsabilidad de Pedro Castillo en su autogolpe“ (es). El Español (2022-yil 9-dekabr). 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  26. ↑ 26,0 26,1 „Seguidores de Castillo piden su libertad tras fallido autogolpe“ (es-ES). Deutsche Welle. 2022-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  27. ↑ Roberth. „Manifestantes bloquean vías en el sur y piden nuevas elecciones generales“ (es). Convoca.pe. 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  28. ↑ „Indígenas exigen elecciones generales y Asamblea Constituyente“. Servindi (2022-yil 7-dekabr). 2022-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  29. ↑ Páez. „Exjefe de la DINI: "Decir que hay una 'insurgencia terrorista' es una estupidez"“ (es). La República (2023-yil 15-yanvar). 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-yanvar.
  30. ↑ „Protestas en Perú piden liberar a Castillo tras fallido autogolpe“ (es). Swissinfo. 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-dekabr.
  31. ↑ Anfossi. „Unos convocan a la insurgencia popular; otros, a poner paños fríos“ (es-MX). La Jornada. 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-dekabr.
  32. ↑ „Puno: insurgencia popular por cierre del congreso y nuevas elecciones“ (es). Diario Correo [es] (2022-yil 11-dekabr). 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-dekabr.
  33. ↑ „Derecho de insurgencia: ¿en qué consiste de acuerdo a la Constitución Política?“ (es). La República (2022-yil 10-dekabr). 2022-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-dekabr.
  34. ↑ 34,0 34,1 Loanes. „Peru's violent unrest shows no signs of stopping“ (en). Vox (2023-yil 14-yanvar). 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-yanvar.
  35. ↑ „CIDH llama al "diálogo amplio" ante "clima de extrema polarización" en Perú“ (es). EFE. 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-yanvar.
  36. ↑ Cano, Regina Garcia. „Peru's new government declares police state amid protests“. Associated Press (2022-yil 14-dekabr). 2022-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-dekabr.
  37. ↑ „Decreto de insurgencia“. Diario Expresión (2022-yil 13-dekabr), s. 10. 2022-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-dekabr.
  38. ↑ „Perú declara estado de emergencia nacional y descarta toque de queda por protestas“. France 24 (2022-yil 14-dekabr). 2022-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-dekabr.
  39. ↑ „Jornada trágica: a 18 llega el número de fallecidos durante protestas“ (es). OjoPúblico (2022-yil 15-dekabr). 2022-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-dekabr.
  40. ↑ „Perú Libre presentará moción de interpelación contra ministro del Interior“ (es). La República (2023-yil 4-yanvar). 2023-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-yanvar.
  41. ↑ „Daniel Encinas: "Dina Boluarte ha hecho una coalición con fuerzas que no ganaron la elección"“ (es). La República (2023-yil 2-yanvar). 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-yanvar.
  42. ↑ „Peru: Ministers resign amid deadly protests – DW – 12/16/2022“ (en). Deutsche Welle. 2022-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-dekabr.
  43. ↑ Aquino, Marco. „Peru chief prosecutor probes protest deaths amid Cabinet shakeup“ (en). Reuters (2023-yil 14-yanvar). 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 15-yanvar.
  44. ↑ „Fiscalía investigará a Dina Boluarte y a Alberto Otárola por genocidio“ (es). La República (2023-yil 11-yanvar). 2023-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-yanvar.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Perudagi_siyosiy_noroziliklar_(2022—2023)&oldid=3586785" dan olindi