Parazit o'simliklar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Akatsiyada parazitlik qiluvchi dodder ( Pokiston )

Parazitlar (parazit o'simliklar) - o'simliklarning ekologik guruhi bo'lib, oziq moddalarni bevosita boshqa o'simliklarning to'qimalaridan oladi. Aksariyat hollarda parazitizm bo'limi vakillari orasida ma'lum angiospermlar (Magnoliophyta), juda kam uchraydi, istisno sifatida ignabargli daraxtlar (Pinophyta),shuningdek,yashil suv o'tlarining pastki o'simliklarida(Chlorophyta).Parazit germinal ildizning yoki kamdan-kam hollarda poya to'qimalarining o'zgarishi natijasida hosil bo'lgan gaustoriya orqali xos o'simlik bilan aloqa qiladi [1] .

Hozirgi vaqtda 19 oilaga mansub 4100 ga yaqin asteniya- parazit oʻsimliklar turi maʼlum .

Tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parazit o'simliklarni quyidagicha tasniflash mumkin:

  • 1a. Majburiy parazitlar donorsiz mavjud bo'lolmaydigan parazitlardir.
  • 1b. Fakultativ parazitlar donorsiz mavjud bo'ladigan parazitlardir.
  • 2a. Poya parazitlari poya to‘qimalaridan gaustoriya hosil bo‘ladigan parazitlardir.
  • 2b. Ildiz parazitlari - bu ildiz to'qimalaridan gaustoriya hosil bo'ladigan parazitlar.
Holoparazit Hyobanche sanguinea, Rixtersfeld qo'riqxonasi, Shimoliy Keyp, Janubiy Afrika
  • 3a.Boshqa o'simliklarda to'liq parazitlik qiladigan va deyarli xlorofillga ega bo'lmagan o'simliklarning holoparazitlari.
  • 3b. Yarim parazitlar parazit o'simliklar bo'lib, ular ham ma'lum darajada fotosintezni amalga oshiradilar. Yarim parazitlar donordan faqat suv va mineral moddalarni olishlari mumkin. Ular undan organik moddalarni ham olishlari mumkin.

Yarim parazitlar uchun uchta atamaning bitta elementi bitta turga qo'llanilishi mumkin, masalan:

  • Nuytsia floribunda (G'arbiy Avstraliya Rojdestvo daraxti) majburiy ildizli yarim parazitdir.
  • Rattle (masalan , Kichik rattle )- bu fakultetiv ildiz yarim parazitdir.
  • Oma o'ti - majburiy poyali yarim parazit.

Xoloparazitlar har doim majburiydir, shuning uchun faqat 2 ta atama talab qilinadi, masalan:

  • Dodder poyali holoparazitdir.
  • Hydnora spp. ildiz holoparazitlaridir.

Parazitlarning ayrim vakillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Raffleziya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Raffleziya oilasining vakillari (taxminan 30 tur) Vinogradovlar oilasining Tetrastigma jinsidan o'simliklarni parazit qiladi. Parazit deyarli butunlay o'simlikning ildizida yoki poyasida joylashgan: faqat gullar tashqarida joylashgan. Eng mashhur vakil - Arnoldning raffleziyasi bo'lib,u juda katta gullar (diametri bir metrgacha) bilan ajralib turadi.

Santal[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiyaning janubiy hududlarida laym o'simligi, kuchli tarvaqaylab ketgan ko'p yillik buta, ko'pincha terak va boshqa daraxtlarning shoxlariga joylashadi. Bu o'simlik fotosintezga qodir, lekin u suv va boshqa minerallarni mezbon daraxtning ksilemasiga kiradigan gaustorium orqali oladi.

Supurgi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Supurgi oilasining aksariyat vakillari xlorofilldan mahrum bo'lib,ular o'sadigan asosiy o'simlik hisobiga butunlay mavjud. Petrov xochi jinsining vakillari ko'pchilikka ma'lum. Uning go'shtli, rangsiz poyalari bir tomonlama qizil malina gullari bilan erta bahorda rus o'rmonlarida paydo bo'ladi. Tuproqda joylashgan ildiz shoxlanadi va xochsimon bo'g'inlarni hosil qiladi, undan o'simlik nomi kelib chiqadi.

Parazitaksus[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parazitaksus Yangi Kaledoniya orolining endemikidir, ignabargli daraxtlar orasida yagona parazit .

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Стеблевое происхождение гаусторий известно для родов повилика (Cuscuta) и Cassytha — по: Жук А. В. «Происхождение паразитизма у цветковых растений».// Вестник СПбГУ, 2001, серия 3, выпуск 1, сс. 170—186.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]