Kontent qismiga oʻtish

Panduri

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Panduri (gruzincha: ფანდური) — gruzin xalq uch torli lyutnya tipidagi chertma cholgʻu asbobi. Sharqiy Gruziyadagi Pshavi, Xevsureti, Tusheti, Kaxeti va Kartli[1] elatlarining eng mashhur xalq cholgʻu asbobi. Panduri turli shakl va oʻlchamlarda ishlab chiqariladi. Yakkaxon ijro va qoʻshiq joʻrligida chalinadi. Pandurini, asosan, erkaklar chaladi.

Taniqli ashug Ietim Gurji (1875-1940) pandurida joʻrlik qilgan. Sovet davrida Gruziyada zamonaviy gruzin kompozitorlari va mumtoz musiqalarni ijro etuvchi panduri, salamuri va chonguri triolari mashhur boʻldi[2]. Hozirda panduri joʻrligidagi qoʻshiqlar Trio Mandili tomonidan ijro etilmoqda. Dastlab, uch va yetti boʻlinmali 2 turdagi panduri bor edi, lekin 1934-yilda taniqli gruzin sanʼatshunosi Kiril Vashakidze ushbu cholgʻu asbobining yangi versiyasini yaratdi[3]. Vashakadze dastlabki cholgʻuni tadqiq qilgandan soʻng unga bemol va diyez yarim tonlarni qoʻshib, asbobning zamonaviy versiyalari — „Panduri prima“ (mumtoz) va 12 ta boʻlinmali „Panduri tenor“larini dunyoga keltirdi[3].

Tuzilishi: Panduri odatda quyidagicha sozlanadi: E C # A — yaʼni 1-tor Mi, ikkinchi tor Do# (qisilgan 3-pardada 1-parda bilan ohangdosh eshitiladi) va 3-tor Lya (4-chi pardada 2-parda bilan, 7-pardada esa 1-parda bilan ohangdosh eshitiladi). Shunday qilib, bosilmagan (ochiq) torlar Lya (A) major akkordni tashkil qiladi.

  1. hangebi.ge[sayt ishlamaydi] — Levan i Roland Bregvadze. Direktor gosudarstvennogo muzeya Gruzinskix narodnix muzikalnix instrumentov Revaz Kotrikadze, direktor gosudarstvennogo muzeya prikladnogo iskusstva David Kiknavelidze, master po izgotovleniyu narodnix muzikalnix instrumentov Maizer Gazdeliani.
  2. Музыкальный словарь Гроува.Georgia
  3. 3,0 3,1 hangebi.ge[sayt ishlamaydi] — Levan i Roland Bregvadze. Direktor gosudarstvennogo muzeya Gruzinskix narodnix muzikalnix instrumentov Revaz Kotrikadze, direktor gosudarstvennogo muzeya prikladnogo iskusstva David Kiknavelidze, master po izgotovleniyu narodnix muzikalnix instrumentov Maizer Gazdeliani.