Orzular boshpanasi
| Orzular boshpanasi | |
|---|---|
Die Traumbude | |
| Asosiy maʼlumotlar | |
| Janr | roman |
| Muallif | Erix Mariya Remark |
| Orginal tili | nemis |
| Yozilgan sana | 1920 |
„Orzular boshpanasi“ (nemischa: Die Traumbude') — Erix Mariya Remarkning debyut romani. Birinchi marta 1920-yilda nashr etilgan. Asar Frits Xarstemeyer va Lyusiya Ditrix xotirasiga bagʻishlangan. Oʻzbek tiliga kitob nomi aniqroq tarjima qilinsa "Tushlar chodiri " yoki „Orzular granatasi“. Sakkiz yil oʻtgach, "Gʻarbiy frontda oʻzgarish yoʻq" romanining nashr qilinishidan yetti oy oldin, Ullstein nashriyoti ushbu „usta boʻlish haqidagi roman“ ning barcha mavjud nusxalarini yashirincha sotib oldi[1].
Bosh qahramonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Frits Shramm — rassom, bastakor, „orzular boshpanasi“ning egasi
- Fridxaym xonim — Fritsning doʻsti
- Elizabet Xayndorf — Fridxaym xonimning jiyani
- Ernst Vinter — yosh bastakor, Fritsning doʻsti
- Frid Fritsning tanishi
- Paulxen — Fritsning doʻsti
- Lanna Rainer — operachi
- Oygen Hilmer — Ernstning doʻsti
- Knyaz Reznikov — millioner, keyinchalik Lannaning eri
- Trix Bergen — Ernst Vinterning tanishi
- Luiza (Lu) Fritsning sevgilisi. U romanda tasvirlangan voqealar boshlanishidan oldin vafot etadi.
Syujet[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gospoja Fridxaym znakomit Fritsa so svoey plemyannitsey Elizabet. Frits naxodit v ney tot nejniy obraz, kotoriy on tak davno iskal dlya zaversheniya svoey kartini i priglashaet eyo k sebe domoy, gde ona igraet emu na royale. Frits udaryaetsya v vospominaniya o svoey vozlyublennoy Luize, kotoroy bolshe net, no pamyat o ney jiva kak vnutri ego, tak i vnutri kvartiri, „Priyuta gryoz“ — v blestyaщem portrete, napisannom Fritsem, utopayuщem v mnogochislennix svetax. Elizabet reshaet ostatsya v gorode, chtobi pochaщe naveщat Fritsa, potomu chto on blizok ey po duxu. Ona znakomitsya s molodimi druzyami Fritsa — Fridom i Paulxen, kotorie chasto podtrunivayut drug nad drugom, no kajetsya, chto simpatiziruyut. Potom ona znakomitsya s eщyo odnim drugom Fritsa — Ernstom Vinterom, nachinayuщim muzikantom. Mejdu Ernstom i Elizabet vspixivaet chuvstvo. V eto je vremya Frits vstrechaetsya s Lannoy Reyner, svoey staroy podrugoy, opernoy pevitsey, kotoraya potom sigraet bolshuyu rol v sudbax geroev.
Ernst, Elizabet bilan munosabatlariga qaramay, opera mavsumi boshlanishiga qadar ish topishga harakat qilish uchun Leyptsigga ketishga qaror qiladi. Frits kichik doʻstiga yoʻlda koʻrsatma beradi. Leyptsigda Ernst Eugen Hilmer bilan uchrashadi, u unga joylashishga yordam beradi. Ernst oʻz doʻstlarini, orzular boshpanasini juda sogʻinadi va Elizabetdan xat oladi. Ammo „ziyofat“larning birida u Yelizavetaga mutlaqo teskari, muloyim va sof farishta qiyofasida bo‘lgan, qop-qora ko‘zli qoramag‘iz, ehtirosli tabassumli Lanna bilan uchrashadi. Uning jozibasi bilan sehrlangan Ernst uni sevib qoladi va u javob qaytaradi. U unga musiqa yozadi, unga hamrohlik qiladi. Berlin Kapellmeister unga yaxshi pozitsiyani taklif qiladi, lekin Ernstni nimadir taʼqib qiladi. U Lanna bilan uchrashishni boshlab, xato qilganini tushuna boshlaydi. Ular bahslashayapti.
Koʻp oʻtmay, u Elizabetdan xat oladi, u erda unga Fritzning oʻlimi haqida xabar beradi. Frits oʻziga yaqin odamlar uchun juda koʻp ish qildi (xususan, Trix Bergen uchun, u deyarli oʻz joniga qasd qilish yoqasida edi, lekin u bilan gaplashgandan soʻng u hayotga ishonchini tikladi) va ulardan „Orzular boshpanasi“ ga gʻamxoʻrlik qilishlarini xohladi. ". Fritz kvartirani Ernstga vasiyat qildi. Ernst uyga qaytishga qaror qiladi. Bundan tashqari, Lanna knyaz Reznikovning eʼtibor belgilariga javob berishni boshlaydi (keyinchalik u unga turmushga chiqadi). U Fritzning oʻlim toʻshagiga keladi. Tabut yoniga u rassomning hayotidagi eng yaxshi asari boʻlgan Luiza portretini qoʻyadi. Fritz orzusidagi ayolning tugʻilgan kuni arafasida vafot etdi. Krematsiya paytida Ernst hech qachon boʻlmaganidek ilhom bilan oʻynab, organni chaldi. Ammo uning yaqin doʻstining oʻlimi tufayli zarba juda kuchli edi — dafn marosimidan keyin Ernst asabiy isitma bilan kasal boʻlib qoldi. U hayot va oʻlim oʻrtasida olti hafta oʻtkazdi va bu vaqt davomida Elizabet unga qaradi. Oʻrnidan turgach, doʻstlar yana „Orzular boshpanasi“da toʻplanishadi, lekin Fritzsiz bu joy ularga unchalik goʻzal koʻrinmaydi, goʻyo u oʻzining bir qismini, ruhini yoʻqotgandek. Ernst u yerda qoladi va musiqa bastalaydi.
Kitob oxirida Ernst va Elizabet bir-birlariga boʻlgan sevgilarini tan olishadi va oʻzlarining „Orzular boshpanasi“da yashashni davom ettiradilar.
Kitob xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Remarkning bu dastlabki ishi uning koʻpgina taniqli asarlaridan katta farq qiladi. Unda urush haqida bir ogʻiz ham soʻz yoʻq, lekin kitob nemis klassiklaridagi sheʼrlar va sevgi haqidagi fikr-mulohazalar bilan toʻldirilgan. Uslub biroz koʻtarilgan va biroz pafos beradi.
"Baxtimiz yulduzlar va quyoshga koʻtarilsin va biz quvonch bilan qoʻllarimizni osmonga koʻtaramiz, lekin bir kun bizning barcha baxtimiz va barcha orzularimiz tugaydi va bir narsa qoladi. Yoʻqotganlarimiz uchun yigʻlash. Inson boʻlish qiyin! Bir-birlarining qoʻllarini abadiy ushlab turishni xohlash va abadiy qonunlarga muvofiq bir-birlarini abadiy yoʻqotish. Butun hayotim jang qilish, kurashish, gʻalaba qozonish, azoblanish va oxir-oqibat hamma narsani yoʻqotish uchun.
Roman oʻquvchilar va tanqidchilar tomonidan haddan tashqari „sentimentallik“ va „melodrama“ sifatida qabul qilinmadi[2]. Keyinchalik, Remark oʻzining birinchi asarlaridan, xususan, „Orzular boshpanasi“dan biroz uyalgan.
Tarjimalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
1930-yilda romanning xorijiy tillarga birinchi tarjimalari paydo boʻldi. Rigadagi „Gramatu draugs“ nashriyoti latısh tilida (R. Kroders tomonidan) va rus (G. A. Levina [3] tomonidan „Orzular chordogʻi“) tiliga tarjimalarini chop etdi. 1931-yilda Gollandiyada kitobning gollandcha nashri paydo boʻldi[4]. Rus tiliga tarjimasi faqat 60 yildan keyin 1991-yilda Medicus nashriyoti tomonidan qayta nashr etildi. 2000-yilda Vagrius nashriyoti E. E. Mixelevichning yangi tarjimasini nashr etdi. V. Mixaleva rus tilidagi tarjimalardan 100 ta so‘zdan iborat ikkita parchani asl nusxaga mos kelishini tahlil qilib, ikkalasi ham asliyatning leksik komponentini to‘liq anglatmaydi, degan xulosaga keladi.
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Rut Marton. E. M. Remark: „Beregi sebya, moy angel“ [=Mein Freund Boni; 1993] / per. A. Anvaera. — M.: Art-Fleks, 2001. — S. 66 (gl. III).
- ↑ Babenko V. Remark stanovitsya Remarkom. // Remark E. M. Priyut gryoz. Gem. Stansiya na gorizonte. M.: Vagrius, 2005 g. — S. 7.
- ↑ Abizov Yu. I. A izdavalos eto v Rige 1918—1944. — M.: Russkiy put, 2006. — S. 230.
- ↑ Schneider T. F. Erich Maria Remarque, Die Traumbude, Station am Horizont: die unselbstständigen Publikationen (1916—1968); eine Bibliographie. — Osnabrück : Rasch, 1995. — S. 23.