Kontent qismiga oʻtish

Ochiq manbali dastur

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Cinnamon ishchi muhitida ishlayotgan Manjaro, MediaWiki, LibreOffice Writer, Vim, GNOME Calculator, VLC va Nemo fayl menejeridan foydalanadigan Vikipediyaga kirayotgan Firefox skrinshoti, ularning barchasi ochiq manbali dasturiy taʼminotdir.

Ochiq manbali dasturiy taʼminot — litsenziya asosida chiqarilgan dastur boʻlib, mualliflik huquqi egasi foydalanuvchilarga dasturiy taʼminotni va uning manba kodini istalgan maqsadda foydalanish, oʻrganish, oʻzgartirish va tarqatish huquqini beradi[1][2]. Ochiq manbali dasturiy taʼminot hamkorlikda yoki ommaviy tarzda ishlab chiqilishi mumkin. Ochiq manbali dasturiy taʼminot ochiq hamkorlikning yorqin namunasidir, chunki har qanday qobiliyatli foydalanuvchi dasturni yaratishda onlayn tarzda oʻz hissasini qoʻshishi mumkin. Kodni tekshirish imkoniyati jamoatchilikning dasturiy taʼminotga ishonchini oshiradi[3].

Ochiq manbali dasturiy taʼminotni ishlab chiqish bir kompaniyaga turli yoʻllar bilan foyda keltirishi mumkin. Ochiq manbali dasturiy taʼminotlarning firmalar uchun bahosi 8,8 trillion dollarni tashkil etadi, chunki firmalar ochiq kodli dasturiy taʼminotdan foydalanmasdan hozirda sarflayotgan mablagʻdan 3,5 baravar koʻp sarflashlari kerak boʻladi[4].

Ochiq manbali kod ilmiy maqsadlarda ishlatilishi mumkin va qobiliyatli foydalanuvchilarga dasturiy taʼminotni oʻzlarining shaxsiy ehtiyojlariga moslashtirishga imkon beradi.

Taʼriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Open Source Initiative logotipi

Open Source Initiative (OSI) taʼrifi xalqaro miqyosda bir qancha hukumatlar tomonidan[5] standart yoki de facto taʼrif sifatida tan olingan. OSI dasturiy taʼminot litsenziyasini ochiq manba deb hisoblash mumkinligini aniqlash uchun Open Source Definitiondan foydalanadi. Taʼrif asosan Perens tomonidan yozilgan va moslashtirilgan Debian bepul dasturiy taʼminot koʻrsatmalariga asoslangan[6][7][8].

Perens taʼrifiga koʻra, ochiq manba — kodni ishlatish va oʻzgartirish boʻyicha yengil yoki mavjud boʻlmagan cheklovlar bilan keng jamoatchilikka manba kodini taqdim etadigan keng dasturiy taʼminot litsenziyasi. Bu ochiq manbaning takrorlanmas xususiyati boʻlib, u dasturiy taʼminotning tez rivojlanishini taʼminlash uchun har qanday tashkilot yoki foydalanuvchi tomonidan foydalanish yoki tarqatishda juda kam cheklovlar qoʻyadi[9].

Ochiq manbali dasturiy taʼminotni ishlab chiqish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yana qarang: GitHub

Afzalliklari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Standartning ochiq manbali etib joriy qilinishi ushbu standartning omma tomonidan qabul qilinishini oshirishi mumkin[10]. Bu dasturchilarda oʻzlariga ishonch tuygʻusini shakllantiradi. Chunki ishlab chiqarish yakunida har bir dasturchi ushbu dasturiy taʼminotga egalik hissini his qiladi[11].

Bundan tashqari, ochiq manbali dasturiy taʼminot uchun marketing va logistika xizmatlari arzon boʻladi. Ochiq manbali dastur kompaniyaning imidji hamda tijorat mahsulotlarini targʻib qilish vositasi boʻlishi ham mumkin[12].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ St. Laurent, Andrew M.. Understanding Open Source and Free Software Licensing. O'Reilly Media, 2008 — 4-bet. ISBN 978-0-596-55395-1. Qaraldi: 2023-yil 21-mart. 
  2. ↑ Corbly, James Edward (2014-09-25). "The Free Software Alternative: Freeware, Open Source Software, and Libraries". Information Technology and Libraries 33 (3): 65. doi:10.6017/ital.v33i3.5105. ISSN 2163-5226. http://ejournals.bc.edu/ojs/index.php/ital/article/view/5105. Qaraldi: 28 April 2021. Ochiq manbali dastur]]
  3. ↑ Levine, Sheen S.; Prietula, Michael J. (2013-12-30). "Open Collaboration for Innovation: Principles and Performance". Organization Science 25 (5): 1414–1433. doi:10.1287/orsc.2013.0872. ISSN 1047-7039. 
  4. ↑ Hoffmann, Manuel; Nagle, Frank; Zhou, Yanuo (2024). "The Value of Open Source Software". SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.4693148. ISSN 1556-5068. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4693148. 
  5. ↑ „International Authority & Recognition“. Opensource.org (2015-yil 21-aprel). 2019-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 7-dekabr.
  6. ↑ Perens, Bruce. Open Sources: Voices from the Open Source Revolution (Wayback Machine saytida 15 September 2014 sanasida arxivlangan). O'Reilly Media. 1999.
  7. ↑ Dibona, Chris; Ockman, Sam. The Open Source Definition by Bruce Perens. O'Reilly, January 1999. ISBN 978-1-56592-582-3. 
  8. ↑ „The Open Source Definition“ (2006-yil 7-iyul). 2013-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 24-avgust., The Open Source Definition according to the Open Source Initiative
  9. ↑ Open Source Initiative „The Open Source Definition (Annotated)“. opensource.org (2006-yil 24-iyul). 2021-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-iyul.
  10. ↑ US Department of Defense „Open Source Software FAQ“. Chief Information Officer. 2016-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 22-iyul.
  11. ↑ Sharma, Srinarayan; Vijayan Sugumaran; Balaji Rajagopalan (2002). "A framework for creating hybrid-open source software communities". Information Systems Journal 12: 7–25. doi:10.1046/j.1365-2575.2002.00116.x. ISSN 1350-1917. http://www.cin.ufpe.br/~in953/lectures/papers/ISJAFrameworkForCreatingHybrid-OpenSourceSoftwareCommunities.pdf. Qaraldi: 8 September 2008. Ochiq manbali dastur]]
  12. ↑ Landry, John; Rajiv Gupta (September 2000). "Profiting from Open Source". Harvard Business Review. doi:10.1225/F00503.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ochiq_manbali_dastur&oldid=5433583" dan olindi