Kontent qismiga oʻtish

Oʻgʻirlangan va yoʻqolgan Oy toshlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
NASAning Texas shtatining Xyuston shahridagi Jonson kosmik markazi omboridagi Oy yuzasi kolleksiyasidan namuna.

Nikson maʼmuriyati tomonidan dunyo xalqlariga berilgan 270 ta Apollon 11 Oy qoyalari va Apollon 17 Oy toshlaridan taxminan 180 tasi roʻyxatga olinmagan. Roʻyxatga olingan bu toshlarning koʻpchiligi oʻnlab yillar davomida saqlangan. Oyda qoyalarning joylashuvi tadqiqotchilar va havaskorlar tomonidan ularning noyobligi sababli kuzatilgan. Oy toshlari noyobligi sabab oʻgʻirlik va qalbakilashtirish predmeti boʻlgan.

Tekshiruvlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1998-yilda soxta Oy toshlarini sotayotgan shaxslarni aniqlash va hibsga olish uchun federal huquqni muhofaza qilish organlarining noyob maxfiy operatsiyasi tashkil etildi. Ushbu operatsiya „Oy tutilishi“ deb nomlandi. Dastlab ikkita maxfiy agentlar, NASA Bosh inspektorlik idorasining (NASA OIG) katta maxsus agenti Jozef Gutheinz, oʻzini Toni Koriasso va Jon Marta sifatida oʻzini namoyon qilgan Amerika Qoʻshma Shtatlari pochta nazorati xizmati inspektori Bob Kregger ishtirok etgan. Keyinchalik bu operatsiya Amerika Qoʻshma Shtatlari bojxona xizmati agentlarini, xususan, maxsus agent Duayt Vaykel va maxsus agent Deyv Atvudni oʻz ichiga oldi. Agentlar USA Today -da Oy toshlarini soʻrab, chorak sahifa reklama joylashtirdilar. Agentlar firibgarlar keksalarga va koinot ishqibozlariga sotadigan soxta Oy toshlarini sotayotgan shaxslarni nishonga olishgan. Zararli operatsiyani NASA OIG katta maxsus agenti Jozef Gutheinz boshqargan[1]. Tarixda birinchi marta otishma operatsiyasi Apollon davridagi Oy qoyasi, Gondurasning yaxshi niyatli oy qoyasini topdi. Ushbu Oy toshini Gondurasga Prezident Nikson bergan, shaxsiy qoʻllarga tushgan va keyin Agentlarga 5 million dollarga taklif qilingan. Ushbu Oy toshini tiklash uchun agentlar sotuvchi soʻragan 5 million dollarni topishlari kerak edi. Milliarder va bir martalik prezidentlikka nomzod X. Ross Perotdan agentlardan biri pul qoʻyishni soʻradi[2].

NASAdan Arizona shtatidagi Feniks universitetida oʻqituvchilik lavozimini tark etgandan soʻng, Gutheinz oʻzining jinoiy adliya boʻyicha aspirantlariga xayrixoh Oy qoyalarini topishga chaqirdi[3][4][5].

Keyinchalik u ushbu loyihani Prezident Nikson 1969-yilda dunyo davlatlari va xalqlariga bergan yoʻqolgan Apollon 11 Oy qoyalarini qamrab olish uchun kengaytirdi. 2002-yildan hozirgi kungacha ushbu loyihada yuzlab aspirantlar ishtirok etishdi va koʻplab Oy jinslari topilgan boʻlsa-da, boshqalari hozirda yoʻqolgan, oʻgʻirlangan yoki yoʻq qilinganligi maʼlum. Gutheinz ushbu kollej loyihasini oʻzi ishtirok etgan NASAning oldingi „Oy tutilishi“ operatsiyasidan keyin ishlab chiqdi. 2002-yildan boshlab, uning aspirantlari unga Kiprdagi Apollon 11 Oy qoyasi (bu aslida Lusit toʻpidagi Oy changlari yigʻindisi) va Kipr Apollon 17 Goodwill Moon Rok (tosh oʻlchamidagi Oy qoyasi) yoʻqolganligi haqida xabar berishni boshladilar. . Oy tutilishi operatsiyasi va Oy qoyasi loyihasi 2012-yilda Jo Klokning "Yoʻqolgan Oy qoyalari ishi" kitobining mavzusi boʻlgan.

Noyob toshlar yetishmovchiligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Delaver

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Delaware lunar sample displays

Nyu-Jersi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Apollon 11 namunasi Nyu-Jersi shtati muzeyida namoyish etiladi. Nyu-Jersidagi ekspertlar va siyosatchilar, shu jumladan sobiq gubernator Brendan Birn, Apollon 17 namunasi qayerda ekanligi va hatto uni qabul qilayotgan shtat haqida hech qanday tasavvurga ega emas edi[6].

Xalqaro

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Braziliya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Brazil lunar sample displays

Apollon 11 displeyi yoʻq.

Kanada

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Canada lunar sample displays

Apollon 11 displeyi yoʻq.

Kipr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kiprga sovgʻa qilingan Apollon 17 yaxshi niyatli oy qoyasi topilgan boʻlsa-da, mamlakatga berilgan Apollon 11 tosh yoʻqolganligicha qolmoqda[7].

2011-yil 26-iyunda Kipr pochtasida paydo boʻlgan „Xyustonda muammo bor: biz Kiprga oy toshini bermadik“ sarlavhali maqolasida Jozef Gutheinz NASA Kiprdagi Apollon 17 yaxshi niyatli oy qoyasini bir yil davomida qayta tiklaganidan keyin aniqladi. oldin ular Oy toshini uning qonuniy egasiga, Kipr xalqiga bera olmadilar[8].

Gonduras

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Honduras lunar sample displays

Apollon 11 displeyi yoʻq.

Irlandiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Irlandiyaga taqdim etilgan Apollon 11 tosh 1977-yil oktyabr oyida Dublin Dunsink rasadxonasidagi Meridian xonasi kutubxonasini yoqib yuborgan yongʻin natijasida Dunsink poligoni deb nomlanuvchi poligonga tasodifan tashlab yuborilgan. Feniks universiteti talabasi Kleo Luff bu maʼlumotni professor Jozef Gutheynz bilan dars uchun oy toshining joylashgan joyini oʻrganganidan keyin qoʻlga kiritdi[9][10]. Apollon 17 yaxshi niyat qoyasi Irlandiya Milliy muzeyida qoladi.

Malta

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2004-yil 18-mayda Maltaning Mdinadagi Tabiiy tarix muzeyidan Maltaning yaxshi niyatli oy qoyasi oʻgʻirlangan. Associated Press agentligining USA Today gazetasida eʼlon qilingan hikoyasiga koʻra, „mablagʻ yetarli boʻlmagani uchun Tabiat tarixi muzeyida kuzatuv kameralari va qoʻriqchilar yoʻq. Yagona xizmatchi — chipta sotuvchisi“. . . „AQSh astronavtlari oʻzlari bilan koʻtargan tosh yonida koʻrsatilgan Malta bayrogʻi olinmadi“[11]. Jozef Gutheinz, NASA Bosh inspektorining maxsus agenti, Feniks universitetida „Oy qoyasi loyihasi“ ga rahbarlik qiladi (u yerda u oʻz talabalariga yoʻqolgan Oy qoyalarini ov qilish vazifasini topshiradi) Malta hukumatini amnistiya qilishga chaqirdi. oʻgʻrilar uchun davr. Uning maslahatiga koʻra, faqat havaskor oʻgʻri Maltaning yaxshi niyatli oy qoyasini olib, plaket va bayroqni ortda qoldirishi mumkin edi, chunki uchtasi birgalikda oʻz-oʻzidan autentifikatsiya qilingan boʻlardi va geologning Oy qoyasini autentifikatsiya qilish xavfini yoʻq qildi[12][13].

Maltaning yaxshi niyatli oy qoyasi tiklanmagan va faol ravishda izlanishda davom etmoqda.

Nikaragua

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Nicaragua lunar sample displays

Apollon 17 displeyi yoʻq.

Ruminiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Feniks universiteti aspirantlari Ruminiyaning yaxshi niyatli Oy qoyasi uning qatl etilgan sobiq rahbari Nikolay Chausheskuning mulki tomonidan kimoshdi savdosiga qoʻyilgan boʻlishi mumkinligi haqidagi dalillarni topdi[14]. Nikolae Chaushesku ham, uning rafiqasi Elena Chaushesku ham genotsid jinoyati uchun 1989-yil 25-dekabrda otib oʻldirilgan[15][16]. 2009-yil oxirida Ruminiya Nikson maʼmuriyatidan faqat bitta Oy toshini, Apollon 11 Oy toshini olganiga ishondi va boshqacha fikr bildirganlar bilan bahslashdi[17]. Jozef Gutheinz Jurnalul’dan Daniel Ionaskuga AQSh Milliy arxividan Ruminiyaning xayrixoh oy qoyasi Ruminiyaga sovgʻa qilinganligini koʻrsatadigan maʼlumotni taqdim etdi[18]. Ruminiyaning Apollon 11 oy qoyasi Buxarestdagi Milliy tarix muzeyida.

Qayta tiklangan iqtidorli toshlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Alyaska

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Elizabet Riker

Elizabet Rikerga[19] professori tomonidan Alyaskadagi Apollon 11 Oy qoyasini ovlash vazifasi yuklangan. 2010-yil 18-avgustda u Alyaskaning Junau shahridagi " Capital City Weekly „ gazetasida oʻz tergovi haqida yozgan hikoyasida Alyaskadagi Apollon 11 Moon Rokini sinchkovlik bilan tekshirgandan soʻng, u yoʻqolgan degan xulosaga kelganini aytdi. U Oy qoyasini qidirishni davom ettirishni rejalashtirayotganini maslahat berdi va uni topish maqsadini amalga oshirish uchun Alyaska fuqarolaridan yordam soʻradi[20][21].

Shimoliy Karolina

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shimoliy Karolinadagi yaxshi niyatli oy qoyasi va boshqa Apollon 17 samolyotlari bilan birgalikda NC Tabiiy fanlar muzeyida STS-133 ning ishga tushirilishiga bagʻishlangan maxsus tadbirda vaqtincha namoyish etilmoqda.

Professor Kristofer Braun, NC kosmik granti direktori va Shimoliy Karolina universiteti professori Chapel Xill Oy qoyasini tegishli buyumlar bilan birga Shimoliy Karolina Tabiiy fanlar muzeyiga topshirdi. 2011-yilda muzeyni kengaytirish tugallanganda[22]. Braun toshni 2003-yilda davlat savdo departamentidagi stol tortmasidan topib olgan hamkasbidan olgan. Braunning hamkasbi Braunga artefaktni berish uchun ruxsat oldi, u keyingi bir necha yil ichida undan koinot va fazoga oid fanlar boʻyicha talabalarga taqdimotlarda foydalangan.

Qayta tiklangan Oy changi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yil aprel oyida Lourens Berkli Milliy laboratoriyasining arxivchisi Karen Nelson Berkli laboratoriyasidagi ombordan „Apollon 11“ missiyasidan „24-iyul 1970-yil“ deb yozilgan qoʻlyozma yorliqlari boʻlgan 20 flakon Oy changini topdi. Ular taxminan 40 yil davomida u yerda boʻlgan va unutilgan. NASA uni agentlikka qaytarishni soʻradi[23][24].

Soxta toshlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Texas

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yil 23-aprelda Texasning Buffalo shahridagi restoranlardan birida „Moon Rock Hunter“ Jo Gutheinz 67 yoshli Rafael Navarro ismli sobiq oʻyinchoq ishlab chiqaruvchisi bilan uchrashdi, u unga Apollon 11 Oy toshini sovgʻa qilganini daʼvo qildi. Venesuela diplomatida ishlagan, hozir keksa va sogʻligʻi yomonlashgan xizmatchi, u odamlarga bu Oy qoshi ekanligini aytdi“. Navarro eBay’da 300 000 dollarga toshdan qirqish taklif qilardi. Namunani mikroskop orqali koʻrib chiqib, keyinchalik Navarro tomonidan berilgan hujjatlarni oʻrganib chiqqandan soʻng, Gutheinz Navarroning daʼvosiga shubha bilan qaraydi va „…bu poezd halokati uning uchun sodir boʻlishini kutmoqda va u buni taklif qilmoqda. U qamoqxona kamerasining eshigini ochib, ichkaridan oʻtmoqda“[25].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Hennessy-Fiske, Molly. „Finding Lost Moon Rocks is His Mission“. Los Angeles Times (7-fevral 2012-yil). 9-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-may 2012-yil.
  2. ↑ Kloc. „The Case of the Missing Moon Rocks“. The Atavist (2012-yil fevral). Qaraldi: 21-noyabr 2020-yil.
  3. ↑ Gutheinz, Joseph Richard. „In Search of the Goodwill Moon Rocks: A Personal Account“. Geotimes Magazine (2004-yil noyabr). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  4. ↑ Fernandez, Manny. „NASA Searches for Loot That Traveled from Space to Another Void“. The New York Times (21-yanvar 2012-yil). Qaraldi: 11-may 2012-yil.
  5. ↑ Dasgupta. „A Few Lunaroids: One man's quest for pieces of the moon gifted by US to govts across the world“. Outlookindia.com (9-aprel 2012-yil). Qaraldi: 11-may 2012-yil.
  6. ↑ Young, Elise. „Trenton, we have a problem: NJ's souvenir moon rocks missing since 1970s“. The Record (19-may 2010-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  7. ↑ Tolson, Mike. „Misplaced from Space: Every Nation Received a Moon Rock, Some Can't Find It“. The Houston Chronicle (7-may 2010-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  8. ↑ Gutheinz, Joseph Richard. „Houston we have a problem: we didn't give Cyprus its moon rock“. The Cyprus Mail (26-iyun 2011-yil). 12-dekabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  9. ↑ „Lunar Material in Irish Landfill“. CollectSPACE.com. Robert Pearlman (19-oktabr 2009-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  10. ↑ Tompkins, John. „Professor teaches how to track moon rocks“. The Facts (6-oktabr 2009-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  11. ↑ $5M moon rock stolen from Malta museum. USA Today. Associated Press (21-may 2004-yil).
  12. ↑ Grech, Herman. „Ex-NASA officer urges Malta amnesty to repossess moon rocks“. The Sunday Times (Malta) (22-may 2004-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  13. ↑ Micallef, Keith. „Malta's Moon Rock Not Among the 79 Recovered“. Malta Independent (15-may 2012-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.[sayt ishlamaydi]
  14. ↑ Tolson, Mike. „Misplaced from space“. Houston Chronicle (7-may 2010-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  15. ↑ Horsley, William. „Romania's bloody revolution“. BBC News (22-dekabr 1999-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  16. ↑ McNeil, Donald G., Jr.. „Romania's Revolution of 1989: An Enduring Enigma“. New York Times (31-dekabr 1999-yil). Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  17. ↑ Ionascu, Daniele. „Comoara adusă din ceruri“ (rumincha). Jurnalul (28-sentabr 2009-yil). 23-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  18. ↑ Ionascu, Daniele. „Unde e averea din cer?“ (rumincha). Jurnalul (9-noyabr 2009-yil). 17-fevral 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  19. ↑ Radford, Richard. „Alaska's missing moon rock reappears after 37 year eclipse“. Capital City Weekly (29-iyun 2011-yil). 5-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-may 2012-yil.
  20. ↑ Riker, Elizabeth. „Searching for Alaska's lost lunar treasure“. Capital City Weekly (18-avgust 2010-yil). 17-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  21. ↑ Cole, Dermot. „Mystery of missing Alaska moon rocks“. Daily News Miner (30-avgust 2010-yil). 18-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2012-yil.
  22. ↑ „North Carolina's moon rock to shine again in state museum“. McClatchy DC. 30-iyul 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-fevral 2011-yil.
  23. ↑ Edward Moyer. „Moon dust gathered by Neil Armstrong discovered in warehouse after 40 years“. CNet (2013-yil 25-may). Qaraldi: 26-may 2013-yil.
  24. ↑ Megan Gannon. „Lost Apollo 11 moon dust found in storage“. Fox News via Space.com (25-may 2013-yil). Qaraldi: 26-may 2013-yil.
  25. ↑ http://www.columbiatribune.com/news/2012/may/20/untitled-p_moon052012/ Moon Mission: Houston lawyer continues quest to find missing moon rocks Columbia Tribune, by AP Reporter Michael Graczyk contribution by Tribune Reporter Janese Silvey, May 20, 2012.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oʻgʻirlangan_va_yoʻqolgan_Oy_toshlari&oldid=3820203" dan olindi