Nino Martoglio

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Nino Martoglio shoiri, dramaturg, jurnalist, ssenariynavis va teatr, kino rejissyor. Luidji Pirandello bilan birga Sitsiliya milliy drama teatrining asoschisi[1][2].

Rim[3], Kataniya[4] va Italiyaning boshqa koʻplab shaharlaridagi koʻchalar Nino Martoglio nomi bilan ataladi, Sirakuzadagi maktab[5], Belpassodagi maktab va teatr[6][7], teatr madaniyati uyushmasi[8] va Sitsiliya tilidagi sheʼriyat uchun mukofot[9].

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nino Martoglio 1870-yil 3-dekabrda Sitsiliyaning Kataniya provinsiyasidagi Belpasso shahrida tug‘ilgan [10][11]. Uning otasi Luidji Martoglio jurnalist va Risorgimento aʼzosi edi. Uning onasi Vincenza, nee Zappala-Aradas, maktabda boshlangʻich sinf oʻqituvchisi edi. Nino Martoglio bolaligidan beparvo va mustaqil xarakter bilan ajralib turardi va manshu xarakteri bilan shoir va juranlist boʻladi. Klassik texnik gimnaziyani tugatgach, o‘n to‘rt yoshida kapitan tog‘asining nazorati ostida kemada kabinachi sifatida uzoq safarga chiqdi. U oʻn toʻqqiz yoshga toʻlgandan keyin, toʻrtta uzoq sayohatni amalga oshirib, kapitanlik patentini olib, dengizni tark etdi[12][13].

Kataniyaga qaytib, u bir muncha vaqt Catan gazetasi tahririyatida ishladi ota-onasiga tegishli. Keyin u sitsiliya tilida „D’Artagnan“ uning akasi Jovanni Martoglio tomonidan asos solingan va tashlab ketilgan. Birinchi ikkita nashr 1889-yil 20-27-aprelda chiqdi. Muntazam nashr 1893-yil 3-sentyabrda qayta tiklandi va 1904-yil 1-maygacha davom etdi. Haftalikning asosiy oʻquvchilari kambagʻal shahar aholisi boʻlib, ularning huquqlarini Nino Martoglio himoya qilgan, nashr sahifalarida zamonaviy jamiyatning illatlarini masxara qilgan, buning uchun unga bir necha bor tahdid qilingan va qoniqish talab qilingan[12][13].

1901-yilda u Sitsiliya dramatik agentligini tuzdi, uning maqsadi sitsiliya tilida milliy teatr yaratish edi. Agentlik tarkibiga aktyorlar, Virjiniya Balistrieri va kirgan. 1903-yil aprel oyida u tomonidan yigʻilgan birinchi truppa Milanda muvaffaqiyatli debyut qildi. Truppaning debyutidan soʻng — ikkinchisi 1904-yil aprelda Palermoda va uchinchisi 1907-yil dekabrda Modenada. Ikkinchisining badiiy rahbari edi, bilan Nino Martoglio samarali ijodiy munosabatlar oʻrnatdi. Sitsiliya drama agentligi 1908-yil mart oyida oʻz faoliyatini toʻxtatdi[12][13].

1902-yilda Nino Martoglio kommuna maʼmuriyati maslahatchisi etib saylandi, ammo ikki yil oʻtgach, mahalliy sotsialistlar bilan kelishmovchiliklar tufayli u isteʼfoga chiqdi. 1904-yilda u Kataniyani tark etib, Rimga koʻchib oʻtdi va u erda keyingi yilning oktyabr oyida taniqli tenor Pyero Shiavazsining singlisi Elvira Shiavazziga turmushga chiqdi. Bu nikohda toʻrt farzand tugʻildi — Luidji Marko, Bruno, Likiya va Mariya. 1910-yilda Rimda Nino Martoglio „Minimo“ teatriga asos soldi, uning sahnasida italyan va chet el dramaturglarining bir nechta dramatik pyesalarini sahnalashtirdi. Bu yerda u vatandoshi Luidji Pirandelloning ilk pyesalarini sahnalashtirgan. Bu vaqtda u mashhur italyan jurnallari va gazetalari bilan faol hamkorlik qildi, masalan, „Yangi antologiya“, u uchun ikki yuzdan ortiq maqolalar yozdi[12][13].

1913-yilda u Oʻsha yili Roberto danesi bilan birgalikda Rimda „Morgana filim“, u erda badiiy rahbar, ssenariy muallifi va rejissyor boʻlib ishladi. Birinchi jahon urushi paytida frontda vafot etgan Roberto danesi vafotidan keyin u kinodan chiqib, teatrga qaytdi. 1918-yil dekabrda Oʻrta er dengizi teatr jamiyatiga asos solgan, u 1920 yilgacha davom etgan[14]. Nino Martoglio 1921-yil 15-sentyabrda Kataniyadagi Viktor Emmanuel kasalxonasidagi lift koniga tushib, kasal oʻgʻlini ziyorat qilish uchun kelganida fojiali tarzda vafot etdi. Uning hayoti va ijodining baʼzi tadqiqotchilarining fikriga koʻra, bu shoir va dramaturgning satirik asarlari uchun qasddan qotillik boʻlgan[12][13].

Ijodiy yoʻl[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nino Martoglioning ijodiy yoʻli 1890-yilda uning barcha sheʼriy asarlari nashr etilgan „D’Artagnan“ haftaliklarida nashr etilgan sheʼrlaridan boshlandi. Джузеппе Боррелло[en] va Franchesko Rizzotto sheʼriyati yosh shoirning dastlabki ijodiga sezilarli taʼsir koʻrsatdi. Keyinchalik Nino Martoglioning aksariyat sheʼrlari „Yuzlik“ toʻplamiga kiritilgan. Ularni zamondoshi Giosuè Carducci maqtab, Sitsiliya tabiatini tasvirlashda ularning realizmini qayd etgan[14][13].

Yozuvchining Sitsiliya dramatik jamiyatida ishlagan vaqtida yozgan eng mashhur komediyalari „Avliyo Ioannning qatl etilishi“ va „Qitʼa havosi“ [15][16].

Ular „Zulmatda yoʻqolgan“ filmini suratga olishdi Roberto Brakkoning pyesasi asosida suratga olingan, bu italyan kinosining birinchi realistik rasmiga aylangan. Koʻpgina intellektual zamondoshlaridan farqli oʻlaroq, Nino Martoglio yangi sanʼat shaklining imkoniyatlarini erta anglab etdi[14].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Nino Martoglio e il teatro dialettale“ (it). Paternesi.com. 2014-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ „Il teatro siciliano“ (it). Unime.it. 2015-yil 23-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Via Nino Martòglio, Roma“ (it). Tuttocitta.it.
  4. ↑ „Via Nino Martòglio, Catania“ (it). Tuttocitta.it.
  5. ↑ „Istituto comprensivo «Nino Martoglio»“ (it). Comune.Siracusa.it. 2015-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ „Scuola «Nino Martoglio», Belpasso“ (it). Scuolaninomartoglio.it. 2014-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  7. ↑ „Teatro «Nino Martòglio»“ (it). Comune.Belpasso.it. 2015-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ „Associazione Teatrale Culturale «Nino Martoglio»“ (it). Ninomartoglio.it. 2014-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „Regolamento Premio Martoglio“ (it). Premio Martoglio. Ninomartoglio.it. 2014-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ Rallo 2003.
  11. ↑ Moliterno 2009.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Marrone, Puppa 2006.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Santo Privitera. „Nino Martòglio a novant’anni dalla scomparsa“ (it). Ilprismatico.it. 2014-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Paola Daniela Giovanelli. „Martòglio, Nino“ (it). Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 71 (2008). Treccani.it. 2014-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  15. ↑ „Martòglio, Nino“ (it). Enciclopedie on line. Treccani.it. 2014-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  16. ↑ Silvio D'Amico. „Martòglio, Nino“ (it). Enciclopedia Italiana (1934). Treccani.it. 2014-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Nino_Martoglio&oldid=3774499" dan olindi