Neofobiya

Neofobiya (qadimgi yunoncha: νέος qadimgi yunoncha: νέος — „yangi“ + qadimgi yunoncha: φόβος qadimgi yunoncha: φόβος — „qoʻrquv“) — yangi narsadan qoʻrqish, xususan, doimiy va asossiz qoʻrquv hisoblanadi. Yumshoq shaklda u yangi narsalarni sinab koʻrishni istamaslik yoki odatdagidan voz kechish sifatida namoyon boʻlishi mumkin. Bolalar kontekstida bu atama odatda nomaʼlum yoki yangi ovqatlardan qochish tendentsiyasiga ishora qilish uchun ishlatiladi. Oziq-ovqat neofobiyasi, deb atash ham mumkin, bu bolalar psixologiyasining muhim muammosi deb hisoblanadi.

Biotibbiyot tadqiqotlarida neofobiya koʻpincha taʼmni oʻrganish bilan bogʻliq qoʻrquv deb qaraladi.

Misollar

Norvegiyalik kalamushlar va uy sichqonlari neofobiya darajasini oshirgan deb qaraladi, chunki ular maʼlum maʼnoda odamnikiga aylandi, chunki odamlar ularni oʻldirish uchun muntazam ravishda yangi usullarni (masalan, sichqonchani qopqonlari) ixtiro qiladilar.

Neofobiya qarigan hayvonlarda ham tez-tez uchraydi, ammo apatiya qarishda muntazam ravishda kuzatilgan tadqiqotchi harakatning yetishmasligini tushuntirishi yoki tushuntirishga yordam berishi mumkin. Tadqiqotchilarning taʼkidlashicha, kashfiyot haydovchisining yetishmasligi, ehtimol, neyrofiziologik jihatdan qarish paytida koʻrinadigan prefrontal korteks bilan bogʻliq neyron yoʻllarning disfunktsiyasi bilan bogʻliq.

Uilson, Anton Robert oʻzining „Prometheus Rising“ kitobida neofobiya odamlarda bolalarni tarbiyalashni boshlagandan keyin instinktiv ravishda paydo boʻladi, degan nazariyani ilgari surgan. Uilsonning neofobiya haqidagi qarashlari asosan salbiy, uning fikricha, insoniyat madaniyati va g‘oyalari bizning texnologiyalarimiz kabi tez rivojlanmayotganining sababi shu deb hisoblaydi. Uning modeli Tomas Kuhning "Ilmiy inqiloblar tuzilishi " g‘oyasini o‘zida mujassam etgan, yangi g‘oyalar, qanchalik isbotlangan va ravshan bo‘lsa-da, ularni „yangi“ deb hisoblaydigan avlodlar o‘lib, ularning o‘rniga g‘oyalarni anʼanaviy va eski deb hisoblaydigan avlodlar almashgandagina amalga oshadi.

Yana qarang

• Fobiya
• Fobiyalar roʻyxati
• Qoʻrquv
• Kuhn, Tomas