Muhammad ibn Husayn Al-Ali
Sayyid Muhammad bin Husayn bin Muhammad Salmon Al-Ahsai Al-Musaviy (1902 —1968-yil 3-oktyabr ) saudiyalik huquqshunos va jafariy qozi. U Al- Mubarraz shahrida tug‘ilgan va u yerda bir qancha Al-Ahsa olimlari, jumladan, otasi va Nosir As-Salmon bilan yashaydi, keyin 1930-yilda Najafga hijrat qildi va uning olimlari, jumladan Muhammad Husayn huzurida bo‘ldi. Al-Nayniy, Mahmud ash-Shahrudiy va Abu al-Hasan Al-Isfahoniylar to ijtihod darajasiga yetib, ularning koʻpchiligi tomonidan maʼqullangunicha ularning huzurida ilm oladi. Keyin 1942-yilda Al- Axsaga qaytib keldi va u yerda joylashib, yashashni boshladi. U qoʻlyozma va sheʼrlar yozgan, ularning aksariyati yoʻqolgan[1],[2],[3].
Nasli[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Muhammad ibn Husayn ibn Muhammad ibn Ali ibn Husayn ibn Salmon ibn Muhammad ibn Yusuf ibn Ali ibn Ismoil ibn Husayn ibn Hasan ibn Ibrohim ibn Nosir ibn Ali ibn Solih ibn Iso ibn Abdulloh ibn Ja'far ibn Muso ibn Ja'far ibn Muslim ibn Ja'far ibn Muhammad ibn Muslim ibn Muhammad ibn Muso ibn Ali ibn Jafar ibn Al-Hasan ibn Muso ibn Jafar ibn Muso al-Kozim[1].
Uning tarjimai holi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Muhammad ibn Husayn Al-Ali hijriy 1320- yil / milodiy 1902-yilda Al-Axsa shahridagi Al- Mubarraz shahrchasida tug'ilgan va u yerda shia musulmon oilasida o'sgan. U o'z shahrida kichikligidan o'qishni boshlagan, Qur'onni tugatgan va Ahsa maktablarida tarix va eski yozuvlarni o'zlashtirgan. Keyinchalik esa, u otasining barcha muqaddima darslarida qatnashdi, undan so'ng ham o'qishni davom ettirdi va Otasi bilan "Al-Ahso"da, butun Sutuh kitoblarini o'qidi. Bundan tashqari, Al-Axsada u amakisi Nosir Al-Ahsoiy bilan aspiranturada o'qiyotganda chet elda tadqiqot ishini boshladi.
Najafda o'qish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hijriy 1349-yil / milodiy 1930-yilda u shia mazhabidagi taʼlimini tamomlash uchun Iroqqa hijrat qildi va Najafda qoʻnim topdi va u yerda 12 yil davomida bir qancha olimlarning fiqh va asoslar boʻyicha chet elda tahsil oldi . Hasan Al-Musaviy Al-Isfahoniy va Muhammad Rizo Al-Yosin kabi ustozlarda ta'lim oldi. Hijriy 1361-yil / milodiy 1942-yilgacha Najafda qoldi.</br> Uning bir qancha shogirdlari Najaf va Al-Axsada u bilan birga tahsil oldilar va ular Muhammad Boqir Abu Xamsin, Muhammad bin Ali Al-Salmon Al-Musaviy, Ali Al-Dandan, Abbos Al-Dandan kabilar bilan tanishishdilar va ilm suhbatlarda qatnashdilar. Abdulloh ibn Ahmad Al-Hoji Al-Musaviy, Muhammad ibn Muhammad Ali Al Jubran, Abdulloh Al-Luimi va Ahmad ibn Muhammad Tohir Al-Salmon u kishiga shogirt bo'lishdi.</br> U o‘z davrida katta mavqeda bo'lgan va ja’fariy fiqhida yuksak darajaga erishgan, ijtihodi guvohi bo‘lgan va ma’qullangan, amakisi Nosir al-Ahsoiydan keyin Al-Ahsoda diniy hokimiyat lavozimiga nomzod bo‘lgan. Hijriy 1356-yil / milodiy 1937-yilda vafot etgan, lekin bu haqida ma'lumotlar topilmagan.
Unga Al-Axsadagi qozilar taqlid qilishdi[tahrir | manbasini tahrirlash]
U hijriy 1369-yil / milodiy 1950-yilda otasi vafot etgandan so'ng Al-Ahsa shahridagi shia jamoasi uchun shariat sudida uzoq vaqt qozilik qiladi.U o'zining adolatli xulq-atvori bilan tanilgan va ularning hech biriga nojoiz hukm chiqarmagan, aksincha, u o'zining shia jamiyatini himoya qilishga intilgan, imkon qadar kelishmovchiliklarni yarashuv va tushunish yo'li bilan hal qilishga harakat qilgan. Va uning otasi podshohlik birlashgandan keyin Al-Ahsoda birinchi bo'lib shia Jafariy sud hokimiyati lavozimini egalladi va vafotidan keyin uning o'rniga o'g'li o'tirdi. Uning qozilik mansabidagi faoliyati 19 yil, ya’ni otasining vafotidan hijriy 1369-yildan to 1388-yilda vafotigacha davom etgan. Muhammad Boqir Abu Xamin unga ergashdi[1].
Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
U 1388-hijriy yilning 11-rajab, jumaga o‘tar kechasi yurak xurujidan so‘ng, Hufuf, Al- Ahso shahridagi Qirol Faysal kasalxonasida vafot etdi. Juma kuni ertalab uning jasadi Al- Mubarraz shahridagi Al-Shu'ba mavzesidan sharqda joylashgan ulamolar qabristoniga dafn etishgan, shoirlar motam tutib, Al-Ahsa, Qatif, Najaf, Suq shaharlarida xotira kengashlari o'tkazishdi. Al-Shuyux, Basra, Al-Muhammara va Damashqda ham u kishining xotirasiga atab marosimlar tashkil etildi[1].
Shaxsiy hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uning orqasida Adnan va Husayn ismli ikki o‘g‘il qoldi.
Uning yozuvlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Uning ba'zi professorlarining aktivlar yetarliligi haqidagi tadqiqot hisobotlarini yozgan.
- Al-Ansoriyning foyda kitobiga izoh tarzida asar yaratgan.
- Alohida huquqshunoslik tadqiqot guruhi tashkil etib undan xotiralar yozib qoldirgan..
U o'zi yozgan she’rlarining ko‘pini yo‘qotib qo‘ygan va ba'zan she'rlaridan iqtibos keltirgan.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Muhammad Baqir Abu Xamsin
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 هاشم محمد الشخص. أعلام هجر من الماضين والمعاصرين, الأولى, بيروت: مؤسسة أم القرى للتحقيق والنشر, 2004 — 145-214 bet.
- ↑ „قراءة في كتاب: السيد محمد العلي الأحسائي.. سيرة ومرحلة“. Qaraldi: 2020-yil 15-fevral.
- ↑ „القضاء الجعفري في الأحساء - مجلة الواحة“. 2018-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-fevral.