Mirabay

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Mirabay[1] nomi bilan mashhur boʻlgan va Sant Meerabai hurmatga sazovor boʻlgan. U 1498-yilda tug'ilgan. 1547-yilda vafot etadi. Meera 16-asrda yashagan hindu tasavvuf shoiri va Krishnaning dindori edi. U mashhur Bhakti avliyosi, ayniqsa Shimoliy Hindiston hindu an'analarida.[2][3]

Mirabai Kudki shahrida hozirgi Rajasthanning Pali tumani Rathore Rajput qirollik oilasida tug'ilgan va bolaligini Mertada o'tkazgan. U Bhaktamalda tilga olinadi, bu uning mil.avv.1600-yillarda mashhurligi va Bhakti harakati madaniyatida qadrli shaxs ekanligini tasdiqlaydi.[4][5]

Mirabay afsonalarda uning ijtimoiy va oilaviy anjumanlarga qo'rqmasligi, Krishnaga bo'lgan sadoqati, Krishnaga o'z eridek ko'rar edi va diniy sadoqati uchun qaynona-qaynota tomonidan zilm ko'rganligi haqida so'z boradi. U ko'plab xalq ertaklari va xagiografik afsonalarning mavzusi ular bir-biriga mos kelmaydigan yoki tafsilotlari jihatidan juda farq qiladi. [6]

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rajastan, Chittor qal'asidagi Krishna uchun Meera ibodatxonasi

Mirabay haqida haqiqiy ma'lumotlar yo'q va olimlar Meeraning tarjimai holini uning sanasi va boshqa lahzalari eslatib o'tilgan 2-darajali adabiyotlardan aniqlashga harakat qilishdi. Meera 1516-yilda Mevarning valiahd shahzodasi Bxoj Rajga istamagan holda turmushga chiqdi[7][8] Uning turmush o'rtog'i 1518-yilda Dehli sultonligi bilan davom etayotgan urushlardan birida yaralangan va 1521-yilda jangovar jarohatlardan vafot etgan. Uning otasi ham, qaynotasi ham ( Rana Sanga ) birinchi Mug‘al imperatori Boburga qarshi Xanva jangida mag‘lubiyatga uchraganidan bir necha kun o‘tib vafot etgan.

She'riyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meeraning aksariyat she'rlari Krishna (chapda) shaklida Xudoga bag'ishlangan bo'lib, uni Qorong'u yoki Tog'ni ko'taruvchi deb ataydi. Ba'zi Meera qo'shiqlariga Krishnani sevuvchi Radha (o'ngda) kiradi. Uning barcha she’rlarida falsafiy mazmun bor.[9]

Meera Bayning ko'plab kompozitsiyalari bugungi kunda Hindistonda, asosiy bag'ishlangan qo'shiqlar ( bhajanlar ) sifatida kuylashda davom etmoqda, garchi ularning deyarli barchasi falsafiy ma'noga ega edi.[10] Uning eng mashhur kompozitsiyalaridan biri " Paayoji maine Naam Ratan dhan paayo " bo'lib qolmoqda. Mirabayraning she'rlari Rajasthan tilida lirik padalar (metrik misralar) dir.[11] Minglab oyatlar unga tegishli bo'lsa-da, olimlar ularning qanchasini Meeraning o'zi yozganligi haqida turlicha fikrda.[12] Uning she'riyatining o'z davridan saqlanib qolgan qo'lyozmalari yo'q va unga ikkita she'r yozilgan eng qadimgi yozuvlar 18-asr boshlarida, u Dvarka ibodatxonasidagi Dvarkadxish haykaliga botganidan keyin 150 yildan ko'proq vaqt o'tgach.[13]

Mirabay kompozitsiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Raag Govind
  • Govind Tika
  • Raag Soratha
  • Meera Ki Malhar
  • Mira Padavali
  • Narsi ji Ka Mayara
  • Sanson Ki Mala Pe

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Andal
  • Akka Mahadevi
  • Bhajan

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. „Mira Bai“. Encyclopædia Britannica. 2018-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-iyul.
  2. Karen Pechelis (2004), The Graceful Guru, Oxford University Press, ISBN 978-0195145373, pages 21-23, 29-30
  3. Neeti Sadarangani (2004), Bhakti Poetry in Medieval India: Its Inception, Cultural Encounter and Impact, Sarup & Sons, ISBN 978-8176254366, pages 76-80
  4. Catherine Asher and Cynthia Talbot (2006), India before Europe, Cambridge University Press, ISBN 978-0521809047, page 109
  5. Annals And Antiquities Of Rajasthan Vol. 1 Page no. 75
  6. Nancy Martin-Kershaw (2014), Faces of the Feminine in Ancient, Medieval, and Modern India (Editor: Mandakranta Bose), Oxford University Press, ISBN 978-0195352771, pages 162-178
  7. Usha Nilsson (1997), Mira bai, Sahitya Akademi, ISBN 978-8126004119, pages 12-13
  8. Nancy Martin-Kershaw (2014), Faces of the Feminine in Ancient, Medieval, and Modern India (Editor: Mandakranta Bose), Oxford University Press, ISBN 978-0195352771, page 165
  9. Edwin Bryant (2007), Krishna: A Sourcebook, Oxford University Press, ISBN 978-0195148923, page 244
  10. Subramanian, VK. Mystic songs of Meera (in Hindi and English). Abhinav publications, 1 February 2005. ISBN 8170174589. 2018-yil 23-noyabrda qaraldi. 
  11. Usha Nilsson (1997), Mira bai, Sahitya Akademi, ISBN 978-8126004119, pages 16-17
  12. „Meera ke bhajan (Hindi)“. www.hindividya.com. Hindi Vidya (2016-yil 10-iyun). 2018-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-noyabr.
  13. John Stratton Hawley (2002), Asceticism (Editors: Vincent Wimbush, Richard Valantasi), Oxford University Press, ISBN 978-0195151381, pages 301-302

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]