Mensheviklar

Mensheviklar (rus. mensheviki — ozlar) — RSDRPdagi siyosiy oqim vakillari, 1917-yildan mustaqil siyosiy partiya. "M." tushunchasi RSDRPning 2-sʼyezdi (1903)da paydo boʻldi. Oʻshanda delegatlarning bir kismi partiya rahbar organlariga saylov toʻgʻrisidagi masalada ozchilikni tashkil qilib qolgandi. Asosiy gʻoyaviy rahbarlari — L. Martov, A. S. Martinov, P. B. Akselrod, G. V. Plexanov. M. partiya ishida katʼiy sentralizmga va MKga katta vakolatlar berilishiga qarshi chiqdi. 1905—07 yil inqilobida proletariat samoderjaviyega qarshi liberal burjuaziya bilan koalitsiyada harakat qilishi kerak, deb hisoblagan; dehqonlarning inqilobiy salo-hiyatini rad etgan; tinch yoʻl bilan ish olib borishni afzal deb bilgan va h.k. Fevral inqilobidan keyin Vaqtli hukumatni qoʻllab-quvvatladi. Rossiya sotsializm uchun yetilgan emas deb hisoblab, Oktabr davlat toʻntarishini qabul qilmadi, bolsheviklar sotsialistax tajriba muvaffaqiyatsiz chiqqanligini his etib chekinadi va bo-shqa partiyalar bilan kelishishga intiladi, deb oʻyladi. Fuqarolar urushida antibolshevistik hukumatlarda, qurolli harakatlarda qatnashdi, biroq Antanta davlatlari va ular qoʻllab-quvvatlayotgan aksilinqilobiy kuchlarga qarshi chiqdi. 1924-yil M. uyushgan kuch sifatida Shoʻrolar hududida faoliyatini toʻxtatdi. 1931-yil martda menshevikcha "RSDRP MK Ittifoq byurosi" ustidan toʻqib chiqarilgan sud jarayoni boʻldi, uning aʼzolari (14 kishi) josuslik va ziyonkashlikda ayblanib, turli muddatlarga ozodlikdan mahrum etishga hukm qilindi.