Fazogir: Versiyalar orasidagi farq
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: y.da → yilda (2) using AWB |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: 1 y. → 1 yil (6), va b.) → va boshqalar) using AWB |
||
| Qator 8: | Qator 8: | ||
'''KOSMONAVT''' (kosmos va yun. nautes — dengizda suzuvchi), astronavt — kosmik kema (KK) da kosmosga parvoz qilib, kosmik texnikani sinovchi va ishlatuvchi, maxsus tayyorgarlikdan oʻtgan kishi; kosmosga inson parvoz qilganidan (1961) soʻng paydo boʻlgan kasb. AQSh da |
'''KOSMONAVT''' (kosmos va yun. nautes — dengizda suzuvchi), astronavt — kosmik kema (KK) da kosmosga parvoz qilib, kosmik texnikani sinovchi va ishlatuvchi, maxsus tayyorgarlikdan oʻtgan kishi; kosmosga inson parvoz qilganidan (1961) soʻng paydo boʻlgan kasb. AQSh da |
||
astronavt deb ataladi. K.da muayyan xususiyatlar (uchuvchilik qobiliyatining yuqoriligi, har xil shoshilinch vaziyatlarda tez qaror qabul qila olishlik, shovqinlar, titrashlar, tezlik va tezlanishlarning uygʻunlashgan taʼsiriga, vaznsizlikka chidamlilik, amaliy va |
astronavt deb ataladi. K.da muayyan xususiyatlar (uchuvchilik qobiliyatining yuqoriligi, har xil shoshilinch vaziyatlarda tez qaror qabul qila olishlik, shovqinlar, titrashlar, tezlik va tezlanishlarning uygʻunlashgan taʼsiriga, vaznsizlikka chidamlilik, amaliy va |
||
ilmiy kuzatuvlarni oʻtkazish hamda natijalarni qayd qilib bora olishlik, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol boʻlish, faloqat va haloqatli vaziyatlarda shoshib qolmay, yonidagilarga yordam qoʻlini choʻzish va |
ilmiy kuzatuvlarni oʻtkazish hamda natijalarni qayd qilib bora olishlik, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol boʻlish, faloqat va haloqatli vaziyatlarda shoshib qolmay, yonidagilarga yordam qoʻlini choʻzish va boshqalar) mujassam boʻlishi lozim. Shuning uchun K.likka nomzod- |
||
lar dastlab, asosan, harbiy uchuvchilar, sinovchi-uchuvchilar orasidan tanlab olingan. Keyinchalik kosmik kemalar ekipajlari tarkibiga maxsus tayyorgarlik va bilimga ega boʻlgan olimlar va muhandislar ham kiritila boshladi. Hozir (2003) ularning katoriga max- |
lar dastlab, asosan, harbiy uchuvchilar, sinovchi-uchuvchilar orasidan tanlab olingan. Keyinchalik kosmik kemalar ekipajlari tarkibiga maxsus tayyorgarlik va bilimga ega boʻlgan olimlar va muhandislar ham kiritila boshladi. Hozir (2003) ularning katoriga max- |
||
sus tayyorgarlikdan oʻtgan sayyohlar ham qoʻshilmokda. |
sus tayyorgarlikdan oʻtgan sayyohlar ham qoʻshilmokda. |
||
Dastlabki K. larni tayyorlash ishlari AQSh da 1959 yilda, SSSRda 1960 yilda boshlangan. Birinchi K. (Yu. A. Gagarin) 1961 |
Dastlabki K. larni tayyorlash ishlari AQSh da 1959 yilda, SSSRda 1960 yilda boshlangan. Birinchi K. (Yu. A. Gagarin) 1961 yil 12 apr.da kosmosga parvoz qildi. Keyinchalik (1969 yil 16—24 iyulda) AKSh astronavtlari N. Armstrong, E. Oldrin va M. Kollinz Oyga parvoz |
||
qildilar. Birinchi ayol — K. Valentina Tereshkova 1963 |
qildilar. Birinchi ayol — K. Valentina Tereshkova 1963 yil 16 iyunda kosmosga parvoz qildi. K.-uchuvchi A. L. Leonov 1965 yil 18 martda „Vosxod-2“ KK da kosmosga parvoz qildi (P. P. Belyaev bilan birga) va jahonda birinchi boʻlib ochiq kosmosga chikdi. Oʻzbekistonlik K.— uchuvchi V. A. Jonibekov oʻzining kosmosga qilgan 5 parvozi mobaynida 145 kun 15 soat 58 min. 29 sek. kosmosda boʻlgan, 2 marta ochiq kosmosga chiqib, muhim i. t. va amaliy ishlarni bajargan. Oʻzbek uchuvchi-astronavti S. Sharipov 1998 yil avg .da amerikalik va rossiyalik 7 kishilik ekipaj tarkibida „Endever“ KK da kosmosga parvoz qildi. 1961—2003 yillar mobaynida kema komandiri va ekipaj aʼzosi sifatida 430 tadan ortiq kishi kosmosga parvoz qilgan.<ref name="ReferenceA"/> |
||
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri --> |
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri --> |
||
26-Noyabr 2015, 19:34 dagi koʻrinishi
 |
Fazogir (AQShda: astronavt, Rossiyada: kosmonavt, Xitoyda: taykonavt) fazoviy kema ekipaji aʼzosi boʻlib xizmat qilishga tayyorlangan shaxsdir. Fazogirlar koinotda ishlashadi, fazoga sayohat qiluvchilar esa fazoviy sayyoh, deb atalishadi.[1][2] Ilk fazogir Yuriy Gagarindir.
Astronavt (astro… va yun. nautike — kema yuritish) — baʼzi mamlakatlar (mas, AQSH)da kosmonavt atamasi o‘rnida ishlatiluvchi so‘z.[3]
KOSMONAVT (kosmos va yun. nautes — dengizda suzuvchi), astronavt — kosmik kema (KK) da kosmosga parvoz qilib, kosmik texnikani sinovchi va ishlatuvchi, maxsus tayyorgarlikdan oʻtgan kishi; kosmosga inson parvoz qilganidan (1961) soʻng paydo boʻlgan kasb. AQSh da astronavt deb ataladi. K.da muayyan xususiyatlar (uchuvchilik qobiliyatining yuqoriligi, har xil shoshilinch vaziyatlarda tez qaror qabul qila olishlik, shovqinlar, titrashlar, tezlik va tezlanishlarning uygʻunlashgan taʼsiriga, vaznsizlikka chidamlilik, amaliy va ilmiy kuzatuvlarni oʻtkazish hamda natijalarni qayd qilib bora olishlik, jismoniy va ruhiy jihatdan barkamol boʻlish, faloqat va haloqatli vaziyatlarda shoshib qolmay, yonidagilarga yordam qoʻlini choʻzish va boshqalar) mujassam boʻlishi lozim. Shuning uchun K.likka nomzod- lar dastlab, asosan, harbiy uchuvchilar, sinovchi-uchuvchilar orasidan tanlab olingan. Keyinchalik kosmik kemalar ekipajlari tarkibiga maxsus tayyorgarlik va bilimga ega boʻlgan olimlar va muhandislar ham kiritila boshladi. Hozir (2003) ularning katoriga max- sus tayyorgarlikdan oʻtgan sayyohlar ham qoʻshilmokda.
Dastlabki K. larni tayyorlash ishlari AQSh da 1959 yilda, SSSRda 1960 yilda boshlangan. Birinchi K. (Yu. A. Gagarin) 1961 yil 12 apr.da kosmosga parvoz qildi. Keyinchalik (1969 yil 16—24 iyulda) AKSh astronavtlari N. Armstrong, E. Oldrin va M. Kollinz Oyga parvoz qildilar. Birinchi ayol — K. Valentina Tereshkova 1963 yil 16 iyunda kosmosga parvoz qildi. K.-uchuvchi A. L. Leonov 1965 yil 18 martda „Vosxod-2“ KK da kosmosga parvoz qildi (P. P. Belyaev bilan birga) va jahonda birinchi boʻlib ochiq kosmosga chikdi. Oʻzbekistonlik K.— uchuvchi V. A. Jonibekov oʻzining kosmosga qilgan 5 parvozi mobaynida 145 kun 15 soat 58 min. 29 sek. kosmosda boʻlgan, 2 marta ochiq kosmosga chiqib, muhim i. t. va amaliy ishlarni bajargan. Oʻzbek uchuvchi-astronavti S. Sharipov 1998 yil avg .da amerikalik va rossiyalik 7 kishilik ekipaj tarkibida „Endever“ KK da kosmosga parvoz qildi. 1961—2003 yillar mobaynida kema komandiri va ekipaj aʼzosi sifatida 430 tadan ortiq kishi kosmosga parvoz qilgan.[3]
Xalqaro Aviatsiya Federatsiyasi (Yevropa) 100 kilometrdan,[4] NASA (AQSh) esa 80 kilometrdan[5] yuqoriga parvoz qilgan shaxslarni koinotga uchgan, deb hisoblaydi. 2009-yilgacha 38 mamlakatdan 505 kishi 100 kilometrdan tepaga parvoz qilgan,[6] ulardan 24 nafari Oyga uchib kelgan.[7]
Aksariyat fazogirlar davlat tomonidan tayyorlanib, harbiy unvonli boʻlishadi, biroq 2004-yildan beri xususiy kompaniyalar fuqaro fazogirlarni tayyorlashmoqda.
Manbalar
Havolalar
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |