Paradoks

Paradoks (qad. yun. παράδοξος — „kutilmagan“) shunday iddao (yoki iddaolar toʻplami) ki, agar u toʻgʻri boʻlsa, mantiqqa zid keladi. Paradoks, odatda, undagi iddaoning oʻz-oʻziga, yoki iddaolarning bir-biriga qarama-qarshi boʻlishidan kelib chiqadi.

Paradoks (yun. paradoxos — kutilmagan, gʻalati) — koʻpchilik tomonidan kabul etilgan anʼanaviy fikr, tajribaga oʻz mazmuni yoki shakli bilan keskin zid boʻlgan, kutilmagan mulohaza, muhokama. Har qanday P. "shubhasiz toʻgʻri" (asoslimi, asossizmi, bundan qatʼi nazar) hisoblangan u yoki bu fikrni inkor etishdek koʻrinadi. "P." terminining oʻzi ham dastlab antik falsafada x,ar qanday gʻalati, original fikrni ifodalash uchun ishlatilgan.

Mantiqda P.lar formal mantik, qoidalariga rioya qilib fikr yuritishda baʼzan yuzaga keladi. Mantikda P.larni haqiqatdan chekinish, deb bilish oʻrinlidir. Shuning uchun antinomiya, aporiya, ziddiyatth P.ning sinonimlari deb hisoblash mumkin. P. bir-birini istisno kdluvchi ikki fikrni bab-baravar isbot kilish mumkinligini bil-diradi. Mantikiy P.lar, odatda, man-tiqiy asoslari toʻla aniklanmagan na-zariyalarda uchraydi.

Ilmiy muhokamada P. paydo boʻlishining asosiy sababi inson bilish jarayonining murakkab dialektik harakterga egaligi va bunda shakl va mazmunning oʻzaro ziddiyatli munosabatda boʻlishidadir. 

P.larni bartaraf etishning universal yoʻli yoʻq. Mantiq va mat.da ayrim P.larni bartaraf kilish usullari ishlab chikilgan.

Shuningdek qarang

• Paradokslar roʻyxati