Toshkent tramvayi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
1 ta manba qutqarildi hamda 0 tasi oʻlik sifatida belgilandi.) #IABot (v2.0.9.5
„Trams in Tashkent“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
Qator 1: Qator 1:
 {{Infobox tram network|color=|name=Tashkent tramvay tarmog'i|native_name={{lang-uz|Toshkent tramvayi}}|system=|logo=|image=Т6В5 в Ташкенте.jpg|caption=A [[Tatra T6B5]] Tashkent tramvayi, 2009.
{{Tramvay tizimi
<!-- Operation -->|locale=[[Tashkent]], [[Uzbekistan]]
| nomi = Toshkent tramvayi
<!-- First era -->|era1_name=Horsecar|era1_start_year={{Ochilgan sana|1901}}|era1_end_year={{Yopilgan sana|1912}}|era1_state=show|era1_system=|era1_status=Yopiq|era1_routes=|era1_owner=|era1_operator=|era1_gauge={{Track gauge|1000mm|lk=on}}|era1_propulsion_system=Otlar|era1_el=|era1_depot=|era1_stock=|era1_single_track_length=|era1_double_track_length=|era1_total_track_length=|era1_route_length=|era1_pass_year=|era1_passengers=|era1_pass_percent=|era1_pass_system=|era1_mpassengers=|era1_map=|era1_website=<!-- Second era -->|era2_name=Electric tram|era2_start_year={{Ochilgan sana|1912}}|era2_end_year={{Yopilgan sana|2016}}|era2_state=show|era2_system=|era2_status=Yopiq|era2_routes=6|era2_owner=|era2_operator=Ассоциация «Тошшахартрансхизмат»<br>(Assotsatsiya "Toshshahartranshizmat")|era2_gauge={{Track gauge|1000mm}}<br>(1912–68)<br>{{Track gauge|1520mm|lk=on}}<br>(since 1936)|era2_propulsion_system=electricity|era2_el=600 [[Volts|V]] [[Direct current|DC]]|era2_depot=|era2_stock=|era2_single_track_length=|era2_double_track_length=|era2_total_track_length=|era2_route_length=87.8 km|era2_pass_year=|era2_passengers=|era3_pass_percent=|era2_pass_system=|era2_mpassengers=|era2_map=<!--[[File:|thumb|center|Tashkent tramway network, ****.]]-->|era2_website=http://www.tshtx.uz/ Ассоциации "TOSHSHAHARTRANSXIZMAT"<br>{{in lang|ru}}}}'''[[Toshkent|Tashkent]] tramvay tarmogʻi''' [[Oʻzbekiston]] [[Poytaxt|poytaxti]] Toshkent shahrida jamoat transporti tizimining bir qismini tashkil etadi.
| tasvir = Vario LF в Ташкенте.jpg
| izoh =
| davlat = {{UZB}}
| shahar = [[Toshkent]]
| tizim turi =
| ochilgan yili = [[1912-yil]] [[29-dekabr]]
| yopilgan yili = [[2016-yil]] [[2-may]]
| yoʻnalish soni = 6 (yopilgan vaqtda) <br /> 29 (eng rivojlangan vaqtida)
| yoʻnalishlar uzunligi =
| kontakt tarmogʻining uzunligi =
| tramvay parki soni = 3 (eng rivojlangan vaqtida)
| vagonlarning umumiy soni = 511 (eng rivojlangan vaqtida)
| tramvay modellari =
| temiryoʻl eni qalinligi = 1520 mm
| ishlash turi =
| boshqaruvchi shirkat = „Toshshahartrans“ AJ
| vebsayt =
| commons turkumi = Trams in Tashkent
}}
'''Toshkent tramvay tarmogʻi''' yoki '''Toshkent tramvayi''' [[Toshkent]] shahridagi hozirda faoliyat koʻrsatmayotgan tramvay tizimi, Markaziy Osiyodagi eng qadimgi va eng yirigi boʻlgan. 1912-yil 29-dekabr kuni foydalanishga topshirilgan, 2016-yil 2-may kuni faoliyatini toʻxtatgan<ref name="Kun.uz-Yopilish">{{yangiliklar manbasi |title=Toshkent tramvayi tarixga aylandi |url=https://kun.uz/uz/49322485 |accessdate=28-noyabr 2023-yil |agency=[[Kun.uz]] |publisher=Kun.uz |date=2016-yil 2-may}}</ref>.

== Tarixi ==
Tramvay tarmogʻiga oʻxshash tarmoq 1901-yilda ilk bor ot aravalar orqali ochilgan. 1912-yildan boshlab tizim elektr [[tramvay]] yoʻliga aylantirildi. 2016-yilda-yopilgan holatiga koʻra, tarmoq {{Convert|87.8|km|mi}} boʻlgan oltita chiziqdan iborat edi. eng koʻpi bilan 24 ta tarmoqda harakatlangan.

=== Ot aravali tramvaylar (1897—1912-yillar) ===
* [[1896-yil]] – Toshkent shahar hokimligi Belgiyaning tadbirkor Eduard Empenga tegishli „Toshkent tramvayi“ AJ bilan [[Toshkent]]da [[tramvay]] qurish va foydalanish toʻgʻrisida shartnoma imzoladi<ref name="Tramways belges">{{книга
|автор = Roland Dussart-Desart
|часть =
|заглавие = Les tramways belges en Russie. De 1880 à la révolution de 1917
|оригинал =
|ссылка =
|ответственный =
|издание =
|место = [[Bryussel|Bruxelles]]
|издательство = Tramania ASBL & Musée des Transports en Commun de Wallonie
|год = 2017
|том =
|страницы = 7
|страниц = 82
|серия =
|isbn = 978-2-9601948-2-1
|тираж =
}}</ref>.
* [[1897-yil]] – birinchi ot aravada harakatlanadigan yoʻnalish qurilishi boshlandi. U [[Toshkent shimoliy vokzali|vokzaldan]] boshlanib, Duxovskava (hozirda [[Amir Temur shoxkoʻchasi (Toshkent)|Amir Temur shoh koʻchasi)]], Mahram (Islom Karimov), Zirabuloq (Nuroniylar), Jizzax ([[Buxoro koʻchasi (Toshkent)|Buxoro]]), Romanovskiy ([[Buyuk Turon koʻchasi (Toshkent)|Buyuk Turon]]), Vorontsovskiy ([[Istiqlol koʻchasi (Toshkent)|Istiqlol]]), Chernyaevskiy ([[Mustaqillik maydoni]]), Shayxontohur ([[Alisher Navoiy koʻchasi (Toshkent)|Navoiy]]) koʻchalari boʻylab oʻtkazilgan.
* [[1901-yil]] 31-mart ([[13-aprel]]) – vokzaldan [[Eski shahar (Toshkent)|Eski shaharga]] otli tramvay harakatini ochildi.
* [[1903-yil]] [[18-aprel|5 (18)-aprel]] – ikkinchi ot aravada harakatlanadigan yoʻnalish ochildi. Ushbu yoʻnalish Peterburg (Matbuotchilar) koʻchasi, Kaufman maydonining ([[Amir Temur xiyoboni]]) chekkasi va Pushkin koʻchalari boʻylab yurib, Avliyo Sergiy cherkoviga qadar davom etgan.
* [[1912-yil]] [[18-mart|5 (18)-mart]] – Yakshanba bozorigacha boʻlgan uchinchi tramvay yoʻnalishining ochildi.
* 1912-yilga kelib Toshkentda 30 otli tramvay vagonlari harakatlangan. Depo Eski shaharda joylashgan edi<ref name="history">{{cite web
|url = http://uz-electro.narod.ru/history-tash.html
|title = Ташкентскому трамваю 100 лет
|author = Д. C. Мерзлов
|date =
|website = [http://uz-electro.narod.ru/index.html Электротранспорт Узбекистана]
|publisher =
|accessdate = 2018-01-04
|lang =
|archive-date = 2011-03-01
|archive-url = https://web.archive.org/web/20110301102323/http://uz-electro.narod.ru/history-tash.html
|deadlink = no
}}</ref>.

=== Tor enli tramvaylar (1912—1968-yillar) ===
[[Fayl:Конка в Ташкенте.jpg|thumb|left|3-sonli tramvay-trolleybus deposidagi ot aravali tramvay haykali]]

* [[1912-yil]] [[29-dekabr]] (1913-yil 11-yanvar) – Toshkentda Yakshanba bozoridan Avliyo Sergiy cherkovigacha boʻlgan yoʻnalish boʻyicha birinchi elektr tramvay liniyasida harakat ochildi.
* [[1913-yil]] – ot aravli tramvaylar harakati bekor qilindi. Yangi tramvay yoʻnalishlari – Romanovskiydan Starogospitalniy (Avliyo-ota) koʻchasigacha; Yakshanba bozoridan Moskva koʻchasigacha ([[Amir Temur shoxkoʻchasi (Toshkent)|Amir Temur shoh koʻchasi]]); [[Amir Temur xiyoboni|Kaufman xiyobonidan]] Kaufman shifoxonasigacha (ToshMI-1) yoʻnalishlar qurilishi boshlandi.
* [[1914-yil]] – yangi tramvay liniyalari – Moskva koʻchasidan [[Beshyog'och mahallasi|Beshyogʻoch darvozasi]] va Eski shahargacha yoʻnalishlar qurilishi davom ettirildi.
* [[1915-yil]] – [[Eski shahar (Toshkent)|Eski shahardan]] Taxtapul darvozasigacha yana bir tramvay liniyasi ochildi.

[[1916-yil]] holatiga koʻra Toshkent tramvay xoʻjaligi 50 ta motorli, 25 ta tirkamali va 2 ta xizmat vagonlaridan iborat boʻlgan.

* [[1918-yil]] [[10-sentyabr]] – dizel stantsiyasiga yoqilgʻi yetishmasligi va aksariyat vagonlarning nosozligi tufayli tramvay harakati toʻxtadi. 10-dekabr – Toshkent tramvayi Turkiston Markaziy Ijroiya Komiteti dekreti bilan milliylashtirilib, Xalq xoʻjaligi Oliy Kengashi tasarrufiga oʻtkazildi.
* [[1920-yil]] – shaharda tramvay qatnovining qisman tiklandi, omborlar va pochta boʻlimlariga yuk liniyalari qurildi.
* [[1921-yil]] – „Toshgostram“ tresti tashkil etildi.
* [[1924-yil]] – tramvay harakatini toʻliq tiklash, Proletarskaya (Amir Temur shoh koʻchasi) koʻchasida tramvay uchun taʼmirlash ustaxonalari qurildi.
[[Fayl:Бельгийский трамвай.jpg|thumb|2-sonli tramvay deposida X tipidagi tramvay („Belgiya tramvayi“)]]

* [[1926-yil]] – Toshkent tramvayining elektr taʼminoti yangi [[Boʻzsuv GES]] elektr energiyasiga oʻtkazildi va „Toshgostram“ tresti tramvay va elektr stansiyasini birlashtirgan „Toshgestram“ sifatida qayta tashkil etildi. Engels koʻchasidagi tramvay liniyasi GESgacha uzaytirildi.
* [[1928-yil]] – Toshkent koʻchalarida 10 ta yangi Xarkov vagonlari paydo boʻldi.
* [[1929-yil]] [[23-oktyabr]] – Taxtapul darvozasi liniyasi Ishchilar shaharchasigacha uzaytirildi. 10-noyabr – Tezikova dala hovlisigacha (Temiryoʻlchilar koʻchasi) yangi tramvay liniyasi ochildi.
* [[1930-yil]] – rekonstruksiya paytida Stalin koʻchasidan ([[Istiqlol koʻchasi (Toshkent)|Istiqlol koʻchasi]]) oʻtadigan tramvay yoʻnalishi Lenin ([[Buyuk Turon koʻchasi (Toshkent)|Buyuk Turon]]) va Lohutiy (Shahrisabz) koʻchalariga koʻchirildi. Toshkent tramvayining yuk tashish xizmati ochildi.
* [[1931-yil]] – rekonstruksiya paytida Zirabuloq koʻchasidan oʻtuvchi tramvay liniyasi Irjar ([[Mustafo Kamol Otaturk koʻchasi (Toshkent)|Otaturk]]) koʻchasiga koʻchirildi. Salor liniyasi Voroshilov shaharchasigacha ([[Oltintepa koʻchasi (Toshkent)|Oltintepa koʻchasi]]) uzaytirildi. „Toshgestram“ trestini „Toshkent shahar temir yoʻllari“ trestiga aylantirildi, Boʻzsuv GES uning tarkibidan chiqarildi.
* [[1932-yil]] [[7-noyabr]] – Beshyogʻoch darvozasi liniyasi „Tekstilstroy“gacha uzaytirildi.
* [[1934-yil]] [[1-fevral]] – [[Salor]] kanali ustidagi tramvay koʻprigining ochildi.

Yuqoridagi barcha tramvay liniyalari bir izli va tor enli (temiryoʻl enining oʻlchami 960±5 mm) boʻlgan. Bunday kalibrlar tramvay liniyalarining oʻtkazuvchanligini oshirishga halaqit qilgan. Shu munosabat bilan (shuningdek, [[SSSR]]da tor enli temiryoʻlda yuradigan vagonlar ishlab chiqarish toʻxtatilganligi sababli) 1934-yilda Toshkent shahar kengashi tramvay tarmogʻini standart temir yoʻlga oʻtkazish toʻgʻrisida qaror qabul qildi<ref name="history" />.

=== Keng enli temir yoʻl liniyalariga oʻtishi (1936—1968-yillar) ===
[[Fayl:Музейный КТМ-1.jpg|thumb|left|2-tramvay deposidagi KTM-1 vagoni]]

* [[1936-yil]] – markazdagi tor enli yoʻnalishlar bosqichma-bosqich yopildi. 8-oktyabr kuni ilk keng enli tramvay liniyasi, 11-sonli Xadra – Toʻqimachilik kombinati yoʻnalishi ochildi. Yoʻnalish Xoʻjayev ([[Alisher Navoiy koʻchasi (Toshkent)|Navoiy]]), Toʻqay (Shahrisabz), Stalin, Samarqand ([[Sharaf Rashidov koʻchasi (Toshkent)|Rashidov shoh koʻchasi]]), Dala hovli ([[Shota Rustaveli koʻchasi (Toshkent)|Shota Rustaveli]]) va Jismoniy tarbiya (Qushbegi) koʻchalari boʻylab harakatlangan. Keng enli vagonlarga xizmat koʻrsatish uchun Xadrada 2-sonli tramvay deposi qurildi.
* [[1937-yil]] – Sapyornaya ([[Mirobod koʻchasi (Toshkent)|Mirobod]]) va Kafanov (Avliyo-ota) koʻchalari boʻylab, shuningdek, Viloyat (Gulobod) koʻchasi boʻylab Xadradan Koʻkchagacha keng enli tramvay liniyalari qurildi.
* [[1938-yil]] [[1-may]] – Poligrafiya (Labzak) koʻchasidan Ishchilar shaharchasigacha boʻlgan keng enli tramvay yoʻnalishi ochildi. 20-avgust – Poltoratskiy ([[Nukus koʻchasi (Toshkent)|Nukus]]) koʻchasi boʻylab tor enli tramvay liniyasi ochildi. 16-oktyabr – Tezikova dala hovlisi yoʻnalishi keng enli temir yoʻlga oʻtkazildi va yoʻnalish Transport institutigacha uzaytirildi.

1941-yilda Toshkent shahar temir yoʻllari tresti (Toshkent tramvay trestiga aylantirilgan) tarkibida 235 ta yoʻlovchi va 53 ta yuk vagonlari bor edi. [[Ulugʻ Vatan urushi]] yillarida Toshkentda yuk tashish uchun bir nechta yuk liniyalari qurilgan. 1943-yilda SSSRning Yevropa qismidagi shaharlardan Toshkentga 30 ta vagon keltirilgan.

* [[1947-yil]] – Yangi yoʻl ([[Abdurauf Fitrat koʻchasi (Toshkent)|Fitrat]]) koʻchasida 1-tramvay deposining yangi binosi qurildi; Birinchi trolleybus liniyasi ochilishi munosabati bilan „Toshkent tramvay“ tresti „Toshkent tramvay va trolleybus“ tresti deb qayta nomlandi.
* [[1948-yil]] Toshkentga 6 ta yangi KTM tramvay vagonlari keltirildi.
[[Fayl:КТМ-5 в Ташкенте.jpg|thumb|KTM-5 vagoni (bort raqami 2073) 6-yoʻnalishda (Yangiobod mavzesining burilish aylanasi)]]

1945-yildan 1957-yilgacha boʻlgan davrda Toshkentda tramvay harakati qayta tashkil etildi. Tor enli tramvay yoʻnalishlari yopildi, keng enlisiga almashtirildi.

* [[1957-yil]] – „[[Toshqishloqmash aksiyadorlik jamiyati|Oʻzbekselmash]]“ zavodiga va VDNXga („Oʻzekspomarkaz“) tramvay qatnovi ochildi.

[[1960-yil]] holatiga koʻra, Toshkent tramvay va trolleybus tresti 11 ta tramvay yoʻnalishidan (1-6-yoʻnalishlar tor enli, 7-11-yoʻnalishlar keng enli) foydalangan. 1961-yilda nominal tufayli yoʻl haqi 10 baravar – 30 tiyindan 3 tiyingacha pasaygan va uzoq vaqt davomida oʻzgarmagan.

* [[1962-yil]] – Toshkentga yangi KTM-2 tramvay vagonlari keltirildi.
* [[1963-yil]] [[2-mart]] – [[Shota Rustaveli koʻchasi (Toshkent)|Rustaveli]] koʻchasi boʻylab oʻtgan tramvay liniyasi „Samarqand“ avtovokzaliga qadar uzaytirildi. 4-noyabr kuni qurilayotgan [[Chilonzor tumani|Chilonzor]]ni transport bilan taʼminlash maqsadida [[Muqimiy koʻchasi (Toshkent)|Muqimiy koʻchasidan]] Oqtepa maydoniga qadar yangi liniya ochildi, 11-dekabr kuni bu yoʻnalish Farhod koʻchasiga qadar uzaytirildi.
* [[1964-yil]] – Toshkentga LM-57 rusumli vagonlarni yetkazib berish boshlandi.
* [[1965-yil]] – Toshkentga RVZ-6 rusumli vagonlarni yetkazib berish boshlandi.
* [[1966-yil]] [[1-mart]] – [[Toshkent shimoliy vokzali|vokzaldan]] Proletarskiy, 1-May (Shahrisabz) va Marks ([[Mahtumquli koʻchasi (Toshkent)|Mahtumquli]]) koʻchalari boʻylab keng enli temiryoʻlda harakatlanadigan tramvay liniyasi ochildi. 5-noyabr – Farhod koʻchasidan oʻtgan tramvay liniyasi Chilonzor 26-mavzega qadar uzaytirildi.
* [[1967-yil]] [[24-aprel]] – Engels koʻchasidan VDNX va Oʻzbekselmashgacha boʻlgan tramvay liniyasi, 22-avgustda Pushkin koʻchasi va general Petrov ([[Ohangaron yoʻli koʻchasi (Toshkent)|Ohangaron yoʻli]]) koʻchalari boʻylab oʻtgan tramvay liniyasi toʻliq „keng oʻlchamli“ga oʻtkazildi. 29-aprel kuni ToshMIdan Visokovoltniy (Yalangʻoch) mavzesiga yangi keng liniya ochildi. 5-sentyabr Sulaymonova (Istiqlol) hamda Turkaya koʻchalaridagi tramvay liniyalari mos ravishda [[Alisher Navoiy koʻchasi (Toshkent)|Navoiy]] va [[Sharaf Rashidov koʻchasi (Toshkent)|Samarqand]] koʻchalariga koʻchirildi.
* [[1968-yil]] [[14-aprel]] – vokzaldan Oxunboboev maydonigacha ([[Chorsu]]) boʻlgan liniya, 29-aprel kuni esa ToshMIdan Toʻqimachilik kombinatigacha boʻlgan liniya toʻliq keng kalibrliga oʻtdi. 11-sentyabr Toshkent tramvayi tarixida oxirgi marta tor enli vagonlar qatlovga chiqdi<ref name="history" />.

=== Keng oʻlchamli tramvay rivojlanishining choʻqqisi (1968—1991-yillar) ===
[[Fayl:КТМ-8 в Ташкенте.jpg|thumb|left|KTM-8 (bort raqami 3531, 3-marshrutda ([[Qorasuv koʻchasi (Toshkent)|Lisunova koʻchasi]])]]

* [[1969-yil]] [[31-dekabr]] – Silakovskiy ([[Oltintepa koʻchasi (Toshkent)|Oltintepa]]) koʻchasidan Rohat koʻliga qadar yangi tramvay liniyasi ochildi.
* [[1971-yil]] [[12-fevral]] – Lisunova ([[Qorasuv koʻchasi (Toshkent)|Qorasuv]]) koʻchasidan [[Aviasozlar mahallasi|Aviasozlar shaharchasiga]] qadar liniya qurildi.
* [[1972-yil]] – Gulobod koʻchasidan oʻtuvchi tramvay liniyasi [[Beruniy koʻchasi (Toshkent)|Beruniy koʻchasiga]] koʻchirildi. 29-aprel kuni Engels koʻchasi boʻylab oʻtgan liniya Obidova ([[Bogʻishamol koʻchasi (Toshkent)|Bogʻishamol]]) koʻchasidan Yunusobod A-4 mavzesiga qadar uzaytirildi.
* [[1973-yil]]. 9-oktyabr kuni Qizilsharq (Temur Malik) koʻchasidan oʻtgan liniya Shimoli-sharq ([[Feruza koʻchasi (Toshkent)|Feruza]]) mavzesiga qadar uzaytirildi. 30-dekabrda esa Qoʻyliq-2 mavzesigacha yangi yoʻnalish ochildi.
* [[1974-yil]] – Toshkentga yangi RVZ-6 tramvay vagonlari olib kelindi. 6-fevral kuni Yunusobod A-4 mavzesidan oʻtgan liniya Zenit zavodigacha uzaytirildi.
* [[1975-yil]]. 12-iyun kuni Ishchilar shaharchasidan Qoraqamish 1/2 mavzesigacha tramvay liniyasi ochildi. 1-sentyabr kuni Qizilsharq koʻchasida 3-sonli yangi tramvay-trolleybus deposi foydalanishga topshirildi.
* [[1976-yil]] – [[Toshkent metropoliteni]]ning [[Chilonzor yoʻli]] qurilishi munosabati bilan 20-oktyabr kuni Pushkin koʻchasidagi tramvay liniyasi Novomoskovsiy ([[Oqqoʻrgʻon koʻchasi (Toshkent)|Oqqoʻrgʻon]]) va Xurshid ([[Osiyo koʻchasi|Osiyo]]) koʻchalariga koʻchirildi. 3-son tramvay va trolleybus deposiga KTM-5 rusumli avtomashinalar keltirildi.
* [[1977-yil]] 4-noyabr kuni Toshkentda birinchi (yagona) tramvay yoʻllarini koʻchadan tutashtiruvchi yoʻl oʻtkazgich ochildi. Yoʻl oʻtkazgich Risovoy ([[Muxtor Ashrafiy koʻchasi (Toshkent)|Ashrafiy]]) koʻchasidan [[Jarqoʻrgʻon koʻchasi (Toshkent)|Jarqoʻrgʻon koʻchasigacha]] boʻlgan tramvay liniyalarini birlashtirgan.

1977—1980-yillarda Toshkent metropolitenining Chilonzor yoʻlini takrorlaydigan barcha tramvay liniyalari yopildi.

* [[1978-yil]]. 26-avgust kuni Shimoli-sharq mavzesidan [[Toshkent traktor zavodi davlat aksiyadorlik jamiyati|Traktor zavodigacha]] boʻlgan tramvay liniyasi ochildi.
* [[1980-yil]]. 1-may kuni Talabalar shaharchasidan ToshMI-2gacha boʻlgan yangi liniya foydalanishga topshirildi.
* [[1981-yil]]. 31-dekabr kuni Beshqayragʻoch va Chilonzorni Farhod koʻchasi orqali bogʻlaydigan liniya ishga tushirildi.
* [[1984-yil]]. 15-iyul kuni ToshMI-2 tramvay liniyasidan Tibbiyot shaharchasigacha uzaytirildi.
* [[1986-yil]]. 30-aprel kuni Segizboyev (Katta Xirmontepa) va Xalqlar doʻstligi shoh koʻchasi (Bunyodkor) orqali Chilonzorning 26-dahasidan Otchopargacha boʻlgan yangi liniya ochildi.
* [[1990-yil]]. 6-noyabr kuni Qoʻyliq 2-dahasidan oʻtuvchi liniya Chikovani (Yangi Qoʻyliq) koʻchasi boʻylab 6-dahagacha uzaytirildi.
* [[1991-yil]]. 1-sentabr kuni Yunusobodning bir nechta mavzelaridan oʻtuvchi Chimkent traktı va Qoraqamish koʻchasini bogʻlovchi yangi tramvay liniyasi ochildi.

20-asrning 80-yillarida Toshkentga muntazam ravishda Tatra T3, KTM-5 va RVZ-6 rusumli vagonlar keltirilgan<ref name="history" />.

== Mustaqillik yillarida (1991—2016-yillar) ==
[[Fayl:Т6В5 в Ташкенте.jpg|thumb|Tatra T6B5 vagoni (bort raqami 2742) 27-sonli marshrutda (Shayxontohur koʻchasi)]]

* [[1992-yil]]. Shahar markazini rekonstruksiya qilish jarayonida Chexov (Fidokor) koʻchasidagi tramvay liniyasi Proletarskiy va [[Nukus koʻchasi (Toshkent)|Poltoratskiy]] koʻchalariga koʻchirildi. 5-iyun kuni tramvay, trolleybus, avtobus va metroni birlashtirgan „Toshshahartransxizmat“ davlat uyushmasi tuzildi.
* [[1995-yil]]. Toshkent metropolitenining Oʻzbekiston liniyasini takrorlagan [[Beruniy koʻchasi (Toshkent)|Beruniy shoh koʻchasi]] boʻylab harakatlanayotgan tramvay liniyasi yopildi. 21-mart kuni Qamarniso koʻchasi boʻylab Qoraqamishni [[Beruniy (metro bekati)|Beruniy bekati]] bilan bogʻlovchi yangi tramvay liniyasi ochildi. 23-noyabr kuni Samarqand Darvoza va Xoʻjayev (Qoratosh) koʻchalari boʻylab Koʻkcha va Beshqayragʻochni shahar markazi bilan bogʻlovchi yana bir liniya ochildi.
* [[1997-yil]]. Navbatdagi rekonstruksiya paytida tramvay yoʻllari Nukus koʻchasidan Mirobod koʻchasiga koʻchirildi.

20-asrning 90-yillarida Toshkent tramvay parki KTM-8M va Tatra T6B5 vagonlarini yetkazib berish hisobiga yangilandi<ref name="history" />.

* [[2001-yil]]. Oʻzbekiston (Islom Karimov) koʻchasi boʻylab oʻtgan tramvay liniyasi yopildi. SUM tramvay halqasi demontaj qilindi.
* [[2005-yil]]. Sharof Rashidov va Mirobod koʻchalari boʻylab oʻtgan tramvay liniyasi yopildi. „Yusuf Xos Xojib koʻchasi“ tramvay halqasi demontaj qilindi.
* [[2007-yil]]. Avgust oyida Toshkent 30 ta yangi KTM-19 rusumli vagonlarini xarid qildi, bu esa avvallari yopilgan ayrim yoʻnalishlarni ochish imkonini berdi<ref>{{cite web|url=http://uz-electro.narod.ru/st2.html|title=Трамваи возвращаются на улицы Ташкента|accessdate=2011-06-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170821084250/http://uz-electro.narod.ru/st2.html|archivedate=2017-08-21|deadlink=no}}</ref>.

=== Tizimning pasayishi va yopilishi (2008—2016-yillar) ===
[[Fayl:СПЕКТР-2 в Ташкенте.jpg|thumb|left|SPEKTR-2 vagoni (bort raqami 2901) 12-sonli marshrutda (Farobiy koʻchasi)]]

[[2008-yil]]. 18-aprel kuni 3, 6, 29-sonli tramvay yoʻnalishlari yopildi. Parkent, Osiyo, Oqqoʻrgʻon koʻchalari boʻylab oʻtgan tramvay liniyalari demontaj qilindi. 1-oktyabr kuni 6-sonli yoʻnalish qisqartirilgan variantda (Yangiobod – Oltintepa) ochildi.
[[2009-yil]]. 11-fevral kuni 6-sonli tramvay yoʻnalishi toʻliq yopildi.
[[2011-yil]]. 17-yanvar kuni Bogʻishamol koʻchasi boʻylab tramvay liniyasi va „Oʻzbekselmash“ zavodi halqasi demontaj qilindi. 17-yanvar kuni 25-sonli, 1-mart kuni 8-sonli<ref>{{cite web|url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=113|title=8 маршрут ушёл|accessdate=2011-06-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/68FlF6RV8?url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=113|archivedate=2012-06-07|deadlink=no}}</ref>, 2-mart kuni esa 12 va 27-sonli<ref>{{cite web|url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=117|title=12 и 27 трамвайные маршруты будут закрыты|accessdate=2011-06-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/68FlFan25?url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=117|archivedate=2012-06-07|deadlink=no}}</ref> tramvay yoʻnalishlari yopildi. Mart oyida Rustaveli, Koʻnaev, Avliyo-ota koʻchalari, Amir Temur shoh koʻchasi, Chimkent trakti, Yuqori Qoraqamish (Zenit zavodi halqa yoʻnalishi bilan birga), Taraqqiyot (Mahtumquli), Shahrisabz, Navoiy, Shayxontohur (Labzak) va Samarqand Darvoza (Navoiy koʻchasidan Qoratosh koʻchasigacha boʻlgan qismi) koʻchalari tramvay harakatidan ozod qilinib, umumiy uzunligi 52,8 kilometr boʻlgan yagona tramvay yoʻli va havo aloqa tarmogʻi demontaj qilindi. 17-mart kuni 13-tramvay yoʻnalishi Kichik halqa yoʻli orqali shahar markazini aylanib oʻtuvchi yangi liniyada harakatlana boshladi<ref>{{cite web|url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=133|title=Открытие трамвайного участка|accessdate=2011-06-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/68FlG3heO?url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=133|archivedate=2012-06-07|deadlink=no}}</ref>, 30-martda esa № 9 yoʻnalish ham KHAYga oʻtkazildi<ref>{{cite web|url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=147|title=9 трамвайный маршрут возобновил работу|accessdate=2011-06-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/68FlGZpw4?url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=147|archivedate=2012-06-07|deadlink=no}}</ref>. 8-may kuni 8-sonli yoʻnalish yangi liniyada Samarqand Darvoza koʻchasi boʻylab harakatlanishni boshladi<ref>{{cite web|url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=168|title=8-й трамвайный маршрут|accessdate=2011-08-23|archiveurl=https://www.webcitation.org/68FlH3EiI?url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=168|archivedate=2012-06-07|deadlink=no}}</ref>. 25-iyun kuni „Shimoliy vokzal – Qoʻyliq-6“ yoʻnalishi boʻyicha 26-sonli tramvay yoʻnalishi ochildi, 9-sonli yoʻnalish esa „Shimoliy vokzal“ terminal bekatigacha qisqartirildi<ref>{{cite web|url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=171|title=Открыт 26 трамвайный маршрут|accessdate=2011-08-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/68FlHYfJu?url=http://www.uztransport.uz/blog/?p=171|archivedate=2012-06-07|deadlink=no}}</ref>. 25-avgust kuni Toshkent halqa yoʻli va Beshqayrogʻoch koʻchasi boʻylab tramvay harakati ochildi. 12-tramvay yoʻnalishi yangilangan „Beruniy metro bekati – Beshqayrogʻoch mavzesi“ yoʻnalishi bilan shahar koʻchalariga qaytdi[12].


== Tarix ==
2011-yilning yozida Toshkent bir yil ichida 20 ta yangi Vario LF vagonlarini xarid qilishi maʼlum boʻldi. Dastlabki ikki vagon Toshkentga 20-avgustda keltirildi.
Ushbu transport tarmog'i 1901-yilda ot mashinalari bilan ishga tushirilgan. 1912-yildan buyon tizim elektr tramvayiga aylantirilmoqda. 2016-yilda yopilgan holatidan so'ng, tarmoq 87.8 kilometr (54.6 mil) yo'nalishdagi olti liniyadan iborat edi, bu tramvay tizimining maksimal 24 liniyasidan pasayadi.


Toshkent shahar hokimi Raxmonbek Usmonov 2016-yil 29-mart kuni poytaxtimizda avtoto'qnashuvlarni kamaytirishga yordam berish , ko'proq avtomobillarga yo'l ochish maqsadida tarmoq yil oxiriga qadar yopilishini e'lon qildi. Shaharga qarashli Tashgorpastrans kompaniyasi shuningdek, 2007 va 2011-yillarda sotib olingan 30 ta KTM-19 va 20 ta Vario LF tramvaylarini sotishni rejalashtirmoqda. <ref>{{Veb manbasi |url=http://www.railwaygazette.com/news/urban/single-view/view/toshkent-tram-network-to-close.html |sarlavha=Toshkent tram network to close |ish=[[Railway Gazette International]] |nashriyot=DVV Media UK |sana=30 March 2016 |qaralgan sana=2016-05-29}}</ref> Ushbu tizim 2016-yil 2-may kuni yopildi.
[[2012-yil]]. 11-mart kuni Toshkentga Vario LF rusumli avtomobillarning navbatdagi partiyasi yetib keldi. Vagonlar oldingi partiyadan katta derazalari va ekranli eshiklari bilan farq qiladi.
[[2014-yil]]. 15-aprelda 3-sonli tramvay (sobiq tramvay va trolleybus) deposi tugatildi.
[[2015-yil]]. 31-iyul kuni 13-sonli tramvay yoʻnalishi Shimoliy vokzal terminaligacha qisqartirildi, Mirzo Ulugʻbek, Feruza, Yurzabot, Gulsanam koʻchalari boʻylab oʻtgan liniya demontaj qilindi.


2024-yilga qadar tramvay tizimini tiklash rejalashtirilgan. Bu ishni Fransiyalik Alstom kompaniyasi amalga oshiradi.<ref>{{Veb manbasi |sana=2022-11-23 |sarlavha=Французская Alstom построит трамвайные линии в Ташкенте |url=https://www.gazeta.uz/ru/2022/11/23/tram/ |qaralgan sana=2022-12-04 |ish=Газета.uz |til=ru}}</ref> {{Yangilash inline|date=March 2024}}
Toshkent shahrining 2016-yildagi hokimi Rahmonbek Usmonov qaroriga binoan 2016-yilning 29-mart kuni tarmoq yil oxirigacha yopilishini maʼlum qilingan, bu yoʻlni koʻproq avtomobillar bilan taʼminlash va shu orqali poytaxt ichidagi tirbandliklarni kamaytirishga yordam beradi deb hisoblashgan. Shaharga tegishli „Toshgorpastrans“ operatsion kompaniyasi ham 2007 va 2011-yillarda sotib olgan 30 ta KTM-19 va 20 ta Vario LF tramvaylarini sotishni rejalashtirgan<ref>{{Veb manbasi |url=http://www.railwaygazette.com/news/urban/single-view/view/toshkent-tram-network-to-close.html |sarlavha=Toshkent tram network to close |ish=Railway Gazette International |nashriyot=DVV Media UK |sana=30 March 2016 |qaralgan sana=2016-05-29 |arxivsana=2016-05-27 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20160527103655/http://www.railwaygazette.com/news/urban/single-view/view/toshkent-tram-network-to-close.html }}</ref>. Tizim 2016-yil 2-may kuni yopildi.


== Shuningdek ==
2024-yilgacha tramvay tizimiga qaytish rejasi tuzilgan. Buni Fransiyaning Alstom kompaniyasi amalga oshirishi koʻzda tutilgan<ref>{{Veb manbasi |sana=2022-11-23 |sarlavha=Французская Alstom построит трамвайные линии в Ташкенте |url=https://www.gazeta.uz/ru/2022/11/23/tram/ |qaralgan sana=2022-12-04 |ish=Газета.uz |til=ru}}</ref>.
{{Portal|Trains|Uzbekistan|Tashkent
{{portal|Trains|Uzbekistan|Tashkent
}}{{portal|Trains|Uzbekistan|Tashkent
}}{{Portal|Trains|Uzbekistan|Tashkent
}}
}}


* [[Toshkent metropoliteni|Toshkent metrosi]]
* [[Toshkent metropoliteni|Toshkent metro]]
* Osiyodagi shahar tramvay tizimlari roʻyxati
* [[Osiyodagi shahar tramvay tizimlari ro'yxati]]
* [[Toshkent trolleybuslari|Toshkentda trolleybuslar]]
* [[Toshkent trolleybuslari|Toshkentda trolleybuslar]]


== Manbalar ==
== Manba ==
{{cite web |url=http://www.railwaygazette.com/news/urban/single-view/view/toshkent-tram-network-to-close.html |title=Toshkent tram network to close |work=[[Railway Gazette International]] |publisher=DVV Media UK |date=30 March 2016 |accessdate=2016-05-29}}{{Cite web |date=2022-11-23 |title=Французская Alstom построит трамвайные линии в Ташкенте |url=https://www.gazeta.uz/ru/2022/11/23/tram/ |access-date=2022-12-04 |website=Газета.uz |language=ru}}{{Manbalar}}
{{Manbalar}}


== Tashqi havolalar ==
== Tashqi ssilka ==
{{commonscat-inline|Trams in Tashkent}}
{{Commons category-inline|Trams in Tashkent}}


* Toshkent maʼlumotlar bazasi / fotosuratlar galereyasi vaToshkent tramvaylari roʻyxatibilanShaharlarda elektr transporti- turli tillarda, shu jumladan ingliz tilida.
{{Oʻzbekiston jamoat transporti}}
* Toshkent maʼlumotlar bazasi / fotosuratlar galereyasibilanFototrans- turli tillarda, shu jumladan ingliz tilida.
{{Oʻzbekiston jamoat transporti}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|41|16||N|69|13||E|region:UZ_type:railwaystation_source:enwiki|display=title}}
[[Turkum:Toshkent shahridagi jamoat transporti]]
[[Turkum:Toshkent shahridagi jamoat transporti]]
[[Turkum:Oʻzbekistonda temir yoʻl transporti]]
[[Turkum:Oʻzbekistonda temir yoʻl transporti]]
[[Turkum:Metropolitenlar]]
[[Turkum:Toshkent metropoliteni]]

23-Mart 2024, 17:54 dagi koʻrinishi

 Andoza:Infobox tram networkTashkent tramvay tarmogʻi Oʻzbekiston poytaxti Toshkent shahrida jamoat transporti tizimining bir qismini tashkil etadi.

Tarix

Ushbu transport tarmog'i 1901-yilda ot mashinalari bilan ishga tushirilgan. 1912-yildan buyon tizim elektr tramvayiga aylantirilmoqda. 2016-yilda yopilgan holatidan so'ng, tarmoq 87.8 kilometr (54.6 mil) yo'nalishdagi olti liniyadan iborat edi, bu tramvay tizimining maksimal 24 liniyasidan pasayadi.

Toshkent shahar hokimi Raxmonbek Usmonov 2016-yil 29-mart kuni poytaxtimizda avtoto'qnashuvlarni kamaytirishga yordam berish , ko'proq avtomobillarga yo'l ochish maqsadida tarmoq yil oxiriga qadar yopilishini e'lon qildi. Shaharga qarashli Tashgorpastrans kompaniyasi shuningdek, 2007 va 2011-yillarda sotib olingan 30 ta KTM-19 va 20 ta Vario LF tramvaylarini sotishni rejalashtirmoqda. [1] Ushbu tizim 2016-yil 2-may kuni yopildi.

2024-yilga qadar tramvay tizimini tiklash rejalashtirilgan. Bu ishni Fransiyalik Alstom kompaniyasi amalga oshiradi.[2] [yangilash kerak]

Shuningdek

Manba

„Toshkent tram network to close“. Railway Gazette International. DVV Media UK (2016-yil 30-mart). Qaraldi: 2016-yil 29-may. „Французская Alstom построит трамвайные линии в Ташкенте“ (ru). Газета.uz (2022-yil 23-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 4-dekabr.

  1. ↑ „Toshkent tram network to close“. Railway Gazette International. DVV Media UK (2016-yil 30-mart). Qaraldi: 2016-yil 29-may.
  2. ↑ „Французская Alstom построит трамвайные линии в Ташкенте“ (ru). Газета.uz (2022-yil 23-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 4-dekabr.

Tashqi ssilka

Media related to Trams in Tashkent at Wikimedia Commons

  • Toshkent maʼlumotlar bazasi / fotosuratlar galereyasi vaToshkent tramvaylari roʻyxatibilanShaharlarda elektr transporti- turli tillarda, shu jumladan ingliz tilida.
  • Toshkent maʼlumotlar bazasi / fotosuratlar galereyasibilanFototrans- turli tillarda, shu jumladan ingliz tilida.

Koordinatalari: 41°16′N 69°13′E / 41.267°N 69.217°E / 41.267; 69.217 G O

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Toshkent_tramvayi&oldid=4182143" dan olindi