Mandapa
Mandapa — (shuningdek, mandap yoki mandapam nomi bilan ham tanilgan) hind meʼmorchiligida, ayniqsa hind ibodatxonasi meʼmorchiligida, jamoat marosimlari uchun ustunli zal yoki pavilon qismidir[1].
Mandapalar devorlari bor-yoʻqligiga qarab „ochiq“ yoki „yopiq“ deb taʼriflanadi. Maʼbadlarda bir yoki bir nechta mandapalar koʻpincha maʼbad va maʼbadga kirish oʻrtasida bir xil oʻqda yotadi. Katta maʼbadda boshqa mandapalar yon tomonlarga joylashtirilishi yoki maʼbad tarkibiga ajratilishi ham mumkin ekan.
Maʼbad arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hindular ibodatxonasida mandapa (gopuram) (zeb-ziynatli darvoza) orqali maʼbadga olib boradigan ayvonga oʻxshash inshootdir. U diniy raqs va musiqa uchun ishlatiladi va asosiy maʼbad tarkibiga kiradi[2]. Namoz zali odatda maʼbadning ziyoratgohi (garbhagriha) oldida qurilgan. Katta maʼbadda juda koʻp mandapa boʻlar edi[3].
Agar maʼbadda bir nechta mandapa boʻlsa, ularning har biri boshqa funksiya uchun ajratiladi va undan foydalanishni aks ettirish uchun nom beriladi. Misol uchun, ilohiy nikohga bagʻishlangan mandapa kalyana mandapa deb ataladi[4]. Koʻpincha zal ustunli va ustunlar murakkab oymalar bilan bezatilgan[5]. Zamonaviy nuqtai nazardan, u hindlarning toʻyi oʻtkaziladigan tuzilmani ham anglatadi. Kelin va kuyov mandapa markazida ruhoniy tomonidan yoqilgan muqaddas olovni oʻrab oladi.
Ismlarning oʻzgarishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Agar maʼbadda bir nechta mandapa boʻlsa, ularga turli nomlar beriladi[6][7].
- Ardhamandapa (Artha Mandapam yoki Ardh Mandapam) — maʼbadning tashqi koʻrinishi va garba griha (sanctum sanctorum) yoki maʼbadning boshqa mandapasi oʻrtasidagi vositachi boʻshliq.
- Astana Mandapam — majlislar zali
- Kalyana Mandapam — Xudoning maʼbuda bilan nikoh marosimiga bagʻishlangan
- Maha Mandapam — (Maha = katta) Maʼbadda bir nechta mandapa boʻlsa, u eng katta va eng balanddir. U diniy nutqlarni oʻtkazish uchun ishlatiladi. Baʼzan, maha mandapa ham transept bilan koʻndalang oʻq boʻylab qurilgan (ushbu koʻndalang oʻq boʻylab chiqib ketgan qismlar). Tashqi tomondan, transept maʼbadga yorugʻlik va tazelik olib keladigan katta deraza bilan tugaydi.
- Nandi Mandapam (yoki Nandi mandir) — Shiva ibodatxonalarida muqaddas buqa Nandi haykali oʻrnatilgan pavilyon, Shiva haykaliga yoki lingamiga qarab.
- Ranga Mandapa yoki rangamandapa — musiqa bilan raqs yoki drama uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan kattaroq mandapa
- Meghanath Mandapa
- Namaskara Mandapa
- Mandapa-ni oching
Boshqa tillar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Birma tilida mandat (မဏ္ဍပ်) atamasi), etimologik kelib chiqishi Pali maṇḍapadan boʻlgan ochiq platforma yoki pavilyon boʻlib, u yerdan odamlar Thingyan buddist festivali paytida oʻtkinchilarga suv sepadilar.
Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]
-
Mandapa ayvonchasi, Shimoga -
Kambadahalli Ganga mandapa -
Tommanon ibodatxonasidagi Madapa oʻzining asosiy ziyoratgoh minorasini sharqqa qaratib, Kambodja bilan bogʻladi. -
Chau Say Tevodaning mandapa va asosiy minorasi devor va 4 gopura bilan oʻralgan, Kambodja -
Phanom Rung ibodatxonasining prang va uning mandapasi, Tailand
-
Phanom Wan ibodatxonasining Mandapa, Tailand -
Mandapa va Phimai ibodatxonasi minorasi, Tailand -
Yava, Indoneziyadagi qirol pendopo, odatda sultonlar saroylarida uchraydi -
Chyasilin Mandap, Bhaktapur, Nepal -
Nepalning Katmandu shahridagi Kasthamandap
_in_Panchakuta_Basadi_at_Kambadahalli.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=link}
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Thapar, Binda. Introduction to Indian Architecture. Singapore: Periplus Editions, 2004 — 143 bet. ISBN 0-7946-0011-5.
- ↑ Ching, Francis D.K.. A Visual Dictionary of Architecture. New York: John Wiley and Sons, 1995 — 253 bet. ISBN 0-471-28451-3.
- ↑ „Architecture of the Indian Subcontinent - Glossary“. 2012-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2007-yil.
- ↑ Thapar, Binda. Introduction to Indian Architecture. Singapore: Periplus Editions, 2004 — 43 bet. ISBN 0-7946-0011-5.
- ↑ „Glossary of Indian Art“. art-and-archaeology.com. 2007-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2007-yil.
- ↑ „Architecture of the Indian Subcontinent - Glossary“. 2012-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-yanvar 2007-yil.
- ↑ „Khajuraho Architecture“. 2016-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-noyabr.