MGM-52
| MGM-52 Lance | |
|---|---|
 | |
| Turi |
Qisqa masofaga uchuvchi ballistik raketa [Taktik raketa tizimi |
| Davlat | AQSH |
| Xizmat tarixi | |
| Ishlatilgan yillari | 1972—1992 |
| Urushlar va toʻqnashuvlar | Ishlatilmagan |
| Ishlab chiqarilish tarixi | |
| Islab chiqaruvchi | Ling-Temco-Vought |
| Tavsifi | |
| Ogʻirligi |
Yadro kallaklari bilan 1285 kg Yadro bo'lmagan kallaklar bilan 1527 kg |
| Yuritkich turi va modeli | Suyuq dvigatelli raketa dvigateli, yoqilg'i - nosimmetrik dimetilgidrazin |
| Tezligi, km/s | 3 |
| Balandligi | 6146 мм |
| Diametri | 557 mm |
| Portlash quvvati | 1—100 kilotonna |
„Lens“ (inglizcha: Lance , /læns/ — AQSh va Buyuk Britaniya armiyasi va dengiz piyodalaridagi harbiy unvon; harbiy indeks — MGM-52) — taktik jihatdan „yerdan-yerga“ ballistik raketa tizimi. 1962-yilda ushbu turdagi raketa tizimini yaratish boʻyicha tadqiqot ishlari boshlangan va 1971-yilda „Honest John“ tipidagi eskirgan operatsion-taktik raketa tizimlari almashtirilgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1950-yillarning oxirida AQSh armiyasi raketa kuchlari tashabbusi bilan 70 milya (112 km)gacha boʻlgan masofadagi nishonlarni oʻqqa tutishni taʼminlaydigan „Diviziyani qoʻllab-quvvatlash raketasi“ (Division Support Missile) deb nomlangan divizion taktik raketa tizimi ustida ish boshlangan. Tez orada bu dastur „Qodir“ („Able“) deb nomlandi. Prototiplarni ishlab chiqish va sinovdan oʻtkazish boʻyicha davlat shartnomalarini olgan oltita kompaniya oʻz loyihalari bilan tanlov asosida ishga qoʻshilgan: General Electric (Schenectady), Minneapolis-Honeywell (Minneapolis), Armor (Chicago), Kornell (Buffalo), „Martin“ (Baltimor) va „Duglas“ (Santa Monika)[1]. Yuqorida sanab oʻtilgan namunalardan tashqari, davlat mablagʻlari bilan xususiy pudratchilar tomonidan ishlab chiqilgan shunga oʻxshash sinf majmuasi „Chance-Vout“ tomonidan oʻz tashabbusi bilan ishlab chiqilgan boʻlib, birinchi otishma sinovlari 1959-yil yanvar oyida „Redstone Arsena“l mashgʻulot maydonida boʻlib oʻtgan. „Chance-Vote“ loyihani moliyalashtirish uchun umumiy qiymati 6 million AQSh dollari boʻlgan oʻzining korporativ maqsadli jamgʻarmasini tashkil etgan[2]. Keyinchalik, taktik va texnik topshiriqning talablari oʻzgartirilgan. Shunga muvofiq dastur ham „Rocket-B“ (Raketa B) yangi nomini olgan. Bu sohada yetakchi General Electric boʻlgan hamda u koʻpchilik tanlovning favoriti hisoblangan. Ammo bu gal Chance-Vout gʻalaba qozongan. Evolyutsiya natijasi Lance raketa tizimi boʻlgan — bu nom Amerika armiyasi ballistik raketalarining „pastki darajalari seriyasi“ ning mantiqiy davomi hisoblangan („Recruit“, „Private“, „Corporal“, „Serjant“).
„Lance“ loyihasi (bu nom ostida) boʻyicha ishlanmalar 1963-yilda boshlangan. Yangi kompleksning otishma sinovlari 1965-yilda „White Sands“ raketa poligonida boʻlib oʻtgan. Dastlab, loyihani polkovnik Uilyam V. Xolms boshqargan. 1970-yil fevral oyida AQSh Mudofaa vaziri polkovnik Artur F. Pottl AQSh Kongressidan raketalarning eksperimental partiyasini sotib olish uchun mablagʻ ajratishni soʻragan[3]. Soʻrov kongressmenlar tomonidan maʼqullangan va 55 ta raketadan iborat eksperimental partiya qoʻshinlarga kiritilgan. Raketalarni ommaviy ishlab chiqarish 1971-yil 18-yanvarga rejalashtirilgan boʻlib, buning uchun pudratchilar bilan shartnomalar imzolangan. Qurolli kuchlarning alohida turlari darajasida loyiha AQSh armiyasi departamenti tarkibidagi AQSh Mudofaa vazirligining bir nechta mustaqil tuzilmalari tomonidan nazorat qilingan. „Amfibiya hujumini qoʻllab-quvvatlash uchun qurol“ yaratish dasturining bir qismi sifatida (Inglizcha: Landing Force Support Weapon-Desant kuchlarini qoʻllab-quvvatlash quroli), kompleks amfibiya versiyasida ishlab chiqilgan boʻlib, ularni dengiz piyodalarining zarba guruhlari bilan jihozlash va sinovlari 1967—1968-yillarga moʻljallangan AQSh dengiz floti kemalarida tashish uchun moslashtirilgan[4]. Ushbu amfibiya versiyasini ishlab chiqish uchun qoʻshimcha 6 305 537 dollar qoʻshimcha mablagʻ ajratilgan[5].
Foydalanishdan chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]
1980-yillarning oxirida SSSR va AQSh oʻrtasida oʻrta va qisqa masofali raketalarni yoʻq qilish toʻgʻrisidagi kelishuv imzolanishi munosabati bilan „Lance“ raketa tizimi xizmatdan chiqarilgan. Hozirda „Lance“ raketasi raketaga qarshi sinovlarda nishon sifatida foydalanilmoqda. U AQShning raketaga qarshi mudofaa milliy dasturini ishlab chiqishda qoʻllanilganligi haqida dalillar ham saqlanib qolgan[6].
Eksport[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ushbu kompleks yaratilganidan koʻp oʻtmay, ushbu operativ-taktik raketa tizimlari baʼzi NATO mamlakatlariga xizmat koʻrsatishga kirishgan. Xususan, Buyuk Britaniya 18 ta, Germaniya — 24 ta, Italiya, Belgiya va Gollandiya — 9 tadan sotib olgan[7].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ United States Missile Projects: Able. // Aircraft and Missiles Manufacturing, March 1959, v. 2, no. 3, p. 27.
- ↑ Missiles and Astronautics. // The Aeroplane, April 17, 1959, v. 96, no. 2485, p. 474.
- ↑ About People. (Inglizcha) // Defense Industry Bulletin. — Washington, D.C.: U.S. Department of Defense, Office of the Assistant Secretary of Defense, October 1967. — Vol.3 — No.9 — P.9.
- ↑ Advanced Development. (Inglizcha) // Defense Industry Bulletin. — Washington, D.C.: U.S. Department of Defense, Office of the Assistant Secretary of Defense, February 1967. — Vol.3 — No.2 — P.34.
- ↑ Defense Procurement. (Inglizcha) // Defense Industry Bulletin. — Washington, D.C.: U.S. Department of Defense, Office of the Assistant Secretary of Defense, April 1967. — Vol.3 — No.4 — P.45.
- ↑ „http://www.new-factoria.ru/missile/wobb/lance/lance.shtml“.
- ↑ „MGM-52 «Ланс»“. 2008-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 13-sentyabr.