Lur
Lur (shved., dat va ingl lur, qad.skand. luur) — aerofonlar guruhiga mansub boʻlgan qadimiy cholgʻu, nay yoki trombonning oʻtmishdoshi. U Skandinaviyada (hozirgi Daniya, Shvetsiya, Norvegiya hududida, Germaniyaning shimoliy hududlarida) bronza davrining oxirida (mil. av. XII—VI asrlar oraligʻida) tarqalgan.
U bronzadan tayyorlanadi. Otsimon tanasi lotincha S harfi shaklida egilgan. Lurning uzunligi bir yarim metrdan ikki metrgacha boʻladi. Mundshtuk trombonga oʻxshaydi. Tarelka shaklidagi tekis yumaloq qismi geometrik bezaklar bilan bezatilgan. Lurda faqatgina tabiiy tovush qatoridagi tovushlar chiqadi. Omon qolgan qoyatosh rasmlari va topilmalariga koʻra (qurbonlik qurbongohlari yonida) lur madaniyat va marosim asbobi sifatida qoʻllanilgan. Lurning ovozi valtorna yoki trombonni eslatadi.
Mavjud asboblardan (jami 50 dan ortiq, shu jumladan parchalar) 6 ta namunasi yaxshi saqlanib qolgan, ular XVIII asr oxirida Daniyaning Brudevalt qishlogʻi yaqinidagi botqoqlikdan topilgan. Ushbu lurlardan beshtasi Kopengagendagi Daniya milliy muzeyida saqlanadi. Oltinchisi 1845-yilda Nikolay I ga taqdim etilgan; hozirda Sankt-Peterburgdagi Ermitajning davlat kollektsiyasida taqdim etilgan.
Natijada, oʻrta asrlarda bu soʻz yogʻoch yoki qayin poʻstlogʻidan yasalgan va norvegiyalik choʻponlar tomonidan ishlatilgan trembit kabi tekis va uzun shox deb atalgan. Lur, Xeymdall ijro etgan Katta Eddeda eslab oʻtilgan.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Лур“,Музыкальная энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1976 — 340 bet.
- Л. Г. Бергер „Норвежская музыка“,. Музыкальная энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1976 — 340 bet.
- Broholm HC, Larsen WP, Skjerne G. Bronza davrining jozibasi. Kopengagen, 1949-yil
- Behn F. Musikleben im Altertum va fruhen Mittelalter. Shtutgart, 1954-yil.