Lisa Patrikeevna
Lisa Patrikeevna (Tulkining opasi, Kuma-tulki, Lizaveta Ivanovna[1], Lisaveta Ivanovna, Lisafya[2]) — rus ertaklarining bosh qahramonlaridan biri, („Gingerbread“, „Tulki va choʻqintirgan ota“, „Qanday qilib tulki sherni aldadi“, „Tulki opa va boʻri doʻst“, „Doya tulki“, „Tulki va qora guruch“, „Tulki va oʻrmonchi“, „Tulki va turna“, „Tulki qiz va Kotofey Ivanovich“ va boshqalar[3]) shuningdek, ukrain va bolgar ertaklari qahramoni.
Ayyor tulki va ahmoq boʻri haqidagi ertaklar keng tarqalgan boʻlib, unda tulki oʻz manfaati uchun boʻrini aldaydi. Tulki boshqa hayvonlarni, (masalan, quyonni) odamlarni aldagan ertaklar ham bor. Koʻp hollarda tulki (yoki tulki) ayyorlik, yolgʻon, xudbinlikni ifodalovchi salbiy qahramondir. Adabiy ertakda, folklor prototipiga nisbatan tulki obrazi yumshoqroq boʻlib qolgan. Masalan, folklor ertaklarida marhumning jasadini kiyintirish uchun tulkini yollash, keyin uni yeyishi mumkin[4].
Ayyor Tulki va yovuz Boʻri oʻrtasidagi kurash mavzusidagi ertaklar koʻpchilik Evropa xalqlarining folklorida qadimdan topilgan.
Rus tilida tulki tasviri ayyor, xushomadgoʻy, hiyla-nayrang usta qobiliyatli odamning qiyofasida chiqadi[5][6]. „Tulki Patrikeevna kabi“ — ular juda ayyor, ayyor odam haqida aytishadi[7].
Tulkining zoomorfizmi zamonaviy siyosiy ommaviy axborot vositalarida ayol siyosatchilarga nisbatan juda faol qoʻllaniladi. Masalan: „Yuliya Vladimirovna (Timoshenko) ishga qabul qiladi va buni professional tarzda bajaradi. Shunday burilishlar, shunday Lisa Patrikeevna — u sizni oʻroq bilan oʻrab oladi va siz endi nima uchun kirganingizni eslay olmaysiz“- Aleksey Venediktov[3].
Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tulkining shaxsiy ismi sifatida otasining ismi Patrikeevna harakat qiladi va uni uzoq ajdodlari — qadimgi Litva shahzodasi Patrikey bilan bogʻlaydi[8].
Tulkining ismi bilan emas, balki otasining ismi bilan shaxsiylashtirilishi, bu ertak qahramonining yosh emasligini izohlaydi.
Maqol va matallar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Tulki hamma narsani dumi bilan qoplaydi.
- Tulki Patrikeevnaning boshining tepasida quloqlari bor (bir oz).
- Tulki yetti boʻrini yetaklaydi.
- Oldindan tulki qidirganda, u orqada.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Paradigmaticheskie otnosheniya imen sobstvennix i sposobi onomasticheskoy nominatsii geroev v folklornom tekste
- ↑ Otin Ye. S. Slovar konnotativnix sobstvennix imen — Moskva; Donesk : A Temp, 2006. — 435 s. — (Filologicheskie slovari russkogo yazika). — ISBN 5-9900358-3-7
- ↑ 3,0 3,1 Segal N. A., Sikstova I. A. Zoonimichnaya leksika kak istochnik metaforizatsii v mediatekstax (na primere klyuchevoy edinitsi lisa)
- ↑ Drannikova N. V. Skazki o jivotnix // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2001. № 3(5). — S. 61—66.
- ↑ Karimova R. X. Semantika zoonimov vo frazeologii nemeskogo i russkogo yazikov
- ↑ Bulgakova O. A., Krasnoborova O. A. Zoofrazeologizmi i zooleksemi kak eksplikatori yazikovoy kartini mira russkogo i kitayskogo yazikov
- ↑ Nikitina M. V. Ideya antropotsentrichnosti v narodnix ustoychivix sravneniyax
- ↑ „Лиса Патрикеевна“. Большой толково-фразеологический словарь Михельсона. Qaraldi: 2022-yil 3-fevral.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Le roman de Renart fransuz va rus tillarida.
- Tulki haqida roman / Per. Qadimgi fransuz tilidan A. G. Naiman. A. D. Mixaylovning soʻzboshi. — Moskva: „Nauka“ nashriyotining sharq adabiyotining asosiy nashri, 1987. — 160 b.
- Reineke tulki. 15-asr sheʼri / Per. u bilan. L. Ginzburg. — L.; M.: „Badiiy adabiyot“, 1978. — 269 b.
- Ayyor firibgar Reynard tulkining hikoyasi / Per. ingliz tilidan. L. Shvedova. Kirish. Art. N. Gorelova. — Sankt-Peterburg: „Azbuka-klassiklar“, 2004. — 192 p.
- „Liza-Patrikeevnaning moxov kasalligi“ / A. M. Vvedenskiy, — 1913-yil