Leaktivizm
 |
Vikilugʻatda leaktivizm nomli maqola mavjud. |
Leaktivizm ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy sohalarga bevosita ta'sir ko'rsatish maqsadida maxfiy hujjatlarni ommaga tarqatish harakati sifatida ta'riflanadi. Leaktivizm atamasi "Occupy" harakatining asoschilaridan biri Micah M. White tomonidan Panama hujjatlariga nisbatan ommalashgan.
Leaktivizmning foni: Panama hujjatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Panama hujjatlari " dunyodagi eng yirik yuridik firmalardan biri Mossack Fonseca tomonidan yaratilgan 11,5 million fayldan iborat to'plamdir[1]. Süddeutsche Zeitung nomli nemis gazetasi ma'lumotlar bazasini anonim manbadan olishga muvaffaq bo'ldi. Turli fayllar turli badavlat shaxslarning yashirin offshor soliq rejimlaridan qanday qilib foydalanishlari mumkinligini ko'rsatdi[2].
143 nafar siyosatchi orasida 12 nafar milliy yetakchi ham bor[3]. Rossiya prezidenti, Pokiston bosh vaziri, Iroqning sobiq vitse-prezidenti, Ukraina prezidenti, Buyuk Britaniya bosh vazirining otasi va Islandiya bosh vaziri maʼlumotlar oshkor etilishida ayblangan siyosatchilardandir.
Panama hujjatlariga oid yo'qotilgan ma'lumotlar tarixdagi eng katta oshkoraliklardan biri hisoblanadi. Bu sizdirilish WikiLeaks tomonidan 2010-yilda tarqatilgan AQSh diplomatik kabellari va 2013-yilda Edvard Snouden tomonidan eʼlon qilingan maxfiy razvedka hujjatlaridan ham kattaroqdir[3] Hammasi bo'lib 11,5 million hujjat va Mossack Fonseca ichki ma'lumotlar bazasidan olingan 2,6 terabayt ma'lumot mavjud[3].
Leaktivizmning vujudga kelishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Micah White Occupy asoschilaridan biri va demokratik faol. Uning Guardian gazetasidagi maqolasida aytilishicha, Panama hujjatlari leaktivizm kuchayib borayotganini tasvirlaydi. Uning ta'kidlashicha, Panama hujjatlari ma'lumotlarning paydo bo'lishi norozilikning ta'sirli shakli bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi[4]. Whitening ta'kidlashicha, sizib chiqqan ma'lumotlar butun dunyo bo'ylab ko'plab hukumatlarni beqarorlashtirish qobiliyatiga ega, bu qudratli dunyo liderlarining ishonchiga ta'sir qiladi[5].
Whitening ta'kidlashicha, Panama hujjatlari ijobiy ijtimoiy o'zgarishlarga olib keldi. U o'z lavozimidan ketishga majbur bo'lgan Islandiya bosh vaziri misolida foydalanadi. Biroq, uning ta'kidlashicha, ba'zi poraxo'r siyosiy rahbarlarning iste'fosi taraqqiyot bo'lsa-da, bu kattaroq muammoni hal qilmaydi; ya'ni, bizning dunyomiz eng yuqori 1% tomonidan boshqariladi[5]. Uning aytishicha, odamlar an'anaviy faollikdan tashqariga chiqib, turli norozilik usullarini sinab ko'rishlari kerak, jamiyatimiz rivojlanayotgan texnologiyaga nisbatan norozilik bildirish uslubini ishlab chiqishlari kerak.
White o'z maqolasini Panama hujjatlarida tasvirlangan asosiy muammo bizning dunyomizni boshqarish bilan bog'liq savollar ekanligini ta'kidlab yakunlaydi. Oqish aslida hokimiyatda kim ekanligini ko'rsatadi. Bundan tashqari, u qog'ozlarni tarqatish faqat o'zgarishlarga olib keladigan bo'lsa, muvaffaqiyatli bo'ladi, deb ta'kidlaydi[5]."
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Harding, Luke. „What are the Panama Papers? A guide to history's biggest data leak“ (en-GB). The Guardian (2016-yil 5-aprel). Qaraldi: 2017-yil 20-mart.
- ↑ Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedjioii - ↑ 3,0 3,1 3,2 Harding, Luke. „What are the Panama Papers? A guide to history's biggest data leak“ (en-GB). The Guardian (2016-yil 5-aprel). Qaraldi: 2017-yil 20-mart. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ White, Micah; Occupy, co-founder of. „The Panama Papers: leaktivism's coming of age“ (en-GB). The Guardian (2016-yil 5-aprel). Qaraldi: 2017-yil 20-mart.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 White, Micah; Occupy, co-founder of. „The Panama Papers: leaktivism's coming of age“ (en-GB). The Guardian (2016-yil 5-aprel). Qaraldi: 2017-yil 20-mart. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":2" defined multiple times with different content