Lagting

Lagting (швед. Alandlar lagting fin: Ahvenanmaan maakuntapäivät) — Aland orollarining qonun chiqaruvchi majlisi yoki parlamenti.

Tarixi

Rasmiy ravishda Finlandiyaga tegishli Aland orollarida, lekin hamma narsa Shvetsiyaga qaratilgan (1917-yilda orollar aholisi Shvetsiya qiroliga orollarni Shvetsiya Qirolligi tarkibiga kiritish toʻgʻrisida ariza bilan murojaat qilishgan;Aland inqiroziga qarang), mahalliy hukumat - parlament - landing (lagting, lagtinget) deb atalgan.

Finlandiya tomonidan Aland orollariga berilgan oʻzini oʻzi boshqarish tufayli Aland Lagting Alandning ichki siyosati toʻgʻrisida qonun chiqarish va oʻz byudjetini belgilash huquqiga ega.Oʻz-oʻzini boshqarish Alandning uy qoidalari toʻgʻrisidagi qonun bilan boshqariladi.U Finlandiya parlamenti tomonidan konstitutsiyaviy tarzda va faqat Aland Lagtingning roziligi bilan oʻzgartirilishi mumkin, yaʼni Alandlar va markaziy hokimiyat organlari oʻrtasidagi vakolatlar taqsimotidagi oʻzgarishlar har ikki tomonning roziligini talab qiladi.Amaldagi “Oʻzini oʻzi boshqarish toʻgʻrisida”gi qonun ketma-ket uchinchi qonun boʻlib,1993-yil 1-yanvardan kuchga kirdi.

Vakolat muddati-3 yil;aʼzolari soni - butun aholi tomonidan saylanadigan 30 deputat..Aland Lagtingning ijro etuvchi organi provinsiya hukumati (швед. Landskapstyrelse, fin: maakuntahallitus) — Aland hukumati.Viloyat hukumatini provintsiya kengashi aʼzosi boshqaradi, uning saylovi Lagting vakolatiga kiradi.

Lagtingning malakasi

Lagting Alandov qonun chiqaruvchi hokimiyatga ega boʻlgan asosiy sohalar:

• taʼlim va madaniyat;
• sogʻliqni saqlash, atrof-muhitni muhofaza qilish;
• iqtisodiy rivojlanish;
• ichki transport;
• kommunal boshqaruv;
• politsiya;
• pochta;
• radio va televidenie;

Bu hududlarda Alandlar oʻz qonunchiligi va maʼmuriy boshqaruviga ega boʻlgan mustaqil davlat kabi ishlaydi.

Lagtinglar qonun chiqaruvchi hokimiyatga ega boʻlmagan hududlarda Finlandiya qonunlari butun Finlandiyada boʻlgani kabi qoʻllaniladi.Ular orasida:

• tashqi siyosat;
• eng fuqarolik va jinoiy qonunlar;
• sud jarayoni;
• bojxona tizimi;
• soliqqa tortish;

Yuqoridagi sohalarda oʻz manfaatlarini saqlab qolish uchun Aland orollari Finlandiya parlamentida oʻz vakiliga ega.Finlandiya parlamentining Aland aʼzosi boshqa aʼzolar kabi saylanadi.Finlandiya hukumati viloyatda gubernator (швед. Landshöding),Lagting raisi bilan kelishilganidan keyin Finlandiya Prezidenti tomonidan tayinlanadi.Gubernator maxsus vazifalarni bajaradi:u Aland delegatsiyasiga uning raisi sifatida rahbarlik qiladi,Lagting majlislarini ochadi va yopadi.

Lagtinglar uchun saylovlar

30 deputatdan iborat Lagtingga saylovlar har toʻrtinchi yilda yashirin va toʻgʻridan-toʻgʻri saylovlar yoʻli bilan oʻtkaziladi. Fuqarolar 18 yoshga toʻlganida saylovda qatnashish huquqiga ega. Saylovlarda ishtirok etish va saylanish huquqining zaruriy sharti Aland yashash huquqidir.

Alandda vakillik qilingan siyosiy partiyalar va guruhlar Aland tashqarisidagi partiyalardan mustaqil, ammo mafkuraviy jihatdan dunyodagi tegishli partiyalar bilan solishtirish mumkin.

Oʻzini oʻzi boshqarish iqtisodiyoti

Qonunlar chiqarish bilan bir qatorda,Lagtinglarning yana bir muhim vazifasi mahalliy byudjetni qabul qilishdir.Byudjetning daromad qismi viloyatning oʻz daromadlari va davlat byudjetidan ajratilgan mablagʻlardan iborat boʻlib, ular Finlandiya davlat gʻaznasiga alandlar toʻlaydigan soliqlarni (soliqlar, bojxona toʻlovlari, aktsizlar) qisman qaytarish shaklidir.Davlat budjetidan toʻlanadigan umumiy summa davlat qarzini chegirib tashlagandan keyin Finlandiya yillik daromadining 0,45 foizini tashkil qiladi.2009-yilda ajratilgan mablagʻlar miqdori 168 million yevroni tashkil etdi.

Lagting ustidan nazorat

Lagting tomonidan qabul qilingan qonunlar Finlandiya Prezidentiga yuboriladi, u ularga veto qoʻyishi mumkin, lekin faqat ikkita holatda:agar Lagting qonunchilik vakolatlari doirasidan chiqib ketgan boʻlsa yoki ushbu qonun mamlakatning ichki yoki tashqi xavfsizligiga tahdid solgan.

Finlandiya Prezidenti oʻz qarorini Aland delegatsiyasining fikriga, baʼzan esa Finlandiya Oliy sudining fikriga asoslaydi.Aland delegatsiyasi aʼzolarining yarmi Finlandiya hukumati tomonidan, qolganlari Aland orollari Lagting tomonidan tayinlanadi.

Havolalar

• Aland orollari Lagtingining rasmiy sahifasi^(shved.) )