Konchilar instituti

Konchilar institutlari, baʼzan ishchilar institutlari, kon ishchilari institutlari yoki konchilarning farovonlik zallari sifatida tanilgan yirik muassasalar binolari boʻlib, ular odatda sanoat davrida yigʻilish va oʻquv maskani sifatida barpo etilgan. Koʻpincha Britaniyada topilgan konchilar institutlari konchilar guruhlariga tegishli boʻlib, ular ish haqining bir qismini binoni qurish va ishlatish uchun toʻlash uchun kommunal jamgʻarmaga ajratdilar. Institutlarda odatda kutubxona, oʻquv zali va majlislar zali boʻlar edi.

Shimoliy va Janubiy Uelsdagi konchilar institutlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

XIX-asrning oxirlarida, sobiq qishloq jamoalarida aholi sonining oʻsishi bilan koʻplab sanoatlashgan hududlarda ishchilar institutlar qurish uchun mablagʻga hissa qoʻshgan. Bu 1910-yilga kelib koʻpgina shahar va qishloqlarda institutlar qurilgan Uelsning janubiy koʻmir konida tasvirlangan. Uelsda birinchi boʻlib 1874-yilda Suonsidagi Aleksandra yoʻlidagi „Ishchi erkaklar klubi“ qurilgan^[1]^[2] Institutlar sotsialistik va altruistik xarakterga ega boʻlib, ishchilar sinfi odamiga oʻzini yaxshilashga imkon berish uchun kitoblari tarix va siyosatga asoslangan kichik kutubxonalar va oʻqish zallarini oʻz ichiga oladi. Aneurin Bevan oʻzining intellektual tayyorgarligini Tredegar konchilar kutubxonasi bilan oʻzaro bogʻladi.

Kutubxona va oʻquv zali aholining intellektual ehtiyojlarini qondirish bilan shugʻullangan boʻlsa, yirik institutlar koʻpincha billiard zali, dam olish xonasi va yigʻilishlar yoki koʻngilochar tadbirlar uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan katta zal bilan taʼminlash orqali ijtimoiy sohani taʼminladilar. „Stute“ xalqqa maʼlum boʻlganidek, tez orada jamiyatning yuragiga aylangan.

Institutlar odatda ishchilar tomonidan tanlangan qoʻmita tomonidan boshqarilardi va aʼzolardan joriy xarajatlarni toʻlash uchun nominal toʻlov talab qilinardi, garchi baʼzi xayriya hamkorlari mahalliy institutni moliyaviy qoʻllab-quvvatlasa ham. 1919-yilda koʻmir boʻyicha Qirollik komissiyasidan soʻng, konchilar uchun umumiy hammom, stipendiya va ijtimoiy zallar kabi qulayliklar bilan taʼminlash uchun Konchilarning farovonlik jamgʻarmasi tashkil etildi. Bu, oʻz navbatida, hozirgi kunga qadar konchilar instituti boʻlmagan hududlarda farovonlik zallari qurilishiga olib keldi.

Ikkinchi Jahon urushi arafasida yuzdan ortiq konchilar institutlari mavjud edi, ular orasida Rosllannerchrugogdagi „Y Stiwt“, Okdeyl konchilar instituti, Ronddadagi Park va Dare va Abersinon konchilar instituti bor edi . Koʻpgina institutlar 1970-yillarda saqlanib qolgan, ammo koʻmirning kamayishi bilan koʻplab binolar vayron boʻlgan. Sobiq togʻ-kon jamoalariga asta-sekinlik bilan farovonlik qaytishi, oʻzlarini koʻngilochar yoki sanʼat markazlari sifatida oʻzgartirgan Blekvud, Llanxillet va Nyubrijdagi institutlar kabi baʼzi institutlarning qayta tiklanishiga guvoh boʻldi.

Suonsidagi Janubiy Wales konchilar kutubxonasida institutlarning koʻplab toʻplamlari saqlanib qolgan va Okdeyl instituti Sent-Fagans milliy tarix muzeyida rekonstruksiya qilingan.

Boshqa mamlakatlardagi konchilar institutlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Angliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Angliyadagi baʼzi konchilarning farovonlik klublari ishlaydigan erkaklar klublari bilan bir-biriga mos keladi.

Turkroft farovonlik zali — Thurkroft, Yorkshir
Hamstead konchilar instituti — Hamstead, Gʻarbiy Midlendlar^[3]
Garfort konchilar farovonlik zali, Garfort, Gʻarbiy Yorkshir^[4]
Ifton konchilar farovonlik instituti, Sent-Martins, Shropshire

Shotlandiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bannockburn konchilar farovonligi — Bannockburn, Stirling^[5]
Lochgelli konchilar instituti — Lochgelli, Fayf^[6]
Loganlea konchilar farovonligi — Addiewell, Gʻarbiy Lotian^[7]
Fauldhouse konchilar farovonligi jamiyati — Gʻarbiy Lotian

Qoʻshma Shtatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarixiy konchilar instituti — Kollinsvill, Illinoys

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „The Working Men's Clubs of South Wales by Rhys Waring - Issuu“.
↑ The Swansea Workingmenʼs Club and Institute, The Cambrian Newspaper,July 30, 1875
↑ Hamstead Miners' Memorial trust
↑ Garforth Miners' Welfare Hall ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Bannockburn Miners' Welfare site^{[sayt ishlamaydi]}
↑ „Architecture Scotland site“. 2008-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-noyabr.
↑ „Archived copy“. 2012-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-sentyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

BBC Coalhouse — Miners Institutes BBCning „Uzoq koʻcha“ serialidan parcha, 1965 yil 15 dekabr. Uilyam Uaytxed tomonidan taqdim etilgan.
[1] Blekvud konchilar instituti
[2] Celynen Collieries va Workingman instituti va Memorial Hall, Newbridge
[3] Llanillet instituti

[1] „The Working Men's Clubs of South Wales by Rhys Waring - Issuu“.

[2] The Swansea Workingmenʼs Club and Institute, The Cambrian Newspaper,July 30, 1875

[3] Hamstead Miners' Memorial trust

[4] Garforth Miners' Welfare Hall ^{[sayt ishlamaydi]}

[5] Bannockburn Miners' Welfare site^{[sayt ishlamaydi]}

[6] „Architecture Scotland site“. 2008-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-noyabr.

[7] „Archived copy“. 2012-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-sentyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]