Kommutatsiya qurilmasi
Kommutatsiya qurilmasi - bir yoki bir nechta elektr zanjirlarida oqimni yoqish yoki o'chirish uchun mo'ljallangan qurilma.Asosiy kommutatsiya qurilmalariga o'chirgich,avtomat o'chirgich va yuklama o'chirgichi kiradi.Kommutatsiya qurilmalari asosan elektr stansiyalarda,nimstansiyalarada va elektr tarmoqlarida elektr to'kini tarqatish vazifasini bajaradi.
Dizayn xususiyatlariga ko'ra tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Umuman olganda,barcha kommutatsiya qurilmalarini ikki turga bo'lish mumkin:
- Kontaktni almashtirish moslamasi
- Aloqa qismlarini bir-biriga nisbatan siljitish orqali kommutatsiya operatsiyasini amalga oshiradigan kommutatsiya qurilmasi[1].
- Kontaktsiz almashtirish moslamasi
- Kommutatsiya ishlarini uning qismlarini harakatlantirmasdan yoki buzmasdan amalga oshiradigan kommutatsiya moslamasi (yarimo'tkazgich yoki gaz razryadli qurilmalar,magnit kuchaytirgichlar va boshqalar asosida).
Elektr kommutatsiya qurilmalarining turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy elektr kommutatsiya qurilmalari.
- almashtirish
- elektron to'sar
- yuk o'tkazgich
- qoldiq oqim qurilmasi
- ajratuvchi
- ajratgich
- almashtirish
- qisqa tutashuv
- sug'urta
- kontaktor
- rele
- aktuator
- reostatlarni ishga tushirish va boshqarish
- boshqaruvchi
Qurilma parametrlarini almashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ta'sir qiluvchi miqdor - kommutatsiya moslamasijavob berishga mo'jallangan jismoniy miqdor.
- Ta'sir etuvchi miqdor uchun belgilangan nuqta - qurilma sozlangan ishlash yoki ishlamaslik kattaligining belgilangan qiymati.
- Vaqtni sozlash - qurilma sozlangan vaqtni kechiktirish qiymati.
- Belgilangan nuqta diapazoni - Qurilmani sozlash mumkin bo'lgan belgilangan qiymatlar diapazoni.
- Yoqish vaqti - kommutatsiya moslamasini yoqish buyrug'i berilgan paytdan boshlab uning asosiy zanjirida oqim o'tishi uchun belgilangan shartlar paydo bo'lgunga qadar vaqt oralig'i.
- Shaxsiy yoqish vaqti - kontakt qurilmasini yoqish buyrug'i berilgan paytdan boshlab ko'rsatilgan kontakt bilan aloqa qilish paytigacha bo'lgan vaqt oralig'i.
- Ichki o'chirish vaqti - o'chirish buyrug'i berilgan paytdan boshlab oxirgi uzilish qutbining kontaktlari aloqani to'xtatgunga qadar vaqt oralig'i.
- O'chirishning umumiy vaqti - kommutatsiya moslamasini o'chirish buyrug'i berilgan paytdan boshlab qurilmaning barcha qutblarida oqim to'xtaguncha vaqt oralig'i.
- Vaqt oqimi xarakteristikasi - kommutatsiya moslamasining javob vaqtining uning asosiy zanjiridagi oqimga bog'liqligi
- O'chirish oqimi - ma'lum bir vaqtda qurilma tomonidan o'chirilgan kontaktlarning zanglashiga olib keladigan kutilgan oqimining qabul qilingan qiymati.
- Yoqish oqimi - ma'lum bir vaqtda qurilma tomonidan yoqilgan zanjirdagi kutilgan oqimning qabul qilingan qiymati.
- O'tish oqimi bilan barqarorlik - mos keladigan kommutatsiya holatida yoki holatida bo'lgan qurilmaning ma'lum vaqt davomida ma'lum bir oqimni mo'ljallangan sharoitda o'tkazish qobiliyati,keyin esa mo'ljallangan holatda qoladi.
- Mexanik aşınma qarshiligi - kontakt moslamasining ma'lum sharoitlarda asosiy va erkin kontaktlarning zanglashiga olib kirmasdan,undan keyin mo'ljallangan holatda qolgan ma'lum miqdordagi operatsiyalarni bajarish qobiliyati.
- Kommutatsiya aşınma qarshiligi - kontakt qurilmasining ma'lum sharoitlarda, kontaktlari bilan belgilangan parametrlarga ega bo'lgan kontaktlarning zanglashiga olib o'tishda ma'lum miqdordagi operatsiyalarni bajarish qobiliyati, shundan keyin mo'ljallangan holatda qoladi.
- Qayta tiklash kuchlanishi - Vaqtinchalik rejimda kommutatsiya moslamasining bir qutbining kontaktlarida kamon o'chgandan so'ng darhol paydo bo'ladigan kuchlanish.
- Kommutatsiya holati diagrammasi - kommutatsiya moslamasining turli xil kommutatsiya pozitsiyalaridagi kontaktlarning holatini va bir o'tish joyidan ikkinchisiga o'tish ketma-ketligini ko'rsatadigan diagramma.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ГОСТ 17703-72. «Аппараты электрические коммутационные. Основные понятия. Термины и определения». — Москва: ИПК Издательство стандартов, 2005. — 12 с.
- ГОСТ Р 50345-99 Аппаратура малогабаритная электрическая. Автоматические выключатели для защиты от сверхтоков бытового и аналогичного назначения