Kokyu

Kokyu (yaponcha: 胡弓 kokyu:) — anʼanaviy yapon uch torli kamonli musiqiy asbobi. Kokyu Yaponiyada paydo boʻlgan, ehtimol u Yevropa rebeki taʼsiri ostida syamisendan paydo boʻlgan. Syamisen va kokyu kombinatsiyasi yapon xalq va kamera musiqasida qoʻllaniladi; kabuki teatrlarida bunraku kokyu qaygʻuli kayfiyatni uygʻotish uchun ishlatiladi.

Tarixi va nomi

Zamonaviy yapon tilida „kokyu“ soʻzini yaponcha: 胡弓 („varvar kamon“, „begona kamon“), kamdan kam (yaponcha: 鼓弓, yaponcha: 小弓) („kichik kamon“) ierogliflari bilan yozish mumkin. Ilgari kokyuni unga oʻxshash xitoycha erhu asbobidan farqlash uchun moʻljallangan „kokyu Yamato“ (yaponcha: 大和胡弓 yamatogokkyu:), „yaponcha kokyu“ (yaponcha: 日本胡弓 nihonkokyu:), syamisen-kokyu (yaponcha: 三味線胡弓) va boshqalar kabi yaponcha kokyu (yaponcha: 和胡弓 vagokkyu:) nomlari boʻlgan.

Kokyuning dastlabki nomi — „raheyka“ (yaponcha: ラヘイカ) — arab rubobi yoki undan kelib chiqqan yevropa rebekining taʼsirini bildiradi. Tashqi koʻrinishidan kokyu tay sosamsayini, koreys xegimi va Ryukyu „kutyosi“ (yaponcha: 提琴 ku:tyo:)ni eslatadi, oxirgi ikkisining oʻrtasidagi oʻxshashlik noaniq boʻlib qolmoqda.

Dastlab kokyu kichikroq oʻlchamdagi dumaloq korpusga ega edi. Kokyu paydo boʻlgandan keyin u aholining quyi qatlamlari orasida ham, kokyu uchun birinchi asarlarni yaratgan koʻzi ojiz musiqachilar gildiyalarida ham mashhur boʻldi. Vaqt oʻtishi bilan kokyu sankyoku kamera musiqasiga kirdi, u yerda syamisen va kotoning uzuq-yuluq notalari orasidagi boʻshliqlarni toʻldirish uchun; bunraku ansambli va dziuta raqs musiqasi, shuningdek tenrikyo dinining marosim musiqasi uchun ishlatilgan.

XVIII-asr oʻrtalarida toʻrt torli kokyu paydo boʻldi (qoʻshimcha tor eng yupqasini takrorlaydi). 1871-yildan keyin syakuxati fleytasini chalishga ruxsat etilganlarga nisbatan cheklovlar yumshatilgan va u kamera musiqasida kokyuni deyarli oʻrnini bosgan boʻlsa-da, baʼzi asarlar, xususan, „Qor“ (yaponcha 雪 yuki) asari kokyu bilan ijro etilishi afzal koʻriladi. Kokyu uchun boshqa mashhur asarlar „Loyxoʻrak qoʻshigʻi“ (yaponcha: 千鳥の曲 tidori no kyoku), „Sakae-dzisi“ (yaponcha: 栄獅子) kamera musiqalari, „Ettyu-ovara-busi“ va „Mugiya-busi“ xalq asarlari atalgan. Kokyu Ovara kadze-no-Bon festivalida ijro etiladi.

XX-asr musiqachilari 1920-yillardan boshlab kokyu bilan tajriba oʻtkazishni boshladilar: Hisao Tanabe reykinni (yaponcha: 玲琴) oʻylab topdi, Seykin Tomiyama cholgʻuning akustik sifatlarini yaxshilash uchun kotoda violonchel kabi teshik ochdi.

Tashqi koʻrinishi

Kokyu syamisendan kichikroq: odatda uning uzunligi taxminan 70 santimetr, kamon uzunligi 95 dan 120 sm gacha. 8 santimetrli shpili, tor ushlagichi boʻsagʻachasining joylashishi va shakli va syamisenning „savari“ ovozi uchun mas’ul boʻlgan oʻziga xos strukturaviy elementning yoʻqligini inobatga olmaganda dizayniga koʻra, kokyu syamisen bilan deyarli bir xil.

Kokyu korpusi oldi tarafdan mushuk terisi, orqa tarafidan esa it terisi bilan qoplangan. Kamon otning soch tolasidan yasaladi.

Kokyu vertikal holda, tizzada yoki (kam hollarda) oʻz oldida ushlab turiladi. Chalinganda korpusi qimirlamaydigan skripka va erxudan farqli oʻlaroq, kokyu boshqa texnikani talab qiladi: kerakli torni tanlash uchun ijrochi butun asbobni oʻz oʻqi atrofida aylantiradi, kamonning harakatlari bir tekislikda amalga oshiriladi; shunga oʻxshash texnika yavan rubobi va tay sosamsayi bilan qoʻllaniladi.

• 

  Kokyu, 19-asr boshlaridagi gravür

• 

  Shamisen, koto va kokyu ansambli

• 

  Geysha kokyu oʻynamoqda, 1904-yil

Adabiyotlar

• David W. Hughes „Kokyū“,. Grove Music Online. Oxford University Press, . 
• 若林 擴 (2007) (ja). 胡弓の話. 60 (知恵の話 nashri). pp. 86. https://www.jpaa.or.jp/activity/publication/patent/patent-library/patent-lib/200705/jpaapatent200705_086-086.pdf. 
• „デジタル大辞泉“ (ja). Сёгакукан. Qaraldi: 7-avgust 2016-yil.

• „音楽用語ダス“ (ja). ヤマハミュージックメディア. Qaraldi: 7-avgust 2016-yil.

• Robert C. Provine, J. Lawrence Witzleben, Yosihiko Tokumaru. East Asia: China, Japan, and Korea (Garland Encyclopedia of World Music). Routledge, . ISBN 978-0824060411.