Kipr — Germaniya munosabatlari
Kipr — Germaniya munosabatlari Kipr va Germaniya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarga ishora qiladi. Germaniya Kiprda Nikosiya shahrida elchixona ochgan. Kipr Germaniyaning Berlin shahridagi elchixonasi orqali Germaniyada taqdim etiladi. Ikkala davlat ham Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Yevropa Ittifoqining toʻliq aʼzolaridir.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Germaniya-Kipr munosabatlari Yevropa Ittifoqidagi eng yaqin munosabatlardan biri hisoblanadi. Germaniya Federativ Respublikasi yosh Kipr Respublikasi bilan 1960-yil 20-avgustda diplomatik aloqalar oʻrnatgan beshinchi davlat bo‘ldi. Kipr 1960-yil 16-avgustda mustaqillikka erishgan. 2004-yil 1-mayda Kiprning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishi ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarga yangi tus berdi[1][2]. Barqaror va yaqin diplomatik munosabatlar oʻrnatish ikki davlatning dastlabki maqsadi edi. Bu maqsad asosan bir qator tadbirlar va Nikosiya va Bonndagi tegishli missiyalarning vazifasi orqali amalga oshirildi. Ikki tomonlama bitimlar imzolangan va Makudarios va Kuchukning Bonnda amalga oshirgan tashriflari davrning diqqatga sazovor xabarlari boʻldi. Germaniya munosabatlarning rivojlanishidan qoniqish hosil qildi, garchi bir vaqtning oʻzida „Sharq“ taʼsirining Kiprga taʼsiridan xavotirda edi[3].
Siyosiy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kipr Respublikasi va Germaniya oʻrtasida hukumat darajasida yaqin va ishonchli hamkorlik mavjud. Federal tashqi ishlar vaziri Guido Vestervelle 2010-yil 22- va 23-iyul kunlari Kiprga tashrif buyurdi va Federal kansler Angela Merkel ham 2011-yil 11-yanvarda Nikosiyaga tashrif buyurgan. Suhbat chogʻida ikki Kipr jamiyati oʻrtasida orolning birlashishi va Turkiyaning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilish jarayoni bilan bogʻliq davom etayotgan muzokaralardagi oʻzgarishlar muhokama qilindi. Parlament darajasida ham qizgʻin almashinuvlar mavjud. 2011-yil oktabr oyida Germaniya Bundestagining Germaniya-Kipr parlamenti do‘stlik guruhi Kiprga tashrif buyurdi va Germaniya Bundestagining Yevropa Ittifoqi ishlari bo‘yicha qo‘mitasi 2012-yil iyul oyi boshida Kiprning Yevropa Ittifoqiga raisligi boshida bu mamlakatga tashrif buyurdi[4].
Iqtisodiy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kipr mustaqillikka erishganidan koʻp oʻtmay, 1961-yilda ikki davlat oʻrtasida savdo-iqtisodiy shartnoma, keyin havo transporti shartnomasi (1967), ikki tomonlama soliqqa tortish toʻgʻrisidagi bitim (1974) va transchegaraviy yoʻlovchi va yuk tashish toʻgʻrisidagi bitim (1980) tuzildi. Ushbu kelishuvlarning asosiy qismi 1987-yilda Yevropa Ittifoqi qonuniga aylandi. Kipr 2004-yil 1-mayda Yevropa Ittifoqiga qoʻshilganidan beri, endi bu qonunlar Kiprda ham amal qiladi. Ikki tomonlama soliqqa tortish boʻyicha kelishuv 2011-yil 18-fevralda Nikosiyada imzolangan. Hozirda axborot xavfsizligi bo‘yicha ikki tomonlama kelishuv bo‘yicha muzokaralar olib borilmoqda.
2011-yilda Germaniya tashqi savdo statistikasi Germaniya foydasiga 502,5 million yevro eksport profitsiti qayd etdi, Germaniyaning Kiprga eksporti 742,2 million yevro va Germaniyaning Kiprdan importi 239,7 million yevroni tashkil etdi. Germaniya Kiprning Gretsiya va Italiyadan keyin uchinchi yirik mahsulot yetkazib beruvchisi va Kipr eksporti boʻyicha ikkinchi eng muhim yoʻnalish (Gretsiyadan keyin) boʻlib, umumiy eksportning 9 foizini egallaydi. Kipr uchun muhim sektor boʻlgan sayyohlik sanoatida Germaniya 2010-yilda 139 000 tashrif buyuruvchi bilan Buyuk Britaniya (taxminan 1 million tashrif buyuruvchi) va Rossiyadan (223 000) keyin uchinchi oʻrinni egalladi. Ayniqsa, Kipr va Germaniya oʻrtasida yuk tashish sohasida yaqin hamkorlik mavjud. Koʻpgina nemis yuk tashish kompaniyalari va yuk tashishni boshqarish korxonalari Kiprning Limassol shahrida joylashgan. Kipr Yuk tashish assotsiatsiyasining yillik umumiy yigʻilishida taqdim etilgan raqamlarga koʻra, yuk tashish sektori mamlakat yalpi ichki mahsulotining 7-8 foizini tashkil qiladi. Kipr dunyodagi eng katta oʻnta flotga ega va jami 2400 ga yaqin kemalar Kipr Yuk tashish Palatasining (CSC) aʼzo kompaniyalariga tegishli yoki boshqariladi. Ayni paytda kemasozlik sanoati quruqlikda 4500 ish oʻrni bilan taʼminlaydi va 55 000 ga yaqin dengizchini ish bilan taʼminlaygan[5].
Madaniy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Germaniya va Kipr oʻrtasidagi madaniy aloqalarning poydevori Nikosiyadagi Gyote instituti boʻlib, oʻn yildan ortiq vaqt davomida yopiq turgandan keyin 2011-yil iyul oyida qayta ochilgan. Har bir jamoa uchun madaniy birlashma mavjud (janubda nemis-kipr madaniyat uyushmasi va shimolda nemis-turk Kipr madaniyat uyushmasi). Ikkalasi ham Gyote instituti va Germaniya elchixonasi bilan yaqin hamkorlik qiladi. Keyingi nemis-kipr guruhlari (nemis oʻqituvchilari va bitiruvchilar uyushmalari) orolda nemis madaniy takliflariga hissa qoʻshadilar. Kipr Respublikasi bilan madaniy shartnoma 1971-yilda tuzilgan.
Nemis tili chet tili sifatida Kipr yunonlari orasida orolning shimolidagiga qaraganda kamroq mashhur. Kipr maktablarida taqdim etilayotgan xorijiy tillar diapazoni hozirda o‘quv dasturlarini isloh qilish doirasida qayta ko‘rib chiqilmoqda. Majburiy chet tili sifatida ingliz tili va yarim majburiy chet tili sifatida fransuz tilidan so‘ng, boshqa (Yevropa) chet tillari qatori nemis tilini ham gimnaziya bosqichidan yuqori ixtiyoriy fan sifatida taqdim etish rejalashtirilmoqda. Nemis assotsiatsiyasining Kipr oʻqituvchilari (www.zdv-online.org) ushbu loyihani har tomonlama qoʻllab-quvvatlamoqda.
Orolning Shimoliy Kiprida nemis tili boshqa 12 til qatori ikkinchi chet tili sifatida tanlanishi mumkin. Biroq, nemis tiliga chet tili sifatida qiziqish u yerda pasayib ketgan, chunki o‘quvchilar chet tillarini boshqa fanlar foydasiga tashlab ketishlari mumkin.
Nemis tiliga qiziqish tobora ortib bormoqda, buni Gyote instituti va xususiy til maktablariga qabul raqamlari tasdiqlaydi. Germaniyaning oʻqish uchun joy sifatida jozibadorligi (oʻqish uchun past toʻlovlari, yuqori sifatli taʼlim va yaxshi martaba imkoniyatlari) kiprlik talabalar, olimlar va akademiklarning eʼtiborini tobora koʻproq jalb qilmoqda. Masalan, 2011-yilda Maks Plank jamiyati va Kipr instituti oʻzaro kelishuv memorandumini imzoladilar, u boshqa narsalar qatori ilmiy hamkorlikni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Ikki jamoadan koʻplab kiprliklar Germaniyada, koʻpincha Germaniya Akademik almashinuv xizmati (DAAD), Aleksandr fon Gumboldt jamgʻarmasi va boshqa fondlarning stipendiyalari bilan oʻqishgan. 1997-yil may oyida Myunster universitetida fanlararo Kipr tadqiqotlari markazi tashkil etilgan va DAAD akademik oʻqituvchilari 2003-yil qish semestridan beri Kipr universitetida ishlamoqda. Orolning shimoliy va janubidagi boshqa oliy taʼlim muassasalarida qoʻshimcha nemis oʻqituvchilari mavjud akademik aloqalarni faollashtirish, yangilarini mustahkamlash va Germaniyada oʻqishga qiziqish uygʻotishda yordam bermoqda.
Kipr Respublikasi ham nemis talabalari uchun o‘qishni oʻqishni yaxshilashga harakat qilmoqda. Mamlakatning davlat universitetlari (Nikosiyadagi Kipr universiteti va Limassoldagi Kipr texnologiya universiteti) bilan bir qatorda bir qator xususiy oliy taʼlim muassasalari ham Germaniya va Yevropa hamkor universitetlari bilan almashinuv dasturlarida ishtirok etadi.
2004-yilda universitet darajalarini oʻzaro tan olish toʻgʻrisidagi shartnoma (ekvivalentlik shartnomasi) imzolandi. Bu kiprlik va nemis talabalarining nemis va kipr universitetlariga qabul qilinishini hamda tegishli hamkor davlatdagi ushbu muassasalarda olingan universitet darajalarining keyinchalik tan olinishini osonlashtirish uchun moʻljallangan[6].
Elchixonalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kipr elchixonasi Germaniyaning Berlin shahrida joylashgan. Germaniya elchixonasi Kiprning Nikosiya shahrida joylashgan.
Diplomatiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Federal Foreign Office. „Cyprus German relations“. Diplomatic relations between Germany and Cyprus (2012-yil 6-iyun). Qaraldi: 2012-yil 6-iyun.
- ↑ „Why Germany Conquered Cyprus“. Watch Jerusalem. 2019-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 15-noyabr.
- ↑ „Timeline of Cyprus-German Relations, 1960 to 1968“. 2019-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-sentyabr.
- ↑ Antonis Sammoutis. „History of Cyprus-German relations“. University of Malta. 2015-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-sentyabr.
- ↑ Deutsche Botschaft. „History of Cyprus-German economic relations“. German embassy. 2013-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Education statistics“. European commission Eurostat. Eurostat (2011-yil iyul). 2011-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.