Kichik qon aylanishi
O'pka qon aylanishi yoki kichik qon aylanishi qon aylanish tizimining bir qismi bo'lib, u kisloroddan mahrum qonni olib yurakdan o'pkaga va u yerdan esa kislorodli qonni olib yurakka qaytaradi. Yurakning o'ng qorinchasidan chiqayotgan iflos qonning o'pka arteriyasini kuzatib, o'pkaga borishi hamda uning o'pkada tozalanishi natijasida yurakning chap atriumiga quyilishi o'pkadagi qon aylanishi hisoblanadi.
Kichik qon aylanishi o'ng qorinchada boshlanadi hamda o'ng qorinchadan iflos qon o'pka arteriyasiga o'tadi. Keyin o'pka arteriyasidagi iflos qon o'pkaga boradi. O'pkada tozalanib keyin o'pka tomirlariga boradi. O'pkaning asosiy venasidan toza qon chap atriumga o'tadi.
Buning aksi esa tizimli qon aylanishi hisoblanib, u qon aylanishining boshqa asosiy qismini tashkil qiladi, shunda kislorodli qon yurakdan tananing turli qismlariga o'tkaziladi va undan kislorod yetishmayotgan yurakka qaytariladi.
Aylanish jarayoni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tanadan ustki kava va pastki kava orqali o'ng atriumga keladigan qon uning tagidagi o'ng qorinchaga o'tadi. O'ng qorincha bu qonni o'pka trunkasi orqali o'pkaga haydaydi. Oʻpkada kislorod bilan boyitilgan kislorodli o'pka orqali chap atriumga yana qaytadi. O'pka qon aylanishida kislorodsiz qon yurakni o'pka arteriyalari orqali tark etadi va o'pkaga olib boradi. Bu yerda kislorodli qon o'pka tomirlari orqali yurakka (ya'ni orqaga) olib boradi. Qon yurakning o'ng qorinchasini tark etganda, o'pka orqali aylanib, chap atrium orqali yurakka kiradi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
O'pkada qon aylanishini birinchi marta Ibn Nefis kashf etgan. 1242-yilda "Avitsenna qonunida anatomiyaga sharh" asarida u haqida tushuntirilgan, shuning uchun Ibn Nefis qon aylanish fiziologiyasining otasi hisoblanadi.[1] Garchi kashfiyot keyinchalik 1553-yilda Maykl Servetning asarida " Christianismi Restitutio " nashr etilgan bo'lsa-da, bu asar mashhur bo'lmadi va u ilohiyot kitobi bo'lganligi sababli deyarli keng tarqalmadi. Darhaqiqat, o'pka qon aylanishi keyinchalik 1616-yilga kelib Uilyam Xarvi tomonidan qayta kashf etilgan va u faqat shu sanadan keyingina keng miqyosda tarqalgan.
O'pka qon aylanishi kasalliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- O'pka yuqori qon bosimi
- O'pka qopqog'i stenozi.[2]
- O'pka qopqog'i etishmovchiligi
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Chairman's Reflections (2004), "Traditional Medicine Among Gulf Arabs, Part II: Blood-letting", Heart Views 5 (2), p. 74-85 [80].
- ↑ „Kalp Kapak Hastalıkları Nelerdir?“ (Türkçe). agudaba (31 temmuz 2020). 9 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30 temmuz 2020.