Kichik qon aylanish doirasi
Oʻpka qon aylanishi yoki kichik qon aylanishi qon aylanish tizimining bir qismi boʻlib, u kisloroddan mahrum qonni olib yurakdan oʻpkaga va u yerdan esa kislorodli qonni olib yurakka qaytaradi. Yurakning oʻng qorinchasidan chiqayotgan iflos qonning oʻpka arteriyasini kuzatib, oʻpkaga borishi hamda uning oʻpkada tozalanishi natijasida yurakning chap atriumiga quyilishi oʻpkadagi qon aylanishi hisoblanadi.
Kichik qon aylanishi oʻng qorinchada boshlanadi hamda oʻng qorinchadan iflos qon oʻpka arteriyasiga oʻtadi. Keyin oʻpka arteriyasidagi iflos qon oʻpkaga boradi. Oʻpkada tozalanib keyin oʻpka tomirlariga boradi. Oʻpkaning asosiy venasidan toza qon chap atriumga oʻtadi.
Buning aksi esa tizimli qon aylanishi hisoblanib, u qon aylanishining boshqa asosiy qismini tashkil qiladi, shunda kislorodli qon yurakdan tananing turli qismlariga oʻtkaziladi va undan kislorod yetishmayotgan yurakka qaytariladi.
Aylanish jarayoni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tanadan ustki kava va pastki kava orqali oʻng atriumga keladigan qon uning tagidagi oʻng qorinchaga oʻtadi. Oʻng qorincha bu qonni oʻpka trunkasi orqali oʻpkaga haydaydi. Oʻpkada kislorod bilan boyitilgan kislorodli oʻpka orqali chap atriumga yana qaytadi. Oʻpka qon aylanishida kislorodsiz qon yurakni oʻpka arteriyalari orqali tark etadi va oʻpkaga olib boradi. Bu yerda kislorodli qon oʻpka tomirlari orqali yurakka (yaʼni orqaga) olib boradi. Qon yurakning oʻng qorinchasini tark etganda, oʻpka orqali aylanib, chap atrium orqali yurakka kiradi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻpkada qon aylanishini birinchi marta Ibn Nefis kashf etgan. 1242-yilda „Avitsenna qonunida anatomiyaga sharh“ asarida u haqida tushuntirilgan, shuning uchun Ibn Nefis qon aylanish fiziologiyasining otasi hisoblanadi.[1] Garchi kashfiyot keyinchalik 1553-yilda Maykl Servetning asarida " Christianismi Restitutio " nashr etilgan boʻlsa-da, bu asar mashhur boʻlmadi va u ilohiyot kitobi boʻlganligi sababli deyarli keng tarqalmadi. Darhaqiqat, oʻpka qon aylanishi keyinchalik 1616-yilga kelib Uilyam Xarvi tomonidan qayta kashf etilgan va u faqat shu sanadan keyingina keng miqyosda tarqalgan.
Oʻpka qon aylanishi kasalliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Oʻpka yuqori qon bosimi
- Oʻpka qopqogʻi stenozi.[2]
- Oʻpka qopqogʻi yetishmovchiligi
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Chairmanʼs Reflections (2004), „Traditional Medicine Among Gulf Arabs, Part II: Blood-letting“, Heart Views 5 (2), p. 74-85 [80].
- ↑ „Kalp Kapak Hastalıkları Nelerdir?“ (Türkçe). agudaba (31 temmuz 2020). 9 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 temmuz 2020.