Kanga-Qal’a

Kanga-Qal’a (turkm. Ganga gala) – Turkmanistonning qadimiy davriga oid shahar (qal’a), mamlakatning Toshhovuz viloyatidagi Amudaryodagi Sariqamish deltasining qadimiy boʻgʻozlaridan birida joylashgan. Bu qal’a qadimgi Xorazmning bir qismi hisoblanadi.

Hududi

Kanga qal’asi Amudaryoning eski qurigan oʻzanlari yonida joylashgan boʻlib, Kangagʻir tepaligining sharqiy tizmasi bilan chegaradosh. Qal’aning joylashuvi shimoli-sharqqa qarab choʻzilgan va shimoliy-gʻarbiy, shimol va sharqdan tik yon bagʻirlari bilan chegaralangan baland tizma hosil qiluvchi togʻlikning yonbagʻrida joylashgan. Hududining kengligi 300 m dan oshadi. Qal’aning shimoliy yon bagʻrida Sariqamish koʻlidan hosil boʻlgan qirgʻoq tizmalari bor. Sharqdan va janubiy-sharqdan uning qiyalik etagida 4-5 m balandlikdagi tik qiyalik bilan chegaralangan past qirlar joylashgan.

Tavsifi

Qal’a 1952-yilda Xorazm arxeologik-etnografik ekspeditsiyasi tomonidan topilgan. Bu Kangʻagʻir tepaligining janubi-gʻarbiy yon bagʻrida joylashgan kuchli eroziyaga uchragan qal’a edi. Tashqi tomondan, yodgorlik juda shikastlangan koʻringan, ammo qazishmalar jarayoni shuni koʻrsatdiki, ichki tuzilmasi mukammal saqlanib qolingan.

Aholi punkti toʻrtburchakga yaqin shaklga ega boʻlgan; uning taxminiy maydoni 200x233 m boʻlib, u xorazm namunasidagi (40x40x10 sm) loy gʻishtdan mustahkam devor bilan oʻralgan, toʻgʻri burchakli minoralar (har bir tomondan uchtadan) boʻlgan. Qal’aning mudofaa tizimidagi muhim elementlardan biri shimoli-gʻarbiy devor yaqinida yaqqol koʻrinib turadigan ariq boʻlgan.

Qal’aning shimoli-gʻarbiy devori markazida joylashgan minorani qazish ishlari shuni koʻrsatdiki, uning devorlarida har tomondan uchtadan teshiklar joylashgan, oʻrta teshik tik turgan holda otish uchun moʻljallangan. Minoradan ichki koridorga (kengligi 3,1 m) ichkariga oʻtish joyiga olib boriladigan yoʻlak boʻlgan.