Kontent qismiga oʻtish

Kalit usuli

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

"Kalit" usuli (shuningdek, sinxron usul sifatida ham tanilgan) — insonning psixofiziologik oʻzini boshqarishda stress energiyasidan foydalanish va ularning muammolarini hal qilish usuli. 1980-yillarning boshlarida sovet va rus olimi, tibbiyot fanlari nomzodi, Dogʻiston Respublikasida xizmat koʻrsatgan shifokor, psixiatr Xasai Magomedovich Aliyev tomonidan Yu. A. Gagarin nomidagi kosmonavtlarni tayyorlash markazida yaratilgan[1].

Usulning mohiyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usulning mohiyati vaziyatni boshqarish koʻnikmalarini egallashdan iborat[2].U psixologik va fiziologik oʻzini oʻzi boshqarishning mavjud usullarini va neyropsikologik stressni bartaraf etishga qaratilgan umumiy insoniy hissiy harakatlarini tahlil qilishga asoslanadi. U miya faoliyatining modeli va asosiy usullarini oʻzida jamlab, miyaning naqshini va asosiy funksiyalarini oʻz ichiga oladi. Asosiy yondashuv-hayoliy harakatlarni refleksli bajarishda gʻoyaviy-refleks prinsipi asosida bajariladigan mashqlar majmuasidir[3].Barcha mashqlar minimal harakat bilan individual va qulay harakatni izlashda farqlanadi. „Ustuvor tanlash“ tamoyili boʻyicha bunday qidiruv buzilishlarning hayajonlanishi bilan birgalikda harakat chastotasini joriy holat bilan sinxronlashtirishni taʼminlaydi[2]. Bu stressning oʻz-oʻzidan kamayishiga va miyaning ishlash naqshida neytral holatning paydo boʻlishiga olib keladi, bunga alohida eʼtibor beriladi.

Neytral holatda organizm birinchi navbatda stress va charchoq bilan bogʻliq kamchiliklarni qoplaydi, natijada tiklanish jarayoni faollashadi[2]. Mobilizatsiya, ichki muvozanat, dam olish, meditatsiya va jangovar trans holatiga erishish uchun u ongli ravishda holatni ixtiyoriy ravishda oʻzgartirish holatini oʻrgatadi [4]. U psixosomatik kasalliklar, qoʻrquv va mustaqillikni davolashda, psixoterapiyada qoʻllaniladi[5]. U stressli vaziyatlarda xayoliy, orzu qilingan xatti-harakatlar yordamida stressga chidamlilikni oldindan qayta ishlaydi. Stressga qarshi mashgʻulotlar, stress uchun maxsus modellashtirilgan, noqulay sharoitlarda ataylab amalga oshiriladi, bu mahoratning barqarorligini va uni real vaziyatlarda tiklash imkoniyatini taʼminlaydi[6]. Neytral holatda sportchilar kerakli harakatlarni aqliy ravishda bajarishlari mumkin. Bundan tashqari, u har qanday ijod turi[3], ijodiy yechimlarni izlash, har qanday trening va barcha mumkin boʻlgan koʻnikmalarni oʻrgatish uchun idealdir][7].

Usul ruhiy jihatdan sogʻlom odamlar uchun hech qanday kontrendikatsiyaga ega emas. Boshqa hollarda, u shifokor nazorati ostida oʻzlashtirilishi mumkin.

Ilova

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1981-1983-yillarda Yu. A.Gagarin nomidagi Kosmonavtlarni tayyorlash markazida yosh psixiatr Xasai Aliyev ideomotor harakatlar yordamida kosmonavtlarning quruqlik sharoitida vaznsizligini modellashtirish, stress va ortiqcha yuklarni oʻzlashtirish usulini ishlab chiqdi[8].

Keyinchalik bu usul korxonalarda inson omilining taʼsirini kamaytirish va xodimlarning sogʻligini himoya qilish uchun joriy etildi. Ushbu xodimlar 1983-1986-yillarda SSSR MEP ''POSistor'' ishlab chiqarish birlashmasi mikromontaj zavodining operatorlari va 1990-1998-yillarda ''Dagenergo'' korxonasining energiya dispetcherlari boʻlgan[9].

1987-yilda SSSR Sogʻliqni saqlash vazirligi ishda stress va charchoqni kamaytirish, oʻrganish va mashq qilish jarayonini optimallashtirish, ruhiy kasalliklar va psixosomatik kasalliklarning oldini olish va tuzatish usulini taklif qildi. Usul hali ham bu yoʻnalishda ishlab chiqilmoqda[10][11][12][13].

Rospatent „Charchoqni kamaytirish usuli“ innovatsiyasini 1785711-raqami bilan roʻyxatdan oʻtkazdi va 1995-yilda „Psixologik va fiziologik oʻz-oʻzini tartibga solish usuli va ragʻbatlantirish moslamasi“ ni 2041721-raqami bilan roʻyxatdan oʻtkazdi[14].


  • Aliev X. M. Oʻzingiz uchun kalit: Oʻz-oʻzini tartibga solish boʻyicha tadqiqotlar. – M.: Yosh gvardiya, 1990-yil.
  • Israpilova K. Doktor Xasayaning kaliti. – Maxachqal’a: Dogʻiston kitob nashriyoti, 1991-yil. ISBN IB 2653
  • Aliev X. M. Stressga qarshi noyob foyda. – Maxachqal’a, 1994-yil.
  • Aliev X. M. Stressdan himoya qiling. Zamonaviy sharoitda oʻzingizni qanday saqlash va sotish. – M.: Martin, 1996-yil.
  • Aliev X. M. Muvaffaqiyat uchun qayerdan kuch olish kerak. Psixofiziologik oʻzini oʻzi boshqarish tizimi „Kalit“. – SPb: Techinvest, 1998-yil.
  • Aliev X. M. Psixologlar, kasbiy maslahatchilar va ijtimoiy ishchilar uchun stressga qarshi trening. – SPb: Techinvest, 1998-yil.
  • Aliev X. M. Usul Stressga qarshi kurashning kaliti. – Rostov-na-Donu: Feniks, 2003-yil.
  • Aliev X. M. Uning yuzi yoki baxt formulasi. – M.: Olma Press, 2004-yil
  • Aliev X. M. Oʻzingiz uchun kalit. Yashirin xususiyatlarni ochish. – M.: Veche, 2008-yil.
  • Aliev X. M. „Kalit“ usuli. Imkoniyatlaringizni blokdan chiqaring. Oʻzingizni anglang. – Sankt-Peterburg: Pyotr, 2009-yil.
  • Aliev X. M. „Kalit“ usuli. Dunyongizni oching! Ichki zaxiralarni qoʻshing. – Sankt-Peterburg: Pyotr, 2011-yil.
  • Aliev X. M. Stressni kamaytirish. – M.: Exmo, 2011-yil. ISBN 978-5-699-49077-6
  • Dr. Aliev, Hasai. Sinxrom usuli. Ichki erkinlik, stressga chidamlilik va ijodkorlikning yangi choʻqqilari uchun kalit. – Bloomington AQSh: AuthorHouse Publishing, 2011-yil. – B. 204 b. – ISBN 978-1456779115.
  • Aliev, Hasai. Soi cl (Texte imprimé : „la clé“ usuli stress va stress omillariga buzilmaydigan muammolarga erishishga imkon beradi / Hasaï Aliev; Jan-Pol Tuzening fransuzcha versiyasi ; Silvi Templeur tomonidan rus tiliga tarjimasi). – Parij: Economica-Anthropos, 2009. – 172 p. – ISBN 978-2-7178-5728-3.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Корпачева Е.. Система саморегуляции "Синхрометод Ключ" Хасая Магомедовича Алиева. Екатеринбург: Издательские решения, 2018 — 9 bet. ISBN 978-5-44-932653-9. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 „Журавлев Д. В. Психологическая регуляция и оптимизация функциональных состояний спортсмена. – Москва, 2009.“. 2018-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.
  3. ↑ 3,0 3,1 Михайлов Н. Г. „Психологическое сопровождение образовательного пространства системы физического воспитания подрастающего поколения“. Журнал «Спортивный психолог» (2013-yil 1-yanvar). 2018-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-fevral.
  4. ↑ Philipp Kutz. „SURE-Studie. Ein neues Entspannungsverfahren zum Abbau von Stress im Rettungsdienst. Dissertation“ (de). Publikatiosserver der Universität Regensburg (2010-yil 22-mart). 2016-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-avgust.
  5. ↑ „Кутбиддинова Р. А. Инструменты практикующего психолога в работе с психосоматическими проблемами // Современные проблемы науки, технологий, инновационной деятельности. Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической конференции. г. Белгород 31 авг. 2017 г.. — Белгород: ООО «Эпицентр», 2017. — Т. 2. — С. 114—118.“ (deadlink). 2018-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-avgust.
  6. ↑ Вера Михалева. „Выключи стресс. Хасай Алиев.“ (ru) (deadlink). VIP-Premier. 2018-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-avgust.
  7. ↑ „Инновационные технологии - транспорту и промышленности: труды 45-й Международной научно-практической конференции ученых транспортных вузов, инженерных работников и представителей академической науки. Т. 6“ (ru). 2018-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-avgust.
  8. ↑ Валерий Володченко. „Не дать стрессу править миром“ (ru). Медицинская газета (2008-yil 30-iyun). 2018-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-iyul.
  9. ↑ Г. Ф. Бейбутова. „Космические технологии – под силу каждому“ (ru) (deadlink). Дагэнерго (2004-yil 24-mart). 2006-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-iyul.
  10. ↑ „Иванов В. И., Красноштанова Н. Н., Красноштанов А. А. К вопросу о преодолении дезадаптивных психических состояний у курсантов военных вузов. – Психопедагогика в правоохранительных органах, 2003.“. 2018-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.
  11. ↑ „Белоусова Т. Е., Суббота В. В. Психосоматический подход к диагностике и лечению пациентов с вертеброгенной цервикалгией. – Современные технологии в медицине, 2009.“. 2018-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.
  12. ↑ Шарипова М. М. Психорефлексотерапия с использованием метода «ключ». Рефлексотерапия 2002; 2: с. 44—46.
  13. ↑ „Агасаров Л. Г., Бобровницкий И. П., Фролков Ф. К., Радзиевский С. А., Василенко А. М., Бокова И. А., Кузьмина И. В. Срез научных исследований, посвященных рефлексотерапии и традиционной медицине. – Вестник новых медицинских технологий. Электронное издание, 2014.“. 2018-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.
  14. ↑ „Патент 2041721 РФ“. 2017-yil 7-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-yanvar. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalit_usuli&oldid=4486485" dan olindi