Jazoir — Tunis munosabatlari
 | |
 Jazoir |
 Tunis |
Jazoir — Tunis munosabatlari Jazoir va Tunis oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlar sanaladi. Davlatlar oʻrtasidagi davlat chegarasining uzunligi 1034 kmni tashkil etadi[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tunis mamlakati 1956-yilda mustaqillik eʼlon qilingandan soʻng, mavjud Jazoir—Tunis chegarasini oʻz foydasiga qayta koʻrib chiqishni talab qila boshladi. Tunis diplomatiyasi birinchi marta bu masalani 1959-yil boshida Fransiya hukumati oldiga rasman koʻtarib, 25 ming kvadrat km metrga yaqin hududga daʼvo qildi. 1961-yilda Jazoir Respublikasining muvaqqat hukumati bilan Jazoir mustaqillikka erishgandan keyin chegaralar masalasiga qaytish haqida kelishuvga erishildi.
1963-yil fevral oyida Tunis, Marokash va Jazoir tashqi ishlar vazirlarining Rabotda boʻlib oʻtgan yigʻilishida tunislik diplomatlar jazoirliklar bilan munozarali hududiy masalalarni muhokama qilishga harakat qilishdi, ammo Jazoir mamlakati tomoni urush paytida muvaqqat hukumat bergan vaʼdalar bajarilmaganini aytib oʻtdi.
1963-yil noyabr oyida ikki tomonlama munosabatlarning umumiy masalalari boʻyicha Jazoir—Tunis muzokaralari chogʻida Tunis delegatsiyasi bahsli hududlarda tabiiy resurslardan (neft va gaz) birgalikda foydalanish yoʻli bilan chegara mojarosini hal etish borasida oʻz takliflarini kiritdi.
1967-yil yanvar oyida Jazoir—Tunis chegarasining bahsli qismida chegara hodisasi yuz berdi. Muomkoni hal qilish uchun Jazoir—Tunis aralash komissiyasi tuzilib, Jazoir—Tunis chegarasining janubiy qismini demarkatsiya qilish boʻyicha ishlarni olib borishga qaror qildi. 1968-yil 16-aprelda komissiya ishi natijasida Jazoir—Tunis chegarasining butun yoʻnalishini belgilash toʻgʻrisida bitim imzolandi.
1970-yillarda Jazoir—Tunis oʻrtasidagi munosabatlar siyosiy rejimning muxoliflariga boshpana berishda oʻzaro ayblovlar tufayli murakkablashdi. 1980-yillarda Jazoirda jamiyat hayotining siyosiy va iqtisodiy erkinlashuvi yuz berdi, bu mamlakatlarni bir-biriga yaqinlashtirdi va ular oʻrtasidagi munosabatlar yaxshilandi. Jazoirning tashqi siyosiy yoʻnalishi mintaqaviy muammolarga, Shimoliy Afrikada Magʻrib davlatini yaratishga harakatlar boʻldi. 1983-yilda Jazoir—Tunis birodarlik va kelishuv shartnomasini imzoladilar, integratsiya jarayonidagi yana bir qadam boʻlgan. Shartnomaga koʻra davlatlar suverenitet va hududiy yaxlitlikni hurmat qilish, qo‘zg‘olonchilar harakatlarini qo‘llab-quvvatlamaslik va diplomatik nizolarni hal qilish uchun kuch ishlatmaslik majburiyatini joriy qildi.
Tunis — Jazoir bilan mustahkam diplomatik aloqalar oʻrnatishga harakat qildi, shu jumladan qoʻshni Liviya bilan muammolar tufayli. 1970-yillarda Tunis Jazoirga yanada yaqinlashish uchun Sahroi Kabir Arab Demokratik Respublikasining mustaqillik intilishlarini qoʻllab-quvvatladi. Mamlakatlar yaqin iqtisodiy hamkorlik bilan bogʻlangan: Jazoirdan Tunis orqali Italiyaga energiya yetkazib beradigan transmilliy quvur mavjud.
1993-yilda Tunis—Jazoir uzoq vaqtdan beri davom etayotgan chegara mojarosini hal qilib, Italiyaga tabiiy gaz yetkazib berish uchun ikki davlat orqali gaz quvurini qurishda ishtirok etdi. 2002-yilda Tunis—Jazoir bilan ikki davlat oʻrtasidagi dengiz chegarasini demarkatsiya qilish toʻgʻrisida shartnoma imzoladi[2]. 2011-yilda Tunisda inqilob sodir boʻldi, Uygʻonish partiyasidan moʻtadil islomchilar hokimiyatga kelishdi. Jazoir—Tunisda hokimiyatni zoʻrlik bilan egallab olishga salbiy munosabatda boʻldi, mamlakatlar oʻrtasidagi chegarada harbiy xizmatchilar tomonidan qurol ishlatish bilan bogʻliq bir necha voqealar sodir boʻldi[3]. 2015-yil 9-fevral kuni Beji Kaid Essebsi hamkasbi Abdel Aziz Buteflikaning taklifiga binoan ikki kunlik rasmiy tashrif bilan Jazoirga tashrif buyurdi. Ikki davlat rahbarlari avval erishilgan kelishuvlarni hurmat qilish va ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishga intilish haqida kelishib oldilar[4].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „The World Factbook — Central Intelligence Agency“. 2007-yil 12-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-oktyabr.
- ↑ „Tunisia - Foreign Relations“. 2017-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-oktyabr.
- ↑ „Tunisie – Chaâmbi : Hizb Ettahrir accuse l’Algérie et le gouvernement tunisien“. tunisienumerique.com (2013-yil 9-may). 2017-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-oktyabr.
- ↑ „Tunisian president Beji Caid Essebsi on a state visit to Algeria | The North Africa Post“. 2017-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 28-oktyabr.