Jagala konslageri
Jagala (estoncha: Jägala) — Tallindan 30 kilometr uzoqlikda, Jagala qishlogʻi yaqinidagi Estoniya armiyasining sobiq artilleriya poligonida joylashgan kontslager. Lager 1942-yil avgustdan 1943-yil sentyabrgacha Estoniya xavfsizlik politsiyasi va SD nazorati ostida mavjud edi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rasmiy ravishda, Jagala "majburiy oʻrmonchilik va dala ishlari uchun qat‘iy rejimli mehnat lagerlari edi. Lagerda Litva, Chexoslovakiya, Germaniya va Polsha kabi boshqa mamlakatlardan Estoniyaga surgun qilingan yahudiylar yashagan[1]. Ishga yaroqsiz boʻlgan 3000 ga yaqin yahudiylar Raasiku temir yoʻl stansiyasiga yetib kelishgandan soʻng, stantsiyadan olib ketilgan va Kalevi-Liiva da otib tashlangan.
Lagerda hech qachon 200 dan ortiq mahbus boʻlmagan va ularning umr koʻrish muddati atigi bir necha oy edi. 1942-yil noyabr oyida lagerda 53 erkak va 150 ayol saqlanishi haqida xabar berildi. Oxir-oqibat, mahbuslarning aksariyati 1942-yil dekabr oyidan boshlab, qolganlari iyun va iyul oylarida Tallin markaziy qamoqxonasiga oʻtkazildi. 1943-yil sentyabriga kelib, lager yopildi va qolgan mahbuslarning aksariyati otib tashlandi.
Jagala konslagerida halok boʻlganlar sonining hisob-kitoblari turlicha. Sovet tergovchilari Jagala va Kalevi-Liivada birgalikda 2000 dan 3000 gacha odam oʻldirilgan degan xulosaga kelishdi, ammo hukmda 5000 kishi qayd etilgan (1944-yilda Favqulodda Davlat komissiyasi tomonidan aniqlangan)[2].
Insoniyatga qarshi jinoyatlarni tergov qilish bo‘yicha Estoniya xalqaro komissiyasi 1941—1944-yillarda hozirgi Estoniya hududida jami 8500 ga yaqin yahudiy o‘ldirilgan degan xulosaga keldi.
Aleksandr Laak Kanadaga koʻchib ketgan va u yerda 1960-yil 6-sentyabrda Vinnipegdagi garajida osilgan holda topildi.
Isroillik jurnalist Maykl Elkinsning fikricha, yahudiy tashkiloti yoki Mossad Laakni oʻz joniga qasd qilishga majburlagan yoki uni oʻldirgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Weiss-Wendt, Anton. Murder Without Hatred: Estonians and the Holocaust (Religion, Theology, and the Holocaust)., 2009. ISBN 978-0-8156-3228-3.
- ↑ „"Juudid pidasid Kalevi-Liiva koonduslaagri komandandi üle omakohut".“. Eesti Ekspress. (28 июля 2008). 2012-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.