Isroil — Janubiy Koreya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Isroil — Janubiy Koreya munosabatlari

Isroil
Janubiy Koreya

Isroil — Janubiy Koreya munosabatlari Isroil va Janubiy Koreya oʻrtasidagi diplomatik, savdo va madaniy aloqalardir. Janubiy Koreya Isroil bilan 1948-yildan aloqalarni davom ettirib kelmoqda va 1962-yilda ikkala davlat rasmiy ravishda ikki tomonlama diplomatik munosabatlarni boshlagan. Isroil va Janubiy Koreya barcha sohalarda, xususan, mudofaa sohasida, qayta tiklanadigan energiya, fan-texnika, o‘zaro savdo sohalarida munosabatlarni mustahkamlashdan manfaatdor[1].

Ilk tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koreya va Isroil 1962-yil 10-aprelda rasmiy diplomatik munosabatlar oʻrnatgan[2]. Biroq ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar bundan ham ertaroq, 1950-yilda Koreya urushi boshlanganidan keyin boshlangan. Isroilning birinchi bosh vaziri David Ben-Gurion Koreyadagi BMT kuchlariga qo‘shilish uchun Isroil qo‘shinlarini yuborishni qo‘llab-quvvatladi. Biroq, Mapam siyosiy partiyasi bunga qarshi edi, chunki u Janubiy Koreyani emas, Shimoliy Koreyani qoʻllab-quvvatladi. Murosa sifatida Isroil hukumati qo‘shin yuborish o‘rniga Janubiy Koreya hukumatiga 100 ming dollarlik dori-darmon va oziq-ovqat yubordi.

Koreya urushining tugashi Isroil va Janubiy Koreya munosabatlarini mustahkamladi. Isroil oʻzining tashqi siyosatini AQSh va BMT bilan ittifoqqa oʻzgartirdi. Aloqalar ikkala davlat tashkil topganidan ikki yil oʻtmay boshlangan.

Tarixiy munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Isroil 1964-yil avgust oyida Seulda oʻz elchixonasini ochdi. Isroil Janubiy Koreyaga infratuzilma, suv va mudofaa sanoatini tashkil etishda yordam berdi. Janubiy Koreya armiyasi Isroil qurollarining katta partiyasini, jumladan Uzi avtomatlarini sotib oladi. 1966-yilda har ikki davlat vakillari oʻzaro tashriflar qildi[3].

1978-yil fevral oyida Isroil hukumati Seuldagi elchixonani yopdi. 1973- va 1979-yillardagi neft inqirozlari Janubiy Koreya hukumatining Isroilga nisbatan siyosatiga taʼsir koʻrsatdi. Vaqtinchalik Janubiy Koreya Isroil yahudiy davlatidan koʻra uning qoʻshnilarini afzal koʻra boshladi[2][3].

Janubiy Koreya prezidenti Pak Chung Xi Moshe Dayandan elchixonani yopish haqidagi qarorini qayta koʻrib chiqishni soʻradi, ammo Dayan rad javobini berdi. Biroq, Janubiy Koreyaning Isroil bilan diplomatik aloqalari toʻxtatilmadi, aloqalar Tokio orqali amalga oshirildi. Isroilning Tokiodagi elchisi Janubiy Koreyaning norezident elchisi sifatida ishlagan[3].

Isroil va uning qoʻshnilari oʻrtasidagi munosabatlarning normallashuvi va munosabatlarning muzlik davridan soʻng, Janubiy Koreya 1992-yilda Isroil elchixonasini qayta ochishni maʼqulladi. Tez orada ikkala davlat aviatsiya sanoati va Veyzman instituti sohasida hamkorlikni kengaytirish toʻgʻrisida shartnoma imzoladi[3].

Iqtisodiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Isroil va Janubiy Koreya oʻrtasidagi savdo 1990-yildan 2000-yilgacha 6 baravarga oʻsib, 148 million dollardan taxminan 1 milliard dollarga yetdi. Oʻn yil ichida Janubiy Koreya Isroilning import qilingan avtomobil bozorining 15 foizini va mobil telefon bozorining 20 foizini nazorat qildi. Xuddi shu davrda Isroilning Janubiy Koreyaga eksporti ham eksponent ravishda oʻsdi[3].

2001-yilda Janubiy Koreya va Isroil yangi mahsulotlarni ishlab chiqish uchun tadqiqot va ishlanmalar fondini tashkil etish boʻyicha ikki tomonlama shartnoma imzoladilar.

2010-yilning yozidan beri Koreya biznes konferensiyasi har yili oʻtkaziladi; uning maqsadi ikki davlat oʻrtasidagi biznes faolligini, jumladan, savdo-sotiq, sarmoya va ishbilarmonlik sherikliklarini oshirishdan iborat. Konferensiya Yonaco Group bosh direktori Itzik Yona tashabbusi doirasida Isroil eksport instituti bilan hamkorlikda o‘tkazildi. Konferensiyaning asosiy natijalaridan biri bu ikki davlat oʻrtasida mumkin boʻlgan oʻzaro investitsiyalar haqida maʼlumot almashishdir. Boshqa narsalar qatorida, Konferensiyaning bevosita natijasi sifatida Koreya venchur kapitali fondi Rehovotda joylashgan Isroilning venchur kapital kompaniyasiga birinchi marta sarmoya kiritdi[4].


2011-yilda 11 kishilik Koreya parlament delegatsiyasi Quddusdagi King David mehmonxonasida Isroil prezidenti Shimon Peres bilan uchrashdi. Delegatsiyaga Milliy assambleyaning quruqlikdagi transport va dengiz ishlari qo‘mitasining sobiq raisi Li Byon Suk boshchilik qildi. Shuningdek, Xalqaro ishlar va savdo qo‘mitasining sobiq raisi Park Jin ham ishtirok etdi[1].

2013-yilning 11-noyabr kuni Koreyaning Isroildagi elchisi Kim Il Su ikki davlat o‘rtasidagi yuqori texnologiyali hamkorlikni taʼkidlab, Isroil va Janubiy Koreya iqtisodiy qudratli davlatga aylanishi mumkinligini aytdi[5]. Bu haqda Tel-Avivda boʻlib oʻtgan Birinchi Koreya-Isroil ijodiy iqtisodiy forumi chogʻida eʼlon qilindi, unda Koreya-Isroil yuqori texnologiyali tarmogʻi loyihasi ham namoyish etildi, bu loyiha yuqori texnologiyali sanoatning turli sohalarida sanoat kooperatsiyasini oshirishga qaratilgan.

2018-yilning noyabr oyida Janubiy Koreya delegatsiyasi yahudiy davlatining ko‘p sonli repatriantlarni qabul qilish tajribasi bilan tanishish maqsadida Isroilga yetib keldi. Ikki Koreyaning mumkin boʻlgan birlashishiga yoʻl ochishi kerak boʻlgan delegatsiya yahudiy agentligi (Sokhnut) va „Nefesh b-Nefesh“ tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar oʻtkazib, boshqa mentalitet va madaniyatga ega boʻlgan ommaning integratsiyalashuvini muhokama qildi. Koreyalik delegatlar, shuningdek, „Masa“ va „Taglit“ dasturlari, armiyaga qadar tayyorgarlik maktablari, assimilyatsiya markazlari, xayriyalarni safarbar qilish va xayriya tashkilotlari bilan ishlash bilan tanishdilar[6].

2020-yilda Koreya Respublikasi umumiy qiymati 2,7 milliard shekel bilan Osiyodagi eng yirik Isroil tovarlari bozorlari roʻyxatida 4-oʻrinni egalladi[7].

Harbiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

2009-yilda Seul ikkita Isroil EL / M-2080 Green Pine („Oren Yarok“) radarlarini sotib oldi, ular 2012-yilda Koreya armiyasida foydalanila boshlandi[8].

Isroil Janubiy Koreyaga dronlar, jumladan Harpy uchuvchisiz uchoqlarini sotgan. Janubiy Koreya IDF uchun oʻquv samolyotlari tenderda Italiyaning Aermacchi M-346 samolyotlari bilan raqobatlashdi. Koreya harbiy-havo kuchlari muzokaralar boshlanganidan keyin isroilliklarni Italiyaga ustunlik berishda aybladi. 2012-yil yanvar oyida Janubiy Koreya hukumati Isroil Mudofaa vazirligiga Koreya Aerokosmik agentligining KAI T-50 Oltin burgutini qiruvchi uchuvchi simulyatori sifatida tanlash uchun hamkorlik paketini taklif qildi. Isroil mudofaa kuchlari shtab boshligʻi Udi Shani Janubiy Koreyaga tashrif buyurdi va sotib olish boʻyicha muzokaralar olib bordi[9]. Bitim qiymati 1 milliard dollardan oshgani xabar qilindi[10]. Oxir oqibat italiyaliklar tenderda gʻolib chiqdi, bu qaror Janubiy Koreyani xafa qildi[11]. Janubiy Koreya ham Isroilning „Temir gumbaz“ tizimini sotib olishga qiziqish bildirgan, biroq kelishuv hali yakunlanmagan[12]. 2014-yil 15-avgustda Janubiy Koreya Temir gumbaz tizimini sotib olishini yana bir bor tasdiqladi[13].

2017-yil oktabr oyida yangi avlod uchuvchisiz samolyotlarni ishlab chiqish uchun „Korea Aviation Technologies“ Isroil-Koreya qo‘shma korxonasi tashkil etilgani haqida xabar berildi. Korxona Isroilning IAI davlat mudofaa tashkiloti va Janubiy Koreyaning Kankuk Carbon kompaniyasi negizida tashkil etilgan[14].

2018-yilning noyabr oyida Janubiy Koreya Isroilning Taasiya Avirit konsernidan jami 292 million dollarga ikkita eng yangi Oren Yarok radar tizimini sotib olish istagini bildirdi[8].

2021-yil oktabr oyida Isroil Janubiy Koreya tomonidan birgalikda ishlab chiqilgan yuqori texnologiyali qurollarni uchinchi tomonga sotish bo‘yicha kelishuvni blokladi. Isroil oʻz texnologiyasining oshkor boʻlishidan qoʻrqadi. Janubiy Koreya hukumati Isroilni ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarni sovuqlashtirayotgani uchun tanqid qildi[15][16].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „South Korea sees Israel as partner in security and peace“. The Jerusalem Post - JPost.com. Qaraldi: 2016-yil 17-aprel.
  2. ↑ 2,0 2,1 Israeli Ministry of Foreign Affairs accessed May 4, 2010
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „The Improvement in Israeli-South Korean Relations - Yaacov Cohen“. Qaraldi: 2016-yil 17-aprel.
  4. ↑ Laila Calcali - The Second Annual Conference for Business with Korea 2011.
  5. ↑ Shamah, D. Israel and South Korea could be an economic powerhouse. Times of Israel. 14.11.2013.
  6. ↑ Seul prislal v Izrail delegatsiyu perenimat opit absorbsii repatriantov na sluchay obʼedineniya Korey, NEWSru.co.il
  7. ↑ Vneshnyaya torgovlya Izrailya v 2020 godu: osnovnoy rinok sbita tovarov — YeS, osnovnoy postavщik — Kitay, NEWSru.co.il
  8. ↑ 8,0 8,1 Yujnaya Koreya priobretet u Izrailya eщe dve radarnie sistemi „Oren Yarok“, NEWSru.co.il
  9. ↑ Sungwoo Park. „Israeli Defense Chief Visits S. Korea on Jet Contract, UPI Says“. Bloomberg (2012-yil 7-yanvar). Qaraldi: 2012-yil 3-mart.
  10. ↑ Yaakov Katz. „Korea issuing final proposal in IAF deal“. Jerusalem Post (2012-yil 20-yanvar). Qaraldi: 2012-yil 3-mart.
  11. ↑ Amos Harel and Gili Cohen. „Israel opts for Italian training plane over South Korean competitor“. Haaretz (2012-yil 20-fevral). Qaraldi: 2012-yil 3-mart.
  12. ↑ Tzvi Ben Gedalyahu. „Billion Dollar Weapons Sale to Asia“. Arutz Sheva (2012-yil 9-yanvar). Qaraldi: 2012-yil 3-mart.
  13. ↑ Zachary Keck, The Diplomat. „South Korea Eyes Israel’s Iron Dome“. The Diplomat. Qaraldi: 2016-yil 17-aprel.
  14. ↑ Izrail i Yujnaya Koreya sozdayut sovmestnoe predpriyatie dlya vipuska BPLA novogo pokoleniya
  15. ↑ בעקבות חילוקי דעות על עסקת נשק: מתיחות בין ישראל ודרום קוריאה, N12
  16. ↑ Izrail blokiruet oboronnuyu sdelku Yujnoy Korei iz-za sekretnix texnologiy, NEWSru.co.il 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Isroil_—_Janubiy_Koreya_munosabatlari&oldid=3296791" dan olindi