Ibn Boja

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ibn Boja, Abu Bakr Muhammad ibn Yahyo (taxminan 1070, Saragosa, Ispaniya — 1139, Fes, Marokash) — arab faylasufi, shoir, musikachi. Sevilyada bir necha yil yashagan. Soʻng Marokashga oʻtib, Fes sh.da vazirlik lavozimida ishlagan. Lekin bu yerda oʻzining falsafiy qarashlari tufayli taʼqibga uchragan va ganimlari tomonidan zaharlab oʻldirilgan.

I. B. fanning bir necha sohalarida ijod qildi. U tabiblik va shoirlikdan tashqari, falakiyot, falsafa, mantiq, mat., tabiatshunoslik, musiqa sohalari boʻyicha risolalar yozdi. Aristotelning fizika va meteorologiyaga oid asarlariga sharhlar bitdi. Oʻtmish falsafiy fikrini chuqur oʻrganib, uni Yaqin va Oʻrta Sharq xalqlariga tanishtirishda katta xizmat koʻrsatdi. I. B. ning koʻp asarlari tugallanmagan. Ular jumlasiga "Jon haqida", "Yolgʻiz kishining xulq-odobi" ("Tadbir al-mutavahhid") kabilar kiradi. Boshqalari tugallangan boʻlsada, kichik hajmdagi asarlardir. Ular qad. yahudiy va lotin tillariga tarjima qilingan va bizgacha ayrim parchalari yetib kelgan. I. B. oʻz risolalarida jamiyatdan ajralgan inson haqida gapirsa ham, jamiyatning xayrli ishlarida inson faol qatnashuvi lozim, deb tushuntirdi. U tarkidunyochilikka qarshi chiqdi, insonga bu dunyoda farovonlikka va baxtsaodatga erishish yoʻllarini koʻrsatishga intildi, fozil odamlar va faylasuflardan iborat boʻlgan ja-miyat toʻgʻrisida xayol qildi. Uningcha, har bir kishi oʻz maʼnaviy kamoloti yoʻlida qaygʻursa, shunda jamiyat ham takomillashadi. Bunday jamiyatda do-nishmanddar koʻpayib borib, nizo-adovat va jabr-zulmga oʻrin qolmaydi. I. B. ning ijtimoiyfalsafiy fikrlari keyinchalik arab faylasuflari Ibn Tufayl va Ibn Rushdnnig dunyokarashiga katta taʼsir koʻrsatdi.[1]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil