Husky

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Haski [1]
Xaskilardan iborat chana tortish jamoasi

Husky (talaffuz: Haski) - bu asosan Shimoliy hududlarda yetishtiriladigan va itlar jamoasini tez yetaklay olish qobiliyatiga ega bo'lgan chana itlarining bir necha zotlari ataladigan umumiy nomidir. [1] Haskilar eng tezkor itlar zotining chatishmasidir . Alaska Malamuti deb ataluvchi xaskilar zoti, aksincha, eng yirik va eng baquvvat chana tortuvchi it bo'lib, og'irroq yuklarni tortish uchun boqiladi. Mahsulotlar va odamlarni itlar qo'shilgan chanalarda yetkazib berish ko'p jihatdan tarixga aylangan bo'lsa-da, so'nggi yillarda qorli hududlardagi ko'plab kompaniyalar sayyohlarga itlar tortadigan chanalarda sayr qilishni taklif etmoqdalar. [2] Haskilar endilikda uy hayvonlari sifatida ham boqiladi. [3]

Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlab Eskimoslar(yoki Inuitlar) Haski nomi bilan atalgan bo'lib, aslida Haski so'zi Haskimos(Eskimos)ning qisqartmasi. Eskimos - ingliz savdo kemalari dengizchilari [4] Haski so'zining itlarga nisbatan qo'llanilishi esa birinchi marta 1852-yilda Inuitlar tomonidan boqilgan itlar uchun qayd etilgan.

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Haski itlari genetikasi kulrang bo'ri bilan chatishganligi sababli deyarli butunlay mos keladi. Biroq, ba'zi Arktika Haskilari genetikasi hozirda yo'q bo'lib ketgan Shimoliy Osiyo Taymir bo'risi bilan ham chatishganligini ko'rsatadi : Sibir zoti, kamroq darajada Sharpey zoti, Finlandiya Shpitslari va Grenlandiya zoti (bu ham tarixan Arktikadagi odamlar populyatsiyasi bilan bog'liq). Haskining ajdodlari Sibir haskilari bo'lib, ular yagona zot ko'rinishida Chukotkada yetishtirilgan va Shimoliy Amerikaga olib kelingan. Bu yerda ular chana itlarining mahalliy zoti bilan chatishtirdilar va yangi zotni shakllantirdilar. Grenlandiya zoti chatishmasi jadvali 3,5% umumiy materialning optimal variantini ko'rsatadi; ammo, ajdodlar nisbati 1,4% dan 27,3% gacha bo'lgan, bu ma'lumotlarga mos keladi va Taymir bo'risi bilan hamda Sharpey, Shpits, Sibir, Haskilari kabi keng tarqalgan zotlar ajdodlari bilan chatishganligini ko'rsatadi.

Bunday introgressiya yuqori kengliklarda yashovchi birinchi itlarni yangi va qiyin muhitlarga moslashish uchun foydali bo'lgan fenotipik o'zgarishlar bilan ta'minlashi mumkin, bu esa Huski rivojlanishiga katta hissa qo'shadi. Bu shuningdek, hozirgi zotlarning ajdodlari bir nechta mintaqalardan kelganligini ko'rsatadi. [5]

Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Haskilar baquvvat sport itlaridir. Ular odatda kulrang, qora, mis qizil yoki oq bo'lishi mumkin bo'lgan qalin ikki qavatli yungga ega. [6] Bunday jun sovuq havoda gipotermiyadan (tana haroratining keskin pasayishi) himoya qiladi va bu ularning sovuqqa chidamliligini oshiradi. Haskilarning ko'zlari odatda ochiq ko'k rangga ega, ammo ular jigarrang, ko'k, sariq yoki geteroxrom rangda ham bo'lishi mumkin. Haskilar boshqa zotlarga qaraganda uveitga(uveit - ko'zning rangli qismi yallig'lanishi) ko'proq moyil. [7]

Haskilarning vazni va bo'yi zot turiga bog'liq, lekin o'rtacha bo'yi 50-60 sm ga etadi, vazni esa 20-35 kg. [8]

Zotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Haski dam olmoqda

Haskilar Arktikaning tub aholisi tomonidan yetishtirilgan. [9]

Zamonaviy davrda bu zotlarning namunalari saralab olingan va turli uy hayvonlari kinologiya klublarida zamonaviy tozaqonli zotlar sifatida ro'yxatga olingan. Jumladan, Sibir Haski va Labrador Haski . Saxalin Haski - yapon shpitsi va Akita Inu bilan bog'liq bo'lgan yapon chana itlari ham zotdor turlar qatoriga kiradi.

Alyaska Haskisi - Alyaskada (Sibir va Arktikaning boshqa hududlarida emas) paydo bo'lgan chana itlarining bir turi. Makkenzi daryosi Haskisi esa Alyaska va Kanadaning Arktika va subarktik mintaqalarida yetishtirilgan turli xil itlar populyatsiyalariga tegishli kichik tipdir.

Haskilarning boshqa turlari orasida Grenlandiya iti, Samoyed ham mavjud.

Alternativ faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Haskilarni uy hayvoni sifatida boquvchi ko'pgina insonlar chana tortish uchun mos kelmaydigan uy sharoitida bo'lganliklari tufayli it uchun yaxshi va egasi uchun yoqimli mashg'ulotlar o'ylab topishdi.

  • Skijoring — yoki changʻida uchish  sportining yoʻnalishlardan biri boʻlib, changʻi poygachisi bir yoki bir nechta itlar bilan birga changʻi masofasi boʻylab erkin uslubda harakatlanadi.
  • It bilan sayr qilish - o'rmon yo'llariga yaqinroq yashaydigan egalari uchun qulaydir. It egalari o'z uy hayvonlari bilan cho'l bo'ylab, so'qmoq bo'ylab sayohat qiladi. Ushbu faoliyat egasi va itga kuchli tortishish hissi ishlatmasdan mashq qilish imkonini beradi. Ba'zi kompaniyalar itlar uchun lager jihozlarini ishlab chiqaradilar, ularda egalar o'z jihozlarini, jumladan, suv, oziq-ovqat va piyolalarni olib yurishlari mumkin.
  • Karting - bu itlarga chana torttirishining shaharga moslashtirilgan usuli. Bu yerda it, mol yoki odamni o'z ichiga olgan aravani torttirish mumkin. Ushbu aravalarni sotib olishingiz yoki o'zingiz shunday aravalarni yasashingiz mumkin.
  • Bayk-joring - chana sportining bir turi bo'lib, unda itlar jamoasi velosipedga bog'lanadi. Velosipedchini ham tortib olish uchun it yoki itlar guruhi ip bilan biriktirilishi mumkin.
  • Kanikross - chanada uchish mashg'uloti bo'lib, unda it yugurayotgan sportchini tortadi[1] Itni sportchi bilan bog'laydigan shnur sportchining bel kamariga bog'langan bo'ladi. Mashg'ulotlar bilan shug'ullanishni endigina boshlagan itlar uchun bu yaxshi mashq hisoblanadi, chunki unga minimal jihozlar talab etiladi.

Mashg'ulotlarning qulayligi, ularning samaradorligini oshirish va poyganing ikkala ishtirokchisiga ham shikast yetkazish ehtimolini kamaytirish uchun quyidagi jihozlardan foydalaniladi:

  • Kanikros uchun maxsus kamar, u kestirib, bog'langan va orqa tomonga og'irlik ortib ketishidan himoya qiladi; bir tomondan, itning harakatiga to'sqinlik qilmaydigan, ikkinchi tomondan, it sportchini yo'lka bo'ylab tortib olishi uchun yetarlicha kuchli bo'lgan minish jabduqlari;
  • Shnur - uchida amortizatorli 2,5 metr uzunlikdagi maxsus shnur, u karabinalar yordamida yuguruvchining kamarini va itning jabduqlarini bog'laydi. Har qanday sportda bo'lgani kabi, kanikrossda ham mashg'ulot jarayoni yuklarni bosqichma-bosqich oshirib borish va yugurish va intizom mashg'ulotlarini mohirona almashtirish bilan tizimli mashqlarga asoslanadi[4].

Haskilar mashxur madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uchta it kechasi iborasi, ya'ni juda sovuq bo'lganida, isinish uchun yotoqda uchta it kerak bo'lganda, Sibir haskilarini saqlagan Sibirdan kelgan Chukchidan kelib chiqqan.

Haskilar AQSHdagi bir qancha oliy taʼlim muassasalarining maskotlari, jumladan Hyustondagi Baptist universiteti, Vashington universiteti, Konnektikut universiteti, Pensilvaniyaning Bloomsburg universiteti, Shimoliy- Sharqiy universitet, Michigan texnologik universiteti, Shimoliy Illinoys universiteti, [10] Sent-Cloud Davlat universiteti, [11] Janubiy Meyn universiteti, [12] va Viskonsin-Marafon universiteti. [13] ular, shuningdek, Sent-Meri universiteti (Galifaks), [14] Jorj Braun kolleji (Toronto), [15] va Kanadadagi Saskachevan universitetining maskotlaridir. [16]

Ikkinchi Jahon urushi paytida Ittifoqchilarning 1943-yilda Sitsiliyaga bostirib kirishi " Haski operatsiyasi " deb nomlandi. [17]

Haskilar bir nechta kinofilmlarda, xususan, chana kontekstida paydo bo'lgan, jumladan " Balto ", "Temir iroda", " Qorli itlar " va " Oq asirlik " [18] .

Bo'rilar aks ettirilgan " Oqshom " dostoni va birinchi mavsumida asosan Dahshatli bo'rilar ishtirok etgan "Taxtlar o'yini" teleko'rsatuvi Haski zotlarining mashxurligini oshirishga sabab bo'lgan; ammo, hayvonlarni xayriya tashkilotlari, shuningdek, ularning tabiati tufayli Haski zotli itlardan voz kechish soni ham ko'paygan. [19][20][21] .

" Shimolga ” teleserialida “Difenbeyker” laqabli yarim haski/yarim bo‘ri bosh qahramonning uy hayvoni bo‘lgan.

"OTTA orkestri" guruhining kompozitsiyalaridan biri "Haski" deb ataladi [22] .

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vikilugʻatda хаски nomli maqola mavjud.
  1. ↑ Schultz, Jeff. Dogs of the Iditarod. Seattle: Andoza:Нп3, 2003 — 41 bet. ISBN 1-57061-292-7. 
  2. ↑ „How Sled Dogs Work“. Qaraldi: 2015-yil 3-iyun.
  3. ↑ „Lessons from a sled dog massacre“. sfgate (2011-yil 18-fevral). Qaraldi: 2015-yil 3-iyun.
  4. ↑ Dictionary of Newfoundland English, by George Morley Story, W. J. Kirwin, John David Allison Widdowson, pg 263, University of Toronto Press 2004, ISBN 0-8020-6819-7
  5. ↑ {{{заглавие}}}.
  6. ↑ „husky facts, information, pictures | Encyclopedia.com articles about husky“ (en). www.encyclopedia.com. Qaraldi: 2018-yil 24-yanvar.
  7. ↑ „UC Davis School of Veterinary Medicine“ (en). www.vetmed.ucdavis.edu. 2012-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-yanvar.
  8. ↑ „Сайт о породе Хаски“.
  9. ↑ Little Wolf, Stephanie „A Deeper History of the Origins of The Alaskan Husky“. Qaraldi: 2015-yil 3-iyun.
  10. ↑ Arnold, Brandy „US Colleges & Universities with Dogs for Mascots“. The Doginton Post. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  11. ↑ „Husky Athletics and Recreation“. St. Cloud State University. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  12. ↑ „Campus Life“. University of Southern Maine. 2014-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  13. ↑ „UWMC unveils new Husky mascot“. University of Wisconsin - Marathon County. 2014-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  14. ↑ „Saint Mary's This Week“. Saint Mary's University. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  15. ↑ „George Brown Athletics“. George Brown College. 2018-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  16. ↑ Davis, Tim „Week 14 - Huskie Athletics Top 100 Moments“. Independent Sports News. 2014-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  17. ↑ „Operation husky: Sicily - 9/10 July 1943“. Combined Operations Command. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  18. ↑ „Huskies on Film“. All About Huskies. 2014-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  19. ↑ O'Brien, Liam „Game of Thrones inspired Huskie craze goes cold as owners give up on dogs“. The Independent. The Independent. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  20. ↑ „Pet ‘fashion victims’ on the rise, warns Blue Cross“. Blue Cross. 2014-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  21. ↑ „How Game of Thrones Influences Breed Trends“. Pet360. 2017-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul.
  22. ↑ OTTA orchestra. «Husky» YouTubeda 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Husky&oldid=3993874" dan olindi