Gvineya-Bisauda Islom

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Gvineya-Bisauda islom hukmron din boʻlib, unga mamlakat aholisining 50 % dan ortigʻi eʼtiqod qiladi[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gvineya-Bisau xalqlari turli davrlarda islom dinini qabul qilganlar. Masalan, fulalar taxminan milodiy IX asrda[2][3] musulmon boʻlgan, mandinkalar esa XII asrda[4] islomni qabul qilganlar. Oʻrta asrlarda Islomning tarqalishi, birinchi navbatda, Shimoliy Afrika berberlari bilan savdo aloqalari bilan bogʻliq. Fula va Mandinka 1076-yilda Gana imperiyasini magʻlub etish paytida Murobitlar berberlarining ittifoqchilari edi. 1750-1900-yillarda islom bayrogʻi ostidagi koʻplab jihodlarda qatnashdilar[5]. 1446-yilda Afrika qirgʻoqlarida toʻxtagan Nuno Tristão boshchiligidagi portugal ekspeditsiyasi yangi ochilgan quruqlikka Gvineya deb nom berdi. Nuno Tristão va ushbu ekspeditsiya aʼzolarining bir qismi mahalliy aholi tomonidan oʻldirilgan[6]. Keyingi 20 yil davomida portugallar qirgʻoqqa tushmadi. 1466-yilda Portugaliya qiroli yaqin atrofdagi Kabo-Verde orollarini (hozirgi Kabo-Verde davlati) oʻzlashtirayotgan oʻz fuqarolariga Gvineyani rivojlantirish huquqini berdi. Uzoq vaqt davomida Gʻarbiy Afrika qirgʻogʻida portugallarning mavjudligi qul savdosining markazlari boʻlgan Kasheu (1588-yilda tashkil etilgan) va Bisau (1687-yilda tashkil etilgan) mustahkamlangan aholi punktlari bilan cheklangan; ular Kabo-Verde koloniyasida boshqarilgan[7]. 1879-yilda Portugaliyaning materikdagi mulklari alohida mustamlaka sifatida „Portugal Gvineyasi“ ga aylantirildi. Dastlab portugallar faqat qirgʻoqni nazorat qilishdi. XX asrning boshlarida islomni qabul qilgan qirgʻoq aholisining koʻmagi bilan portugallar qitʼaning tubida yashovchi butparast qabilalarga qarshi yurish boshladilar. 1974-yil 24-sentyabrda Gvineya-Bisau mustaqilligini eʼlon qildi[8].

1995-yilda Gvineya- Bisauda Ahmadiya musulmon jamoasi paydo boʻldi. 2001-yil 20-avgustda Gvineya-Bisauning oʻsha paytdagi prezidenti Kumba Yala barcha Ahmadiya masjidlarini yopish va ushbu taʼlimotni targʻib qiluvchi barcha missionerlarni, jumladan, Tashqi ishlar vazirini[9] mamlakatdan chiqarib yuborishni buyurdi. 2005-yil yanvar oyida Ahmadiya jamoati musulmonlariga oʻz diniy faoliyatini qayta boshlashga ruxsat berildi, biroq ikki oydan soʻng, oʻsha yilning mart oyida yana taqiqlandi[10]. 2006-yilda hukumat Ahmadiya jamoatiga oʻz eʼtiqodini ochiq eʼtiqod qilish huquqini berdi[11][12][13].

Raqamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gvineya-Bisau aholisining yarmidan koʻpi islom diniga eʼtiqod qiladi. Ularning aksariyati molikiy mazhabidagi sunniylar boʻlib, soʻfiylik taʼsiri ham mavjud. Mamlakatda sunniylardan tashqari shialar ham istiqomat qiladi, ular musulmonlar sonining 6 foizini, Ahmadiylar esa 13 ming kishini tashkil qiladi, bu 2 foizga yaqin[14].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. „Refworld | 2010 Report on International Religious Freedom — Guinea-Bissau“. Refworld. Qaraldi: 17-may 2017-yil.
  2. ↑ „Было африканское племя — тема Западная Африка – Idi.bg“. idi.bg.
  3. ↑ Попов В. А. „Фульбе“,. Народы и религии мира. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999. ISBN 5-85270-155-6. 
  4. ↑ Выдрин В. Ф. „Мандинка“,. Народы и религии мира. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999 — 324 bet. ISBN 5-85270-155-6. 
  5. ↑ Hopen, C. Edward. Fulani. In Muslim Peoples: A World Ethnographic Survey, 2nd ed, Westport: Greenwood Press, 1984 — 257—261 bet. 
  6. ↑ Sierra Leone Language Review. Taylor & Francis. 
  7. ↑ C.R. Boxer, (1977). The Portuguese seaborne empire, 1415-1825, pp. 26–7, 30 London, Hutchinson & Co. ISBN 0-09131-071-7. . 
  8. ↑ „HISTORY OF GUINEA-BISSAU“. www.historyworld.net.
  9. ↑ „Government expels Ahmadiyya Islamic group“. IRIN (21-avgust 2001-yil). Qaraldi: 17-may 2017-yil.
  10. ↑ „Guinea-Bissau in 2001“. Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 17-may 2017-yil.
  11. ↑ „Guinea-Bissau | Country report | Freedom in the World | 2006“. freedomhouse.org. 8-yanvar 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  12. ↑ „RELATÓRIO INTERNACIONAL DE 2006 RELATIVO À LIBERDADE RELIGIOSA“ (fr) (PDF). U.S. Department of State. 8-yanvar 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  13. ↑ „«Институт религии и общественной политики доклад: религиозные свободы в Гвинее-Бисау»“. 25-dekabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil.
  14. ↑ „«Мусульмане мира: единство и разнообразие»“. 26-yanvar 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-iyul 2022-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gvineya-Bisauda_Islom&oldid=3592828" dan olindi