Guttmacher–Lancet Komissiyasi

Tashkil topishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yil boshida tashkil etilgan Jinsiy va reproduktiv salomatlik va huquqlar boʻyicha Guttmacher- Lancet komissiyasi global miqyosdagi asosiy jinsiy va reproduktiv salomatlik va huquqlar (SRHR) ustuvorliklari boʻyicha keng qamrovli, dalillarga asoslangan, dadil va amaliy kun tartibini ishlab chiqdi. Komissiya Afrika, Osiyo, Yevropa, Yaqin Sharq, Shimoliy va Janubiy Amerika dan 16 ekspertni birlashtirgan xalqaro hamkorlik boʻlib, SRHR masalalarining keng doirasi boʻyicha koʻp tarmoqli tajribaga ega.

Komissiya ishi 2018-yilning may oyida The Lancet jurnalida chop etilgan hisobot bilan yakunlandi . Hisobotni nashr etish bilan bir qatorda, Komissiya koʻplab tillarda bir qator qoʻllab-quvvatlovchi resurslarni ishlab chiqdi va 2018-yil 9-mayda Yoxannesburgda (Janubiy Afrika) ochilish tadbirini oʻtkazdi. Komissiya kun tartibining har tomonlama va yaxlit xususiyatini aks ettirish uchun tadbirda SRHR, inson huquqlari va rivojlanish sohalaridagi turli taniqli ovozlar va ekspertlar Komissiya hisobotining xulosalari va tavsiyalarini muhokama qilishdi. 2018-yil davomida va 2019-yilda Komissiya kun tartibining dolzarbligi va ahamiyatini koʻrsatishga qaratilgan qoʻshimcha tadbirlarni oʻtkazdi va unda ishtirok etdi.

Jinsiy va reproduktiv salomatlik va huquqlar gender tengligi va ayollar farovonligi bilan bogʻliqligi, onalar, yangi tugʻilgan chaqaloqlar, bolalar va oʻsmirlar salomatligiga taʼsiri hamda kelajakdagi iqtisodiy rivojlanish va ekologik barqarorlikni shakllantirishdagi roli tufayli barqaror rivojlanish uchun zarurdir. Shunga qaramay, barcha uchun SRHRni bajarish yoʻlidagi taraqqiyot zaif siyosiy majburiyat, yetarli resurslar, ayollar va qizlarga nisbatan doimiy kamsitish va jinsiy aloqa bilan bogʻliq muammolarni ochiq va har tomonlama hal qilishni istamaslik tufayli toʻxtatildi. Natijada, butun dunyo boʻylab reproduktiv yoshdagi 4·3 milliard kishining deyarli barchasi hayoti davomida jinsiy va reproduktiv salomatlik xizmatlaridan yetarli darajada foydalana olmaydi.

Dasturi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ushbu tugallanmagan kun tartibini hal qilish uchun ushbu 2018-yil Guttmacher-Lancet komissiyasi jinsiy va reproduktiv salomatlik va huquqlarning yangi, keng qamrovli taʼrifini, tegishli sogʻliqni saqlash xizmatlarining muhim paketini taklif qiladi va ijtimoiy meʼyorlar, qonunlar va qonunlarni oʻzgartirish uchun sogʻliqni saqlash sektoridan tashqari zarur harakatlarni belgilaydi. Kerakli investitsiyalar nafaqat kam va oʻrta daromadli mamlakatlar uchun oddiy va arzon, balki jinsiy va reproduktiv salomatlik xizmatlariga sarmoya kiritishning afzalliklari koʻp yillar davomida dividendlar toʻlaydi, bu esa rivojlanishning boshqa maqsadlariga erishishni osonlashtiradi.

Sogʻliqni saqlash va rivojlanish tashabbuslari, jumladan, Barqaror rivojlanish uchun 2030 kun tartibi , SRHR ning muhim jihatlarini koʻrib chiqadi, lekin koʻpincha xavfsiz abort yordamidan foydalanish, jinsiy orientatsiya yoki gender identifikatoriga asoslangan kamsitmaslik va oʻsmirlar jinsiy hayoti kabi baʼzi muhim elementlarni qamrab olmaydi. Ushbu va boshqa kamchiliklarni bartaraf etish uchun Komissiya hisoboti mavjud dalillarni umumlashtiradi va inson huquqlariga asoslangan SRHR uchun progressiv va dalillarga asoslangan qarashlarni ifodalash uchun yaqinda nashr etilgan tahlillarga asoslanadi. Global muhokamalarda kamdan-kam tan olinadigan va muhokama qilinadigan elementlarni birlashtirish orqali Komissiya kun tartibi SRHR ga yanada yaxlitroq qarashni targʻib qiladi va SRHR ga sarmoya kiritish barcha darajadagi barqaror rivojlanish uchun muhim ekanligini kuchli va shubhasiz isbotlaydi. Oxir-oqibat, Komissiya zararli ijtimoiy meʼyorlarni oʻzgartiruvchi, inson huquqlarini himoya qiluvchi, gender tengligini targʻib qiluvchi va shaxslarga oʻz tanalari va hayoti ustidan koʻproq nazoratni taʼminlaydigan siyosat va dasturlarni global, mintaqaviy va mamlakat darajasida qabul qilishni ragʻbatlantirishga qaratilgan.